Handlinga er lagt til ei uspesifisert framtid, scenariet har preg av post-akopalypse, og ein er i eit samfunn som kanskje kan skildrast som ein ekstrem og undertrykkande sosialisme. Det øverste rådet har all makt, ikkje berre over samfunnsfunksjonar, men over alle aspekt av folk sine liv og over kva som er sanning og løgn. Kort sagt er definisjonen på sanning «det som alle er samde om», og når det er ulovleg å vere usamd så er saka grei.

Det kollektive er så sterkt pålagt dette samfunnet at sjølve begrepet «eg» er viska ut. Ingen får ha sin eigen identitet, alle er underkasta felleskapet. Lesaren blir kjend med Equality 7-2521, ein ung mann som har rømt frå felleskapet. Han har nemleg tenkt sjølv, og funne ut av løyndomar som ikkje er foreinelege med den kollektive sanninga.

Eg har ikkje lest noko av Rand før, men har forstått det slik at ho forfekta egoisme som eit ideal, og tok avstand frå alt som smakar av offentleg regulering. Slik sett kan ein kanskje lese Anthem som eit manifest for dei politiske og/eller filosofiske meiningane hennar. Men etter mitt syn er det først og fremst ein ålreit dystopi. Eg likte den godt.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, og opplesaren gjorde ein god jobb.

Dette er ei langt på veg sjølvbiografisk framstilling av ungdomsåra til forfattaren sjølv, Miles Franklin. Franklin var eit ukjent namn for meg, men eg ser frå wikipedia at ho var reikna mellom dei viktigaste forfattarane i Australia i si tid. Dermed må det vere rimeleg å slå fast at eg ikkje veit noko større om Australsk litteratur.

Det er ei i utgangspunktet ganske enkel historie som blir fortalt. Franklin sin alias, Sybylla Melvyn, veks opp på den australske landsbygda med ei kultivert mor og ein far som etterkvart blir slave av alkoholen. Syb får bu ei tid på garden til tanta og onkelen sin, og der treff ho den kjekke Harold Beecham. Harold er ein velståande og arbeidssam ung mann, han blir forelska i Sybylla, og ho har også kjensler for han. Så då skulle vel alt vere greit, eller?

Det som bergar historia frå å bli ei rein suppe av klisjear er i første omgang språket, som er rikt og levande. Dernest er det utviklinga kjærleikshistoria får. Sybylla akspeterer ikkje rolla som kvinnene har ved inngangen til det 20. århundredet, og dette får konsekvensar for forholdet mellom henne og Harold.

Eg høyrde denne som lydbok på loyalbooks. Det var mande ulike opplesarar som veklsa på å lese dei ulike kapitla, og det var svært varierande kvalitet på dei. Enkelte gangar fekk eg kjensla av at opplesinga var ein del i eit prosjekt for folk med lese- og talevanskar, og når eg trudde det ikkje kunne bli verre så kom det pinadø også ein deltakar i eit grunnkurs i engelsk for innvandrarar. Det er kanskje dårleg gjort å klage over ei bok som eg har lasta ned gratis, men det kan vere greit å tipse om at den som ynskjer å høyre den som lydbok godt kan leite etter ei anna innspeling.

Ei meisterleg framstilling av livet i ei fjellbygd på Nordaustlandet på Island tidleg på 1900-talet. Hovudpersonen er Bjartur, ein stabukk av ein sauebonde og nyryddingsmann. Han er særs medviten på verdien av å vere økonomisk sjølvstendig, å livberge seg utan å ha skuld til nokon, og dette er det høgste av dei boda han lever etter. Som ein god nummet to kjem sauene, familien forøvrig kjem på ein tredjeplass. Eller kanskje fjerde, for litteratur og skaldskap har også ei høg stjerne hjå Bjartur.

Ein fyl historia til Bjartur kronologisk frå han etter 18 år som gardsdreng får kjøpt ein fjelleigedom, som attpåtil seiast å vere forheksa, gjennom harde år og gode år, og nokre tiår framover i tid. Det er eit fattig og rikt liv på same tid. Laxness skildrar dei tidvis harde vertilhøva så godt at ein nesten sit og hustrar medan ein les. På same tid er der mykje humor; ein viss galgenhumor hjå Bjartur sjølv, og humoristiske skildringar av det øvrige persongalleriet i bygda.

