Det finnest minst to norske omsetjingar av denne boka, og både «Late menn og muntre piker» og den engelske originaltittelen «Cannery Row» er nytta på desse omsetjingane.

Hovudpersonen i boka er Doc, ein marinbiolog som driv eit laboratorium i den litt slitne bydelen Cannery Row i Monterey, California. Doc har interesser som skil seg litt ut frå dei øvrige innbyggarane i bydelen, slik som klassisk musikk og poesi. Men han er også glad i øl og dram, og her er han heilt på linje med resten av nabolaget. Han er også ein grei fyr, og hjelper folk i nabolaget med mangt og mykje, og derfor finn naboane, anført av dagdrivaren Mack og gjengen hans, ut at dei skal gjere noko hyggeleg for Doc.

Hovudlinja i historia, som bygger opp mot det hyggelege som skal skje, blir brutt opp av mindre historier og anekdoter om bydelen og om enkelte av innbyggarane der. Det er på den eine sida ei lettbeint og humoristisk framstilling av livet i ein mindre velståande bydel, men på den andre sida kan ein også skimte eit sosialt engasjement frå forfattaren. Aldri moraliserande, korkje over fyll, hor, steling eller slåssing.

Det er nok blandinga av den fordomsfrie og humoristiske skildringa av hendingane i bydelen og dei poetiske skildringane av omgjevnadane som gjer at eg likte boka så godt. På mange måter er boka ganske lik «Dagdrivergjengen», og eg likte begge to omlag like godt, og av dei same grunnane.

Boka skal visstnok vere filmatisert, men eg har lest at filmmanus-forfattarane har tatt seg ganske store friheiter med historia, så eg er usikker på om eg har lyst til å sjå den.

Eg trudde at eg visste nokonlunde frå før korleis historia gjeng då eg starta på denne boka. Men sjølv om ein del element av handlinga var slik som eg venta, var dei likevel proporsjonert langt annleis enn eg såg for meg.

Ungjentene Siss og Unn blir venar. Siss er ein leiartype i kameratflokken, medan Unn er nyinnflytta i bygda og vel å halde seg litt utanfor felleskapet. Likevel finn dei saman, og knyter eit forunderleg band mellom seg basert på usagde løyndomar. Når Unn forsvinn og det blir satt i gang leiteaksjon etter ho, forsvinn også Siss inn i seg sjølv. Den kanskje sterkaste delen av boka, ved sidan av språket og naturskildringane, er korleis Siss kjempar for å vere trugen mot Unn og løyndomen ho sjølv ikkje veit kva er. Det virker som ho ikkje forstår sjølv kor hardt ho sørger over tapet av veninna.

Det er mykje som er usagt, eller berre hinta om, i boka. Som regel likar eg dette, men denne gangen kjende eg i for stor grad at eg ikkje hang med. Kva var eigentleg den farlege løyndomen som Unn aldri fortalte om, og kor viktig er det å forstå dette for å skjøne resten av teksta? Så tek eg det for sjølvsagt at isslottet i tillegg til å vere eit fysisk naturfenomen som er sentralt i handlinga også er ein metafor for sinnstilstanden til Siss. Men var også omstenda rundt Unn sin forsvinning ein metafor? Og ein del av dei andre skildringane, t.d. fuglen som tek tilhald ved isslottet, kva er det Vesaas vil fortelje her?

Eg tek det som teikn på at det er ei god bok når eg undrar med over slike ting i mange dagar etter eg er ferdig å lese den. Men sidan all undringa gjekk utover flyten i historia blei det ikkje topp terningkast frå meg. Likevel, på ingen måte nokon dårleg leseoppleving, og eg kjem til å gi meg i kast med Fuglane av same fortattar i løpet av ikkje alt for mange månadar.

Bjørn Beltø er ein ung arkeolog som har fått i oppgåve å vere kontrollør under ei internasjonal utgraving ved Værne kloster i Østfold. Det blir gjort eit funn av eit skrin, og den engelske leiaren for utgravinga stikk av med skrinet på ureglementert vis. Beltø blir indignert over dette, og greier å skaffe skrinet tilbake og å gøyme det unna medan han prøver å finne ut av kvifor det etter kvart er så mange som er så ivrige etter å få tak i skrinet, og kvifor norske myndigheiter ikkje vil gripe inn for å sikre at skrinet blir i Norge.

Beltø er ein sympatisk helt. Sympatisk i den forstand at han har skavankar av ulikt slag og som det derfor er lett for den jevne lesar, som statistisk sett ikkje er lytefri, å identifisere seg med. Som albino stikk han seg reint fysisk ut frå mengda, og han har også vært innlagt med psykiske plager. Langt frå nokon James Bond, altså. Men ein ting har han til felles med agent 007, dei køyrer begge 2CV (sjølv om det for Bond sin del kun var i eit nødsfall og i ein enkelt film).

Eg leste på førehand at det skulle vere mange likskapar mellom denne boka og den noko meir kjende Da Vinci-koden av Dan Brown. Det var lenge uklart for meg korleis nokon kunne tenke i desse baner, sjølv om det blei tydelegare mot slutten av boka. Likevel meiner eg bøkene er så ulike at alle påstandar om at Brown skulle ha plagiert Egeland er urimelege.