Laxness viser også fram samfunnstilhøva i landet på denne tida. Konflikten mellom det framveksande landbrukssamvirket og handelsstanden var interessant å få med seg. Graden av overtru mellom folk er også tankevekkande, og interessen for litteratur og skaldskap som fjellbøndene er ikkje mindre enn imponerande. Men mest imonerande av alt er likevel pågangsmotet og staheita til Bjartur.

Eg las denne saman med kjell k sin lesesirkel. Det vart mange fine og opplysande diskusjonar denne gangen også.

Meursault er ein ung franskmann busett i Alger, og er forteljarstemma i boka. Han har ei forholdsvis likegyldig innstilling til omgjevnadane sine og til sitt eige liv. Det er nett som om han berre let seg drive med, uengasjert, men likevel observerande og tenkande.Når Meresault nærmast ved eit uhell gjer seg skuldig i eit alvorleg brotsverk, blir han fengsla og stilt for retten. Her blir den likegyldige innstillinga hans brukt mot han for alt det er verdt.

Essensen i boka, slik eg ser det, er at Camus problematiserer at ein dømmer menneske ut frå oppfatningar av moral, og ikkje berre ut frå kva dei har gjort. Meursault er ingen spesielt tiltalande type; jaudå han har sympatiske trekk også, men den manglande interessen t.d. for mora sitt dødsfall provoserer også meg. Men er ein person ondare enn dei onde gjerningane han faktisk har gjort? Og i tilfelle ja, skal han i såfall dømmast for det? Eg er ikkje lovkyndig på nokon måte, men eg vil anta at dette faktisk kan skje, også i Norge. Og det er tankevekkande.

Tittelen på boka, Den fremmede, tek eg for gitt er mynta på hovudpersonen. Han er trefold framand; eksil-franskmann i ein kolonistat, framand i forhold til samfunnet han er ein del av, og ein framand i sitt eige liv.

Ålreit bok, den første av Camus for min del.

Boka innleiast med eit sitat frå Stendhal:
Jeg kan ikke gjengi de virkelige hendelsene, jeg kan bare vise frem skyggen av dem.
og dette er på mange måtar dekkande for denne historia.

Den aldrande og sosialt isolerte forfattaren Daragane får ein uventa telefon, nokon har funne ei adressebok han har mista for ein månad sidan, og dei avtaler å møtast. Finnaren synest å ha andre motiv enn berre å levere attende adresseboka, han spør om opplysningar om eit namn Daragane har notert i boka. Det viser seg å gjelde eit 50 år gamalt uoppklart drap.

Det virkar som om Daragane har fortrengt fortida si. Funnet av notatboka set i gang ei kjede av pussige møter med ulike personar, og også ei kjede av gradvis gjennoppleving av fortida. Han gjenopplever også ei periode der han tidlegare har prøvd å finne ut av sin eigen barndom. Forvirrande? Det gjeld i allefall etterkvart for lesaren å ha tunge beint i munnen i forhold til kvar ein er i tida.

Det er ein viss «Film noir»-stemning over boka. Men det er likevel på ingen måte nokon krim- eller spenningsbok, tvert imot. Det er heller ei lavmælt og nærmast draumeaktig vandring gjennom minna og inn i alderdomen til ein einsam mann. Stemningsfull og fin på mange måter, men som antyda i innleiinga er det vanskeleg å sjå kva slags historie forfattaren ynskjer å fortelje, ein ser berre skuggane av den.

Ei fonøyeleg skildring om korleis det var å vere 12 år i ei vestlandsbygd i 1964. Mykje humor, ein del nostalgi, litt poesi, og litt alvor.