Når eg ikkje trillar høgare terningkast enn 4 så er det mest fordi ting blir forklart litt for omstendeleg i boka. Egeland har ein tendens til å la Beltø spørje opp att og opp att om dei same tinga, som for liksom å vere heilt sikker på at lesaren får med seg kva han vil få fram. Beltø framstend også til tider som litt for pubertalt obsternasig etter min smak, sjølv om han som nevnt er ein sympatisk type. Men boka er likevel bra den. Eg hadde bestemt meg for å lese igjennom alle Beltø-bøkene eg ikkje har lest hittil (hadde lest berre Nostradamus Testamente frå før) i løpet av dei nærmaste månadane, og har ikkje endra meining etter å ha lest denne.

Den namnlause hovudpersonen er ei ung og nærmast naiv jente som tener for ei amerikansk rik dame under eit opphald i Monte Carlo. Her møter ho den rike og mystiske Maxim de Winter, og trass i ein aldersfoskjel på rundt 20 år blir dei forelska i einannan, gifter seg, og flytter attende til Manderley, det engelske godset til de Winter.

Den førre kona til de Winter, Rebecca, døde eit knapt år tidlegare, og hovudpersonen slit med å finne rolla si som frue på godset, og kjenner både på sjalusi og eit visst mindreverdskompleks i høve til den avlidne Rebecca. I tillegg er omstenda rundt Rebecca sitt dødsfall uklare.

Boka er tidvis godt skrive, åpningskapittelet er noko av det betre eg har lest. Men der er også sekvensar der forteljinga, og kanksje særleg dialogen, blir litt for platt og klisjeaktig. Den beste delen av skrivestilen er kanskje korleis du Maurier manar fram ei uhyggekjensle hjå lesaren sjølv der hendingane i seg sjølv ikkje treng å vere spesielt skræmande.

Det er lett å forstå at dette vart ein bestselgar då den kom ut rett før 2. verdskrigen. Eg vil ikkje ta på meg å vurdere om suksessen hadde vært like stor dersom den kom ut i dag, men eg kan stadfeste at boka absolutt er leseverdig.

Ei kort og grei samling av korte og stort sett greie noveller. Eg ser i andre omtaler at enkelte meiner at eit par av novellene er av vesentleg betre kvalitet enn dei andre, men det blei ikkje klart for meg undervegs kva for nokre dette skulle vere. For meg virka nivået å vere stort sett jevnt.

Det er som nevnt stutte historier som blir servert, situasjonane og persongalleriet blir kortfatta presentert, om lag som i eit tablå, og historiene har oftast underfundige poeng og unntaksvis også rom for fleire tolkingar. Ein fellesnemnar for dei fleste av stubbane er at hovudpersonen ikkje heilt passar inn, eller er framandgjord på ein eller annan måte.

Er det ein underliggange moral eller bodskap i samlinga? Kanskje, men eg har vondt for å få auge på den. For meg verkar dette å vere ei fingerøving i sjangeren, eit første steg på vegen til ei litterær karriere. Det er inga dårleg bok, men heller ikkje meir enn middels bra etter mitt syn. Likevel fekk boka stor merksemd då den kom ut, kan hende traff den eit kvart i tida, eller så har den kvalitetar som eg ikkje fekk med meg.

Tida det tok meg å lese denne samsvarar med tida det tek for SAS frå å taxe ut frå gaten på Gardermoen og til å lande i Kristiansund. For den som ikkje måtte like boka er det såleis i liten grad bortkasta tid å bla igjennom den. Og for dei som, som meg, liker den middels bra, er den kort nok til at ein ikkje gjeng lei.

Eit knyttneveslag av ei bok. Det har skjedd ei katastrofe av apokalyptiske dimensjonar for om lag 10 år sidan, jorda er herja av brannar som enno rasar, og atmosfæra er så tjukk av røyk at ein berre kan ane sola om dagane og nettene er beksvarte. Naturleg nok har alt plante- og dyreliv gått dukken.

Under desse tilhøva, som til forveksling liknar på ei framstilling av helvete, er ein far og sonen hans på veg sørover, truleg i det austlege USA, for å sleppe unna dei kalde vintrane i nord. Sonen kom til verda omlag samstundes med at katastrofa skjedde. Kampen for å overleve handlar både om å finne og frakte med seg matvarer, og å unngå kontakt med andre overlevande. Alle samfunnstrukturar har nemleg brutt fullstendig saman, og det utviklar seg subkulturar mellom dei overlevande der det mildt sagt er barbari som råder.

Ingenting av dette blir eksplisitt forklart i historia, men kjem litt etter litt fram av handlinga. «Underforklart» er vel eit begrep for dette, og det kler boka godt. Det er sjølvsagt ei vond forteljing om det å overleve i eit helvetes-liknande miljø, men også ei varm skildring av tilhøvet mellom far og son. Det som gjorde mest inntrykk på meg var likevel den presise analysen av korleis alt vi kjenner som «samfunn» gjeng til grunne etter berre nokre få år. Gjennom dialogen i boka blir det sonen, som aldri har kjent til ei anna verd enn den etter katastrofen, som får fram dette klarast når han spør ut faren om korleis ting var tidlegare.