Hovudpersonen, som også er forteljarstemma, er den mellomste i ein syskjenflokk på 3, med ei smårebelsk storesøster på 15 og ein superintelligent bror på 6. Der er egentleg ikkje nokon spesiell handling eller plott i boka, men heller ein serie episoder som kjem kronologisk ettersom året gjeng. Saman med klassekompisane Erling og prestesonen finn hovudpersonen på mykje enkel moro, det byrjar ei ny jente på skulen, og i bakgrunnen er det sprekkar i den ekteskaplege harmonien i heimen.

Der er mange herlege typer i forteljinga; småkriminelle ungdomar, alkoholiserte bygdetullingar, fanatiske predikantar, ein filosofisk gravar, og kanskje Wenche Myhre, for å nemne nokre. Den kanskje flottaste skildringa er av outsidaren Kåre, som kjem frå ein dårleg heim, og som søkjer å vere ven med hovudpersonen.

Det er ikkje berre morosame ting som skjer i boka, der er også mørke løyndomar i bygda, og ei alvorleg hending set preg på året. Likevel held forfattaren ein viss humoristisk distanse til alt som skjer, og det fungerer greit. Dette er den andre boka eg les av Hovland, eg kvir meg på ingen måte for å lese meir av han. Godkjent, og vel så det.

Det er moro med gamle sci-fi-historier. H.G. Wells er kanskje mest kjend for War of the worlds, som kom i ny filmversjon med Tom Cruise i ei av hovudrollene for ikkje så veldig mange år sidan. Skulle det vere nokon som er lei av å sjå anletet til Tom Cruise på film, kan ein jo alltids ynskje at han får hovudrolla i ein eventuell nyfilmatisering av denne boka.

I den vesle byen Iping dukkar det opp ein framandkar som tek inn på vertshus, med solbriller og anletet inntulla i bandasjar. Han har med seg masse vitenskapleg utstyr, og låser seg inne på eit rom der han søkjer å vere i fred med det vitskaplege arbeidet sitt. Dette gjer sjølvsagt landsbyboarane nyfikne, og dei finn snart ut at det er noko uforklarleg og mystisk med denne mannen.

Det var fleire sider ved historia som tiltalte meg. Wells får særs tydeleg fram kor vanskeleg, det er for menneske å akseptere nokon som er radikalt annleis enn dei sjølve. Han portretterer også stormannsgalskap, i mangel av eit betre ord, på ein strålande måte. For den usynlege mannen avslører etterkvart ganske sjokkerande planar for korleis han kan nytte usynlegheita si. Men mest av alt likte eg sjølve faktumet at denne historia er frå 1897, og å tenke på kor fabelaktig nyskapande det truleg må ha vært for lesarane på den tida.

Eg høyrde denne på lydbok frå loyalbooks, opplesaren kom godt ifrå oppgåva, og var til dels strålande i å formidle talemåten til dei ulike landsbyboarane.

Denne boka har dei fleste ingrediensane som skal til for å bli ei spenningsbok eg liker. Ein småvittig og sjølvironisk antihelt, samanfletting av fleire handlingar, sprang i tid, eit spanande mysterium som skal løysast, og masse, masse faktaopplysningar bakt inn i plottet.

Likevel rotar Egeland det litt til med oppskrifta, dette er nok den svakaste av dei Beltø-bøkene eg har lest hittil. Den er ikkje direkte dårleg, det er berre det at eg sit med kjensla av at den kunne ha vært så mykje betre. Utan å røpe for mykje, så følte eg at mesteparten av kruttet var brent opp halvvegs i boka. Og avslutninga tok ei vending som blei litt for søkt etter min smak.

Men du verden, her er mykje bra også. Det er langt frå kjedelig eller uinteressant å vere med Beltø på tur. Egeland virkar å ha lagt ned mykje arbeid i å setje seg inn i religionshistorie, og eg høyrer til dei som liker å fundere på kva som er fakta og oppspinn i slike romanar. Boka er i tillegg lettlest, det er også ein kunst.

Så håper et at Egeland held fram med å skrive bøker om Bjørn Beltø. Eg kjem nok til å lese alle han finn på å gi ut.