Terningkast 6 sit vanlegvis langt inne hjå meg, men denne gangen var eg aldri i tvil. Denne boka greip fatt i meg frå første side, og heldt meg i eit jarngrep til siste setning. McCarthy har blitt nevnt som kandidat til nobelpris i litteratur. Eg har ikkje lest andre bøker av han enn dette, men basert på denne eine er eg ikkje overraska over at nokon tenker i slike baner.

Dette er bok nr. 2 i ein trilogi om politietterforskaren Jeanette Kihlberg, som etterforskar ein serie ufyselege drap i Stockholms-området. Historia dreier seg ikkje berre om kva som skjer i sjølve drapsetterforskinga, men også om kva som skjer inne i hovudet til ein eller fleire av personane i historia. Det er ikkje alltid lett å vite kva som er røyndom , og kva som berre er fantasiar og oppspinn (i boka altså, i røyndoms-røynda er sjølvsagt alt berre oppspinn).

Overgrep mot barn er eit sentralt tema i boka. Det er ganske fortvilande å lese om så mange grove overgrepshistorier sjølv om dei er oppdikta. Heldigvis held forfattarane litt attende i detaljerte skildringar, men det er likevel sterk og kvalmande kost.

Eg fekk i for stor grad kjensla av at denne boka berre er ein transportetappe fram mot den siste og forhåpentligvis oppklarande boka i serien. Dei «halsbrekkende vendingane» som det blir lova på bokomslaga er det svært få av, om i det heile nokon, i staden er det for mykje av det same. Mange offer-historier som er svært like, og utanom dette er der også mange like hendingar undervegs.

Terningkast 3 er kanskje litt strengt, boka er ikkje dårleg, men eg hadde vona på meir. I omtalen min av Kråkejenta skreiv et at eg kom til å lese dei øvrige bøkene dersom eg kunne finne dei til nedsatt pris. Hungerilden fann eg på sal til kr 50,-. Eg drøyer nok med den avsluttande boka til eg finn den til ein liknande pris.

Tittelen på boka kunne like gjerne vært Eugène de Rastignac, då det er han som egentlig er hovudpersonen i historia. Den unge og ærgjerrige Rastignac flyttar i 1819 frå provinsen til Paris for å studere, men hovudmålet hans er ikkje utdanninga men heller å skaffe seg innpass i sosietetslivet i byen.

Rastignac bur i eit pensjonat saman med eit knippe andre fargerike mennseke, i alle aldersgrupper og med ulik bakgrunn. Der er mange fornøyelige skildringar av både livet på pensjonatet, av Rastignac sine eskapader for å få ein fot innanfor hjå dei rike og glamorøse, og av dei overfladiske og til dels ondsinna rikfolka. To av desse som er rike, men fattige i ånda, er døtrene til Goriot. Far Goriot var tidlegare ein velståande forretningsmann, men lever no i enkle kår på pensjonatet saman med Rastignac, medan døtrene gjer sitt ytterste for å skvise dei siste restane av formua ut av han.

Det var overraskande lett å trekke parallellar frå denne historia og til dagens samfunn. Det latterlige i å jage etter statussymbol blir framifrå skildra av Balzac, og det er ikkje til å kome bort ifrå at statusjag på bekostning av andre også er brennaktuelt i vår tid. Også tematikken med korleis foreldre kan finne på å skjemme bort ungane sine er relevant, sjølv om ein sjelden ser slike ekstreme tilfeller som Goriot og døtrene.

Eg las denne boka saman med deltakarane i kjell k sin lesesirkel. Det er artig å dele tankar og observasjonar med andre undervegs, og det fører nok til at bøkene ein les på denne måten sit ekstra godt i minnet etterpå.

Femordsomtale: Pølsevev som kunne vært morosamt

Fireavsnittsomtale:
Hovudpersonen i boka, Sølvi Holmestad, er glad i å lese filosofi men treng pengar. Derfor tek ho seg jobb på ein pølsefabrikk for å legge seg opp pengar til studia. Ho er også glad i å banne og drikke, og har ein lav terskel for å gi seg ut på erotiske eventyr. Ho har også ein forakt for autoritetar, og er i opposisjon til det meste. Ein forholdsvis normal ungdom, med andre ord.

Der er ein del humor i boka, men mykje av den blei litt for simpel for mitt vedkomande (Hjelp, er eg i ferd med å bli vaksen, eller kva er det som skjer?). Så vekslar eg mellom å beundre Sølvi for å vere ein faneberar for sunn fornuft i fabrikken, og å kjenne avsky for ein del av vala ho tek. Eg forstår meg rett og slett ikkje på denne romanfiguren. Trass i eit utsvevande personleg liv er ho ansvarsfull og har stor medkjensle for personar i omgjevnadane hennar, greit nok, men når ansvaret virkelig trengs så spring ho utan vidare frå alt saman.

Sjølve pølsefabrikken kan lesast som ein metafor for A4-samfunnet der menneska, lik pølser på eit samleband, blir pressa inn i det same livslaupet; utdanning, kjæraste, ungar, treroms, Volvo stasjonsvogn og bikkje. Og Sølvi gjer sit beste for ikkje å vere ei pølse som alle andre. For min del blei ho litt uspiselig, men det finnest jo ein smak for alt.