Denne boka blei skrive i høve 350-årsjubileet for malmfunnet i Meldal som gav grunnlag for gruvedrift i fleire hundre år, og som også var kimen til ex-industrikonsernet, no merkevaregrossisten, Orkla. Brekke vel, på ein stort sett særs vellukka måte, å fortelje historia om gruvedrifta gjennom ein oppdikta slektssaga. Soga til denne slekta blir fletta inn i verkelege historiske hendingar og personar. Ein fyl ikkje alle slektsledda, men dveler heller ved perioder som var viktige for historia til gruvedrifta.

Det at eg har bittelitt overfladisk kjennskap til gruvedrift frå studietida gjorde det ekstra moro å lese denne boka, men det er slett ikkje naudsynt med slik bakgrunn for å ha full glede av å lese den. Brekke virkar å ha gjort eit grundig arbeid i å grave fram kunnskap om gamle arbeidsteknikkar, og det var lett å leve seg inn i miljøa som blei skildra.

Forfattaren nemner i forordet at tida var knapp for å skrive boka, men det er ikkje før på slutten av den at det merkast. For den svakaste delen av boka er nok den frå det siste århundret. Her blir det litt for skjematisk og springande. I tillegg kan det opplevast som problematisk at Jens P. Heyerdahl, som tok iniativ til å bestille skrivinga av boka, også kjem inn i historia. Han var etter det eg forstår ein særs godt likt konsernsjef, men skulle det vere mindre flatterende sider ved han så er det fort gjort å tenke at det ville vere vanskeleg for Brekke å trekke dei fram i lyset.

Men uansett, det var ei underhaldande og lærerik bok. Eg kan godt lese fleire bøker av Brekke.

I utgangspunktet burde dette kunne bli ei kjempegod bok. Den blir fortalt frå framtida, frå år 2632, der historikaren Andrew Meredith gjer greie for at det har blitt funne eit manuskript, Everhard-manuskriptet, frå 1900-talet, og som skildrar hendingar i tidsromet 1908-1932 som leiar fram til eit 300 år langt tyrannisk oligarki-styre i Nord-Amerika.

Forfattaren bak manuskriptet, Avis Everhard, er ei akademikardatter som blir kjærasten til og etter kvar ektemaken til Ernest Everhard, ein kommunistleiar. Boka blei gitt ut i 1908, og forfattaren malar ut med brei pensel ei nær framtid der demokratiske styreorgan blir satt til side av kapitalmakta. Ekteparet Everhard må etter kvart gå under grunnen for å kunne drive politisk verksemd, og etter kvart også planlegge revolusjon.

Store delar av boka gjeng med til å eksemplifisere kor grusom og inhuman den kapitalistiske samfunnsordninga er, og til å forklare korleis evolusjonen etter kvart vil tvinge fram sosialisme som det einaste berekraftige styresettet. Dermed får heile boka preg av eit ideologisk kampskrift, heller enn av ei velfortalt og spanande historie. Den største verdien eg ser av å ha lest den, er å ha fått eit innsyn i rådande tankegods i den amerikanske kommunistrørsla for 100 år sidan (i den grad London måtte gjenspegle dette). Men som underhaldningsroman var den ein skuffelse.

Eg høyrde denne som lydbok, og den var lest inn av Matt Soar. Han nytta ei slags lavmælt snerrande, og innimellom nærmast kviskrande, stemme som sikkert var meint å stå til stemninga i boka, men som gjorde lyttinga meir utfordrande enn naudsynt.

Forfattaren Dag Johan Haugerud tek undervegs med lesaren på eit dragshow, men han gjer også på ein måte sitt eige drag-nummer med denne boka, i det han tek på seg forteljarstemma til ei middelaldrande dame med ein vaksen son. Og han greier det stort sett godt.

Korkje mora, som er bibliotekar, eller sonen, som arbeider med film, nemnast med namn i boka. Mora brukar mykje energi på å tolke omgjevnadane sine, kva som ligg bak orda eller handlingane til folk rundt seg. På same måten er ho opptatt av korleis ting ho sjølv seier eller gjer kan oppfattast, og tenker ofte på korleis ting kunne vært sagt eller gjort annleis. Kommunikasjonsvanskar er altså eit nøkkeltema i forteljinga.

Det er først når mora får eit filmkamera mellom hendene at ho ser omgjevnadane med eit sylskarpt blikk. Ho har, igjen grunna kommunikasjonsvanskar, og trass i at ho aldri har tatt i eit videokamera før, fått i oppdrag å filme i eit brudlaup. No fangar ho med kameraet dei innerste tankane til forsamlinga i kyrkja og under selskapet etterpå.

Brudlaupsfilmen gjev grunnlag for ytterlegare kommunikasjonssvikt med sonen, og etter kvart også for direkte uvenskap. Og i denne kommunikasjonssvikten med sonen ligg også det svakaste aspektet ved boka etter mitt syn. Det er slett ikkje uvanleg at foreldre og barn ikkje fostår einannan, kall det generasjonsskilje eller kva som helst. Men desse bråe skifta i stemninga mellom desse to, frå idyll til surmuling, som kjem på grunn av tilsynelatande uskuldege kommentarar, greier eg ikkje heilt å tru på.

Men stort sett var det ei tankevekkande skildring av eit skrantande mor/son-forhold, og av ei mor som er usikker på omgjevnadane sine. Eg felles-las den i kjell k sin lesesirkel våren 2015, og hadde som vanleg stor glede av diskusjonane undervegs. Sannsynlegvis meir glede enn mora hadde av å vere med i sin lesesirkel.

Forteljarstemma i boka er ei dame som fortel om sin eigen oppvekst saman med bestefaren. Både hendingar frå fortida og i notida er fortalt i første person notid. Samstundes får ein historia til bestefaren og mora, desse er fortalt i tredje person og både i notid og fortid. Flik for flik får ein avdekka eit lappeteppe av ein historie, ei familiesoge med tragedier, svik og overgrep, men også med eit rørande fint forhold mellom jenta og bestefaren.

Sentralt i forteljinga er sommaren før jenta skal byrje på skule. Bestefaren har fora henne med historier og eventyr i fleire år, men no nyttar han eventyra til å fortelje jenta noko om hennar eiga fortid, og kvifor ho bur på denne avsidesliggande garden saman med han. Eit veldig fint grep av forfattaren.

Det er mange som likar denne boka overmåte godt. Sjølv må eg nok ta bort «overmåte», eg nøyer meg med godt. Ein ting eg merkar meg er at forfattaren stadig vekk set fram eit utsagn, for så å motseie det i neste setning. Som på side 66:

«Det som jagde ham ut på den årelange, rastløse flukten fra seg selv, var tanken på alle disse hvis-ene. Nei ikke alle, bare dette ene hvis-et: Hvis jeg ikke hadde begynt å gå opp til Borgland»

Utover dette greier eg ikkje heilt å setje fingeren på kva som ikkje stemte for meg i forteljarstilen. Men uansett, boka er god, den, og den kjem nok til å sitje lenge i minnet.

Femordsomtale: Dyster historie om eigenrådige damer

Treavsnittsomtale:
Rikka Torsen er frå slekta på storgarden Gan, men slekta er kjøpt ut av den rike Mattias Aga og ho bor hjå broren, den skrøpelege Jon Torsen som er bestyrar på garden, og svigerinna Fernanda. Historia blir eigentleg ikkje fortalt, den blir antyda. Ein skal vere ganske god til å tolke hint av ulikt slag for å få med seg heile handlinga, eg gjekk truleg glipp av ein del vesentlege poeng undervegs. Sterke og eigenrådige damer, utanomekteskaplege forhold, sjalusi, barnemord, sinnsjukdom og hevn er nokre av ingrediensane. Og alt fortalt saman med sterke inntrykk frå naturskildringar.

Eg fekk mange assisiasjonar til Selma Lagerlöf sin Gösta Berlings saga då eg las denne. Litt på grunn av at settingane har mange likskapar (tidleg 1800-talshistorier frå stordgardar ved ein innsjø), men mest fordi det er ein nærmast draume- eller eventyraktig tone i begge forteljingane. Men Rikka Gan er nokre hakk mørkare enn Gösta Berling.