Det beste med boka var tidskoloritten, eller nærmare bestemt korleis det berre med små hint blei klart kva for eit tiår handlinga er lagt til. Det tok meg nokre titals sider før det gjekk opp for meg at handlinga er lagt litt tilbake i tid, og eg likte godt at forfattaren underforklarer dette.

Femordsomtale: Grundig dokumentar om skjebnesvanger gruveulukke.

Alt for lang omtale:
Kristensen antyder på slutten av boka at ho brukte svært lang tid på å samle saman materiale og skrive det saman til ei bok – 36 år. Det kan eg godt forstå, dette framstend som ein særs grundig og gjennomarbeida gjennomgang av ikkje berre ulukka, men heile historia til den aktuelle gruva og det dramatiske politiske etterspelet ulukka fekk

Sjølv eg som er fødd etter den tragiske gruveeksplosjonen i Ny-Ålesund i 1962 har høyrt om Kings Bay-saka, men eg har hittil hatt berre overfladisk kjennskap til den. Det omkom 21 personar i denne eksplosjonsulukka. Det eg ikkje visste var at det tidlegare også hadde vært ein serie eksplosjonsulukker med dødelig utfall i den same gruva; 26 personar omkom i 1920, 4 i 1927, 15 i 1948, 9 i 1952 og 19 i 1953. Med ein arbeidsstokk på rundt 2-300 personar er dette uhyggelege tal. Like fordømt skulle ein halde fram med å sende folk ned i denne gruva for å hente ut kol.

Inntoget av fjernsyn i dei tusen heimar kan nok vere ein medvirkande årsak til at denne siste ulukka brende seg så sterkt inn i medvitet til det norske folket. Der er ei fornøyeleg skildring av korleis ein ung og ivrig Per Øyvind Heradstveit med eit filmteam frå NRK TV tek seg oppover til Svalbard i eit småfly. Fjernsynsreportasjar frå ulukkesstaden samt direktesending frå minnegudsteneste i Harstad må ha gjort stort inntrykk på folk flest.

Eller kanskje er det det politiske etterspelet som gjer at folk framleis hugsar denne ulukka så godt? Samansetjinga i stortinget var slik at det nydanna SF var i vippeposisjon, og SF hadde uttalt vilje til å felle Gerhardsen-regjeringa ved ei passande anledning. Denne anledninga kom som følge av kritikk av regjeringa sitt ansvar for gruvedrifta i det statlege Kings Bay-selskapet, sjølv om det teknisk sett var skuldingar om at regjeringa hadde freista å halde attende ein rapport som gjorde at den måtte gå.

Årsaka til ulukka blei aldri ordentleg fastslått i nokon offentleg rapport. Kristensen legg til slutt fram si eiga meining om kva som kan ha skjedd, og for ein som ikkje er fagmann virker det absolutt tilforlateleg.

Som historisk dokumentar er denne boka truleg verdt langt meir enn eit terningkast 4. Det er på ein måte urettferdig å påstå at ei dokumentarbok er for grundig, men det var litt av denne kjensla eg fekk medan eg las den. Sjølv om den er velkomponert og gjennomarbeida, er der også eit overveldande antal faktaopplysningar og eit stort persongalleri. På den eine sida er eg glad for at alt dette er med, men på den andre sida gjorde det boka litt tung å lese. Og terningkastet gjenspeglar leseopplevinga mi, ikkje boka sin verdi som dokumentar.

Femordsomtale: Familiedrama frå Egypt i brytningstid

Passe lang omtale:
Den som liker Gunn Marit Nisja sine førre bøker vil truleg også glede seg over denne. Forfattaren virkar å ha funne ein skrivestil som fungerer, og held fast ved den. Som i dei andre bøkene er språket lesevennleg, det er mest damer som er hovudpersonar, og handlinga vekslar ved å følge ulike personar undervegs.

Denne gangen er det ei ung egyptisk dame, Hoda, som er den viktigaste hovudpersonen. Omlag 2/3 av boka fortel historia hennar i 2010 og 2011, med dei dramatiske politiske endringane i landet desse åra som bakteppe. Historia handlar likevel i liten grad om politikk, her er det familiedrama som er hovudmotivet. Hoda er fanga i brytningar mellom vestleg tenkesett og lokale tradisjonar, mellom ynskje om å gjere val som er tenelege for familia og sine eigne kjensler, mellom venskap og kjærleik, for å nevne nokre dilemma som dukkar opp.

Hovud-historia er stykka opp med forteljingar om andre famlilemedlemmer, som til dømes om korleis foreldra hennar traff einannan og måtte kjempe for sin kjærleik, og om grandtanta hennar som også hadde ei uheldig kjærleikshistorie som ung. Den norske turisten/journalisten Sigrid (som det er vanskeleg å unngå å tenke på som forfattaren sjølv) har også ei rolle i forteljinga.

Alt i alt ei passe underhaldande og spennende bok. Ingen innertier for min del, men likevel god nok til at eg garantert kjem til å lese oppfølgaren. Det er nemlig annonsert at dette er den første boka i ein trilogi.