Eg høyrde denne som lydbok på Ordflyt, dette var den siste boka eg rakk å høyre før denne tenesta vart lagt ned (snufs). Eg bladde også fort igjennom boka på nasjonalbiblioteket sine sider, og hadde stort utbytte av det som supplement til gjennomhøyringa.

Harry Hole i storform, her er det mykje bra. Ved halvlest bok var eg overtydd om at dette må vere ei av dei beste i serien. Men den eine av dei to hovudhistoriene haltar etter kvart såpass mykje at eg etterkvart landa på terningkast 4, som på min skala likevel er meir enn godkjent.

Eit bankran ender med at ranaren skyt ein av dei tilsette i banken, og sidan det då er ei drapssak blir Hole invovlert i etterforskninga. Som vanleg er ikkje kjemien på topp mellom Hole og enkelte av kollegaane hans, noko som kompliserer etterforskinga. Kjærasten Rakel er bortreist, og Harry let seg freiste til ein middagsinvitasjon hjå ein tidlegare flamme. Det gjeng ikkje så bra, men kanskje ikkje på den måten ein fryktar at det ikkje skal gå bra når ein gir seg ut på ein slik avtale. Det gjeng mykje verre. Og dette er opptaktene til dei to hovudhisoriene i boka.

Nesbø er ein meister i miljøskildringar, ikkje minst frå Oslo der ein nesten får kjensla av vere til stades i handlinga. I denne boka reise Hole også til Brasil, til den vesle landsbyen Arraial d’Ajuda (eller berre d’Ajuda i boka) litt sør for Porto Seguro i delstaten Bahia. Eg var også ein tur innom denne landsbyen i 1993, og det var spesielt artig å bli med Hole dit igjen. Eg kan ikkje forstå anna enn at Nesbø må ha vært der sjølv. Sjølv om eg blei skeptisk då han skreiv om den lange uavbrutte sandstranda til Trancoso, for det er den ikkje. Men då Hole og kollegaen spaserte på stranda måtte dei faktisk forsere sandsteinsklippene på vegen til Trancoso, og tilliten blei gjenoppretta.

I tillegg til dei gode miljøskildringane så er historia også krydra med ei mengde faktaopplysningar, eller i det minste tilsynelatande faktaopplysningar. Eg har ikkje på nokon måte undersøkt alt som blei servert av dette slaget, men konstaterer likevel at det nok er ein blanding av verkelege fakta og kunstnerisk fridom. Klarer ein å ha dette i mente, gjeng det også an å unngå å irritere seg over åpenbare faktafeil dei stadane det måtte dukke opp, og heller fokusere på dei intrikate krim-gåtene.

Med dette har eg fullført 9 av 10 Hole-bøker. Satsar på å skaffe meg den (foreløpig?) siste i løpet av året.

Hans Hyldbakk var mest kjend som diktar, og eit av dei mest kjende dikta hans, Vårsøg, tonesett av Henning Sommerro, er allemannsseige. Sjølv såg han på bygdebøkene han skreiv som hovudverket sitt. Svein Sæter siterer Hyldbakk i etterordet til Brotne band: «… norsk åndsliv tapte ikkje noko på at eg slutta å skrive om oppdikta liv og heldt meg til det verkelege livet. Det eg fann i tingbøkene på Nordmøre var så fantastisk at like til Alexandre Dumas vart blodfattig.»

I sine unge år hadde han ambisjonar som romanforfattar. Etter å ha fått refusert eit manuskript frå Aschehoug i 1930 brende han opp både manuskriptet og romanforfattarambisjonane. Men ei anna forteljing, Brotne band , var alt publisert som avisføljetong i åra 1927-1928 og denne kom ut i bokform i 2011, ti år etter at Hyldbakk gjekk bort som 103-åring.

Brotne band handlar om husmannssonen og kunstnarsjela Sverre Vatneplassen. Storebroren Hans kjem attende frå hovudstaden som kommunist samstundes som ein svensk industrireisar set i gang eit sagbruk i bygda. Sverre får augene opp for det sosialistiske tankesettet, men han slitest likevel imellom dei tradisjonelle verdiane frå jordbrukssamfunnet og dei radikale meiningane til broren og partifellane hans.