Femordsomtale: Einsam kunstnarsjel i fritt fall

Lengre omtale:
Forfattaren Aschenbach, ein høgt akta kulturpersonlegdom i München, får eit akutt tilfelle av utferdstrang og ender opp i Venezia, der han blir hovudstups forelska i ein unggut i 14-årsalderen som bur saman med familien sin på same badehotellet.

Settinga er egna til å skape kvalme og ubehag hjå lesaren. Denne kjensla blir forsterka av miljøskildringane frå byen, det er kvelande varmt og det er i ferd med å bryte ut ein kolera-epidemi. Likevel kan ein ikkje anna enn å bli fascinert over innsynet som Mann gir i tankebanene til hovudpersonen, eit innsyn som kanskje skuldast at Mann delvis baserer forteljinga på eigne opplevingar. Aschenbach har vigd seg sjølv til forfattarskapen sin og har hatt høg sjølvdisiplin både i arbeidet og i privatlivet, men gir slepp på alt dette i Venezia. Han innser også etter kvart at han slett ikkje ynskjer å vende attende til det normale livet sitt.

Enkelte parti i boka er veldig reflekterande, og her ramlar eg litt av lasset. Eg veit ikkje om det er på grunn av det litt gamalmodige språket, eller om det er manglande litterær modenheit hjå denne lesaren, men under ein slik passasje tidleg i boka var eg nær ved å avbryte den. Heldigvis løsna det veldig opp etter kvart, og totalt sett kan eg på ingen måte påstå at boka var tunglest.

Utgåva mi av boka er frå bokklubben sin «Mestermøte»-serie, og er illustrert med maleri av Kjell Erik Killi Olsen. Maleria er mørke, dystre og underlege, og gjenspeglar på ein ypperleg måte den sjukelege og einsame tilstanden til hovudpersonen i boka.

Femordsomtale: Historie om Norge i familieformat

Litt lengre omtale:
Ei lang og god bok som på mange måter fortel norsk historie frå mellomkrigsåra fram til omlag 1990. Det er også ein familiesaga, som tek utgangspunkt i ein familie på Helgelandskysten der enkelte av medlemmane flytter til Oslo for å skape seg ei betre framtid. Forfattaren set også fokus på klasseskilja i samfunnet, og på dei sosiale tilhøva såvel i små kystsamfunn som i drabantbyane i Oslo.

Boka er delt i to bolkar, den første handlar i hovudsak om oppveksten til ungjenta Marta og om familien hennar på eit lite småbruk på Helgeland i mellomkrigstida. Faren er fiskarbonde, blir enkemann medan Marta og dei to søskena er små, og gifter seg på nytt med ei passande enke som også har tre barn. Etter kvart kjem det også fleire ungar. Det er eit blodslit for familien å skaffe nok mat og pengar til å halde svolt og naud unna døra, og fleire av jentene i slekta reiser til Oslo for å finne arbeid der.

Den andre delen av boka, som er den lengste, handlar om Rogern, sonen til Marta. Her fortel Rogern i første person om oppveksten på Årvoll, ein drabantby i Oslo, om tilhøva i skulen, om ungdomstid og populærkultur, om kameratskap og kjærleik, men framfor alt om samhaldet mellom han sjølv og dei to eldre brødrene hans og med resten av familien.

Det er mange som roser Jacobsen for språket i bøkene hans. Sjølv får eg det ikkje alltid heilt til å stemme i denne boka. Innimellom er det knakande godt, med flotte skildringar, gode bilete og skarpe observasjonar, men andre gangar blir setningane krøkkete og vrange. Ved enkelte høve sleit eg faktisk med å forstå kva forfattaren meiner. Dette seier nok meir om meg enn om Jacobsen, men er likevel hovudgrunnen til at eg ikkje trilla høgaste terningkast på boka.

Men sjølvsagt vil eg anbefale boka på det varmaste. For den er god, og det var givande å lese den.

Femordsomtale: Coelho passar meg enno ikkje

Litt lengre omtale:
La meg starte med å skrive nokre positive ord. Paulo Coelho nyttar eit lettfatteleg språk i bøkene sine. Dette er den andre Coelho-boka eg les, begge på originalspråket, og begge to kjem høgt opp på lista mi over lettleste bøker på portugisisk. Han skriv også ganske korte bøker. Med tanke på at eg ikkje likte bøkene så er jo det også eit stort pluss.

Eg innrømmer glatt at ein viktig grunn til at eg las denne boka no er at den enno ikkje er å få i engelsk (kjem i august) eller norsk utgåve, og at det gjev ein slags barnslig tilfredsstillelse å kunne lese den før dei fleste andre norske lesarane. Men eg hadde også eit ærleg ynskje om å gi Coelho ein ny sjanse. Det er no over 11 år sidan eg las Alkymisten, som eg hadde store forventningar til og blei veldig skuffa over, og det er jo ikkje utenkeleg at både min smak og Coelho sin stil kan ha endra seg såpass at det er bryet verdt å prøve på nytt.

Vel, boka er i det minste ganske ulik Alkymisten. Hovudpersonen Linda er ei sveitsisk dame, nærmare bestemt frå Genève, som fortel om nokre månadar av livet sitt i første person og i notid. Stakkars Linda er 31 år, har vært gift i 10 av dei, har meir enn nok av alt vanlige personar ynskjer seg, men er likevel på veg inn i ein depresjon. Meininga med livet og slikt tyngjer veldig, og når ho treff att ein ungdomskjæreste så blir ting litt komplisert.

Tittelen på boka, Adultério, tyder utruskap på norsk. Coelho utforskar mange kjensler omkring utruskap i denne boka, både kva slags kjensler som leier fram til det, kjensler undervegs, og kjenslene til den som blir utsatt for utruskapen. Det er berre eit par problem; for det første greier eg ikkje å tru på dei personkarakteristikkane som blir lagt fram. For det andre tykte eg historia var grusomt kjedelig. Dei mest interessante delane i historia i mine auge er faktisk der Coelho gjev smakebitar av Genève sin historie og innbyggarane sine særtrekk. Det er kanskje ikkje så rart at desse delane av historia er dei mest truverdige då Coelho sjølv bur i denne byen.

Eg vil ikkje seie at eg har gitt opp Coelho for alltid. Det må jo vere noko med bøkene som fenger sidan det er så mange som les dei. Men det gjeng nok nokre år igjen før eg eventuelt prøver på nytt.

Femordsomtale: Småvittig raljering og pinleg strupleprat

Alt for lang omtale:
Boka handlar om omsetjaren Bodvin Rovde som skal omsetje eit filmmanus frå engelsk til norsk. Men før ein kjem så langt får ein ei utgreiing av det meste av livslaupet til Bodvin, noko som tek om lag 2/3 av boka. Sjølve omsetjinga blir etter kvart ei vanskeleg oppgåve for Bodvin, noko som gjer at forfattaren til boka, Walton, saman med forfattaren til filmmanuset, Simon Anderson, lyt ta ein alvorsprat med han.

Det er mykje herleg raljering i boka, over alt frå kommunsimen sine kår i bygde-Norge, universitets- og høgskulemiljø, rasisme, Framstegspartiet, forlagsbransjen, og ikkje minst seksualitet. Walton er ein god observatør. Kanskje er det nettop det at han er engelskmann som gjer han i stand til å så sylskarpt karikere enkelte norske, eller endåtil sunnmørske, særtrekk?

Når eg likevel endar opp med å like boka berre måteleg godt er det i hovudsak to grunnar til det. For det første er det ein nærmast hemningslaus omgang med tabuord i teksta. Eg visste ikkje at eg var så prippen, men eg tykte faktisk at mykje av dette struplepratet vart direkte pinleg. Som forfattaren skriv på side 115:

Gudskjelov at det framleis var ytringsfridom i Noreg. Han kjende i sin forvirra tilstand at dette var nye tankar, men han kjende seg underleg ør og frigjord av å tenke dei, som ein unge som seier «fitte» høgt for første gong og oppdagar at ingen reagerer.

Dersom det er ein slik samanheng, vil eg tru at Walton kjende seg mektig frigjord innan han var ferdig med boka. Men eg vonar at han som professor i nynorsk skriftkultur formidlar også andre sider av denne kulturen enn det denne boka legg opp til.

Og der er vi ved det andre ankepunktet; sjølve språket. Walton skriv eit slags konservativt nynorsk, med ei salig blanding av gamalmodige uttrykk (økslefør, sovorne, etc) og nyskapingar som overhedden og sørvis. Når dette då leier til samanstillingar som «suggerere hugheil lengting etter samleie» så blir det berre merkelig. Det spørs om det er ein dose humoristisk sjølvinnsikt frå forfattaren som gjer at han let Bodvin føye til følgende fotnotar til manuskriptet han omset:

7 – Som omsetjar lyt eg gjera merksam på at eg stundom har lurt på om forfattaren her ikkje lid av Creutzfeldt-Jacob ev. ein annan degenerativ sjukdom, ettersom samanhengen og flyten i teksten godt kunne ha vore betre.

9 - … Eg lyt samstundes minna lesaren om at det kan verka noko søkt at engelskmannen Anderson her talar norsk, jamvel nynorsk, som han i røynda notorisk ikkje meistrar, trass i årelang butid i ei av dei gjævaste bygdene våre, …

Men for all del, boka hadde sine høgdepunkt. Aller best likte eg kanskje korleis Bodvin greidde å overtyde lokallaget i FrP om at møtereferata skulle skrivast på nynorsk sidan det andre skriftspråket er innvandra. Kosteleg.

Femordsomtale: Foruretta forsvarstale med magisk realisme

Omstendeleg omtale:
Boka er eit tilsvar frå Shah Mohammad Rais, «Bokhandleren i Kabul», til enkelte påstandar i Åsne Seierstad sin bok med denne tittelen. Seierstad sin bok har, sjølv om den er interessant lesing, vakt ein del debatt omkring det etiske ved å utlevere privatlivet til familien Rais. Bokhandlaren sjølv og familien hans har opplevd boka som ærekrenkande, og meiner endåtil at den kan ha satt livet til enkelte familiemedlem i fare.