Eg er usikker på om heimstaddikting er rett merkelapp på boka, men delar av den gav meg denne kjensla. Hyldbakk oppgir Ibsen, Bjørnson og Falkberget som litterære førebilete. Sjølv tenkte eg ein del på Olav Duun medan eg las, men i ein noko tamare og meir forutsigbar versjon. Det var noko uforløyst over boka, det vart mykje vakker natur og indre kvaler, men litt for lite av andre ting.

Det er vanskeleg å unngå å tenke på Sverre som Hyldbakk sjølv, og det er nok mange sjølvbiografiske element i forteljinga. Dette er kanskje det mest interessante med boka, å få eit gløtt inn i livet og kjenslene til Hyldbakk. Slik sett var det verdt tida å lese igjennom den. Men som roman når den ikkje same høgdene som dikta han skreiv.

«Diálogos Impossíveis» tyder «umoglege samtalar» på norsk, og mange av stykka i denne boka inneheld samtalar som på ein eller annan måte er umoglege. Veríssimo har ein livleg fantasi og god humoristisk sans, og stiller opp «tablå» der han tenker seg så vel historiske personar som oppdikta figurar som har underfundige ordvekslingar. Boka åpnar med ein samtale på gamleheimen mellom Batman og Dracula, der Dracula peiker på at dei trass alt er ganske like sidan dei begge er menneske-flaggermus, og rundast av med ein telefonsamtale mellom Einstein og den første kona hans, fysikaren Mileva Marić, der det kjem fram at Mileva var den eigentlege forfattaren av dei mest kjende publikasjonane hans.

Ikkje alle stykka er ordvekslingar. Enkelte har meir form av kronikkar, der forfattaren reflekterer over personlegheiter eller hendingar innan kunst, litteratur og musikk. Andre igjen har meir form av noveller. I alt er der 45 små stykker i denne boka, med eit vidt spenn i persongalleri og tema. Men felles for dei alle er ein humoristisk snert, og eit visst alvor bakom. Underhaldande og grei lesnad.

Forfattaren Luis Fernando Verissimo har hatt ei omfangsrik karriere som spaltist, forfattar, oversetjar, teikneserieskapar og musikar. Han er mellom dei mest leste av samtida sine forfattarar i Brasil. Stykka i denne boka, som kom i 2012, har vært publisert enkeltvis i avisene Zero Hora og Estado de São Paulo i åra 2009 - 2011. Boka gav meirsmak, eg kjem nok til å plukke opp fleire av bøkene hans i framtida.

Boka fortel historia til 5 personar før og under Biafra-krigen i Nigeria på slutten av 1960-talet. Igbo-folket som i hovudsak har sitt kjerneområde i søraust-luten av landet freista, på bakgrunn av etniske motsetnadar i landet, å opprette ein eigen stat, Biafra, i denne regionen. Dei lukkast ikkje.

Boka er delt i 4 bolkar, der bolk 1 og 3 handlar om hendingar før krigen medan bolk 2 og 4 er frå krigsåra. Olanna og Kainene er tvillingar, døtre av ein velståande igbo-høvding og forretningsmann, og har universitetsutdanning frå England. Snille, pene og idealistiske Olanna blir sambuar med akademikaren og nasjonalisten Odenigbo. Ungguten Ugwu er tenaren til Odenigbo, han kjem frå ei fattig landsbyfamilie og ynskjer seg opp og fram i livet. Den tilsynelatande kyniske Kainene har ambisjonar innanfor faren sitt forretningsimperium, og blir kjærast med den sympatiske engelske skribenten og forfattarspiren Richard.

Adichie let romanfigurane sine bli med i alle fasene av borgarkrigen, frå massakrene på igbo-folk i nord, via proklameringa av rebubliken Biafra og påfølgande kamphandlingar til blokaden som leia til svoltkatastrofe. Ein skal vere varsam med å lese boka dokumetarisk, Adichie forklarer sjølv i eit etterord at ho har nytta seg av fridomen til å dikte omkring historia. Likevel må det så langt eg kan forstå vere ei bok som bidrar til innsikt omkring dei etniske konfliktene i Nigeria, konflikter vi ser den dag i dag ikkje minst ved Boko Haram sine herjingar i den nordlege delen av landet.