Forteljarteknisk har Rais gjort eit strålande grep, ved at han ved ein slags magisk realisme får vitjing av to norske troll medan han er på forretningsreise i Karachi. Dei to trolla, som ein må tru er ein metafor for folkeopinionen i Norge, har fått i oppdrag av Trollkongen å få Rais sin versjon av påstandar og hendingar som han meiner er feilaktig framstilt i Seierstad sin bok.

Bortsett frå forteljargrepet med trolla, var den beste delen i boka der Rais raljerer over at Seierstad hevder å ha anonymisert bokhandlaren i boka si. Men for det meste vart boka for mykje einsidig forsvarstale. Det skal godt gjerast å skrive ei god og sakleg tekst når ein er foruretta og harm, og Rais greier det berre unntaksvis. Og på spørsmål frå trolla om enkelte tema som blei tatt opp i boka, t.d. om forholdet til den første kona si, veslesøstera «Leila» sin posisjon i familien, og om pengetransaksjonar ved giftemål som for ein utlending fortoner seg som kjøp av brud, så gir Rais seg ut på ei serie med retoriske spørsmål i staden for å svare direkte på spørsmåla.

Direkte pinleg blir det når han hevder at Seierstad insinuerer at det er menneske som Reis som er skuld i alt elendet i Afghanistan. For ikkje å snakke om denne påstanden på side 66:

«Kvinner i Afghanistan er ikke mer undertrykte enn menn.»

Her tillet eg meg å la fordomane mine sleppe til og påstå at Rais er rimeleg langt ute i bærskogen.

Det er nesten ein føresetnad å ha lest Seierstad sin bok for å få utbytte av denne boka. Men sjølv for den som berre les Rais sin bok vil det vere mogleg å få grei innsikt i kontroversane som leia til rettsak i Norge. Ei rettsak som Rais vann i første omgang, og der Seierstad vann ankesaka, og der den vidare anken til høgsterett vart avvist. Eg skal ikkje ta på meg å uttale meg om korvidt utfallet vart rett, men eg meiner Rais hadde grunn til å vere foruretta. Men det blei altså likevel berre ei middels bra bok ut av det.

Femordsomtale: Harry Hole handterer hardkokt hyperskurk

Lengre omtale:
Bok nr 8 i serien om Harry Hole, og den lengste så langt. Nok ein gang er det ein seriemorder som gjeng laus, og Harry må motviljug (motvilje frå både HH og frå dei som hentar han) hentast inn for å nøste opp i saka. Som om ikkje det er nok, så er det også ein maktkamp på gang innad i politiet som legg sterke begrensingar på Hole sin handlefridom. Men ikkje overraskande så ordnar Harry etter kvart opp i sakene.

Plottet er rimeleg bra. Men dei overraskande vendingane i historia blei ikkje slett så overraskande som dei kunne ha vært. Det var enkelte gangar for lett å sjå kva som kom. Eg misliker også sekvensen der skurken skal forklare i detalj motiva for handlingane sine. Her synes eg, som i fleire andre av bøkene, at Nesbø skulle overlate litt meir til lesaren. Som i dei øvrige Hole-bøkene så er miljøskildringane særs overtydande. Enkelte passasjer er nærmast poetiske. Men der er også enkelte glipp. Ein bitteliten ein som eg hengde meg litt opp i medan eg las den: Harry sit på bar og får ei aha-oppleving medan han kikar på spritflaskene på hylla:

“Beefeater, Johnnie Walker, Bristol Cream, Absolute, Jim Beam”

Kva i all verda for ein sosemikkel av ein bartender er det som plasserer ei einsleg sherry-flaske midt mellom spritflaskene?

Så kan ein også kritisere Nesbø for å skape ein i overkant stereotyp helt. Einsam ulv, slit med alkoholproblem, draget på damene, i opposisjon til autoritetar, og slik kan ein halde fram. Men bøkene er likevel gode. Dette er ikkje den aller beste etter min vurdering, men over middels. Vingla mellom 4 og 5 på terningkastet, men landa på ein 4’er.

Femordsomtale: Reflektert om gravferder i einsemd

Litt lengre omtale:
Schau gjeng inn i dette bok-prosjektet med eit handicap; som nasjonalt rølpe-ikon og medie-sprellemann skal det godt gjerast å bli tatt på alvor når ein skriv om menneske som blir jordfesta i einsemd. Men forfattaren feier all tvil til side i løpet av dei første sidene; dette er ei reflekterande og ærleg tekst, og attpåtil godt skrive.

Prosjektet er som følger; etter å ha sett ein avisreportasje om kommunale gravferder der ingen kjem for å ta avskjed med den avlidne, bestemmer han seg for å oppsøke slike gravferder i heile 2009 og formidle inntrykka frå dei. Han gav seg etter 1/3 av året, men samla likevel saman tekstene han skreiv i etterkant til ei lita bok.

I tekstene reflekterer han over liva og lagnadane til dei avlidne, og over prestane som anstrenger seg for å lage ei anstendig gravferd trass i at ingen kjem for å delta. Men han reflekterer også vel så mykje over korleis det virkar inn på han sjølv å gå i desse gravferdene, og over korvidt deltakinga hans vil vere eit forstyrrande element for eventuelle sørgande som måtte dukke opp.

Sjølv om tekstane er gode og reflekterande, sit eg med kjensla av at Schau kunne gjort meir ut av dette bokprosjektet. Det blir litt knapt med berre referat frå gravferdene og tankar omkring eigne kjensler. Vidare lurer eg på om premissa for prosjektet øydelegg litt for autensiteten i opplevinga som blir skildra. Kanskje hadde det vært lettare å gå i desse gravferdene dersom han ikkje var kjendis, og kanskje har det at han orienterte gravferdsetaten og gravferdsbyrå om prosjektet sitt i forkant påverka forma gravferdene fekk? Men uansett, resultatet blei ei fin bok til ettertanke, og Schau, som eg på ingen måte ringakta frå før, steig mange hakk i min aktelse medan eg las den.

Femordsomtale: Kjærleik og spelegalskap på attenhundretalet

Femavsnittsomtale:
Det er eit ordtak som seier at den som har hell i spel har uhell i kjærleiken. Utan å røpe for mykje kan ein vel seie at Dostojevskij til ein viss grad let handlinga i denne boka følge dette ordtaket.

Boka handlar om huslæraren Aleksej Ivanovitsj, som gjer teneste hjå ein russisk general under eit opphald på den fiktive tyske kurstaden Roulettenburg. Generalen er i pengetrøbbel, og er samstundes forelska i den luksusprostituerte Blanche. Aleksej på sin side er forelska i Polina, stedattera til generalen. Alle treng pengar, ei vanleg problemstilling for folk som lever i luksus utan å ha inntekt, og dei ventar på nyhende frå Russland om eit nært foreståande dødsfall i familien, og på arven det vil utløyse.

Namnet på den oppdikta byen Roulettenburg meir enn antyder at det drivast casino der, og enkelte av aktørane i boka utviklar etter kvart spelegalskap. Dostojevskij skildrar på ein overtydande måte dei psykologiske mekanismene som leier fram til denne tilstanden. Klokketrua på at ein kan vinne berre ein spelar litt til, og sjølvbedraget med at når ein har først har vunne ein sum så kan ein enkelt vinne det dobbelte, ja kanksje det tidobbelte, berre ein satsar høgt nok.

Skildringa av overklassesamfunnet på midten av 1800-talet er interessant lesing. Romanfigurane av ulik nasjonalitet blir tillagt stereotype karaktertrekk; den høflege og korrekte engelskmannen, den sjarmerende men beregnende franskmannen, dei upålitelege polakkane (Dortojevskij virkar å ha hatt lite til overs for franskmenn og polakkar medan han skreiv boka), og han kjem også med kritiske karakteristikkar av russiske særtrekk undervegs.

Eg høyrde denne boka som lydbok i Ordflyt. Eg har ikkje lest stort av Dostojevskij før dette, og innser at eg må gjere noko med det. På tide å setje opp nokre av dei meir kjende bøkene hans på leseplanen.

Femordsomtale: Eit knippe med underfundige forteljingar

Litt lengre omtale:
Boka er ei samling korte forteljingar om folk og lagnadar i dalen Las Pasturas del Cielo, eller på norsk Himmelrikets enger, stort sett frå tidleg 1900-tal. Forteljingane har form som noveller, men hovudpersonen i ei forteljing kan ha ei birolle i ei eller fleire av dei andre forteljingane. Der er også personar som har berre biroller i fleire forteljingar. Når novellene heng så tett saman som dette er eg usikker på om ein skal kalle boka for ei novellesamling eller om ein skal kalle den for ein roman. Men det spelar for så vidt ingen rolle, boka er strålande å lese uansett.

Historiene som blir lagde fram har fleire fellestrekk. Steinbeck skisserer effektivt opp menneskelagnadar med få setningar og eksempel på hendingar, dei fleste har eit mål dei ynskjer å oppnå, og som regel endar historia på ein litt annan måte enn det hovudpersonen ynskjer. Nøkkelen til novellene ser ut for å kome i slutten av den første (som er kapittel 2), der ein hittil uheldig mann har flytta inn i eit hus der folk meiner det kviler ein forbannelse, men opplever at lukka snur til det betre. I samtale med kjøpmannen:

"Mens jeg sto her, kom jeg plutselig til å tenke på at de to forbannelsene kanskje vil slåss om makten, og så kverker de hverandre. Det er visst alt gjort, for jeg er helt sikker på at de er borte.
De andre lo sammen med ham, og T.B. Allen slo i disken.
- Den er god, sa han, - men her er en som er bedre. Kanskje din og farmens forbannelse har paret seg og har krøpet ned i et jordrottehull som et par klapperslanger. Før vi vet ordet av det, vrimler det kanskje av småforbannelser over hele dalen."

Der er ein del humor i forteljingane, og Steinbeck nyttar også ein del ironi. Likevel er historiene først og fremst mollstemte. Men ein blir ikkje trist av å lese dei, for trass i skildringa av diverse uheldige lagnadar så skin også forfattaren sin kjærleik til landskapet og folket som bur der igjennom. Alt i alt er dette ei av Steinbeck-bøkene eg har lest hittil som eg liker best.