Sjølve historiene til dei fem hovudpersonane var engasjerande og grei, både med omsyn til forholda seg imellom, og med omsyn til vanskane og tragediane som ramma dei på grunn av krigen. Men det som gjorde mest inntrykk under lesinga var den ukuelege trua biafranarane hadde, i det minste i boka, på at dei skulle greie å vinne over overmakta. Flott bok om ei vond tid.

Overraskande lettlest, vittig og underhaldande. Reint ei matrjosjka-dokke av ei bok; eit skodespel som er eit dikt som er eit eventyr som er politisk satire som er … ja kva er kjerna egentlig? Peer prøver også å finne kjerna i seg sjølv mot slutten av boka, og konkluderer med at alt er berre mange lag utanpå einannan. Slik hadde eg det også med denne boka, eg er usikker på kva boka egentleg er. Men god er den i alle fall.

Sjølv om eg ikkje les mykje dikt, så set eg pris på kunsten å kunne lage vers med rim og rytme og som samstundes fortel noko. I den grad Ibsen hadde som mål å gjennomføre dette i teksta så greidde han det berre delvis. I enkelte passasjar har eg vondt for å finne rytmen i verselinjene, og der finnes også eit og anna haltande rim. Men i dei passasjane der rimet og rytma først sit, så sit det som eit skudd. Spesielt imponerende synest eg enkelte av ordvekslingane er, der replikken vekslar midt i ei verselinje.

Eit døme frå femte handling:

(en gutt:) Hva har du å selge? (Peer Gynt:) Jeg har et slott;-
det ligger i Ronden; det er muret godt.
(Gutten:) En knapp er buden! (Peer Gynt:) Du får gå til en dram.
Å byde mindre var synd og skam.
(En annen:) Han er lystig, gamlen! (Peer Gynt:) Grane, min hest! –
hvem byder (En i hopen:) Hvor går han? (Peer Gynt:) Langt i vest!
Mot nedgangen, gutter! Den traver kan flyve
så fort, så fort som Peer Gynt kunne lyve.

Desse dialogane var beint fram meisterlege.

Utgåva mi av boka er ei skuleutgåve, og den har 144 notar som forklarar uvanlege ord, eller referansar til stadar, personar eller hendingar som ikkje er alment kjende. Desse notane var kjekke å ha, men var ikkje avgjerande for å ha glede av teksta. Så får vi sjå om det byr seg eit høve til å sjå ei framføring av skodespelet ein gang, dette er noko eg ikkje har vurdert seriøst før eg las boka, men no har eg litt lyst til å sjå korleis dette tek seg ut på ei scene.

Årets penaste bok i Tyskland i 2009. Det må ein tru er eit kvalitetsstempel. Men først og fremst var det kombinasjonen av kart og artige historier som gjorde at eg fall for freistinga til å sikre meg denne boka på mammutsalet 2015. For eg er glad i å kike på kart og drøyme meg bort, nett slik forfattaren Schalansky skriv i innleiinga til boka at ho gjorde som jentunge.

Boka inneheld, ved siden av ei flott innleiing, 50 kart over små og isolerte øyer rundt omkring på jorda. Flest i Stillehavet, men også ein del i dei øvrige verdshava. For kvar øy-kart, som visest på ei oddetalside, serverast det ei lita historie eller anekdote på den motståande partalssida. Målestokken er lik på alle karta, noko som på ein særskilt effektiv måte viser kor små dei minste øyene i boka egentlig er.

Eit fellestrekk for dei fleste historiene er ein viss melankoli, anten ved kor ugjestmilde og utilgjengelege enkelte av øyene er, eller ved kor grusome menneske kan vere mot einannan når dei lever isolert på ei lita øy. Mange av historiene gjorde djupt inntrykk, for eksempel om tiltaka på øya Tikiopa (4,7 kvadratkilometer) i Stillehavet for å regulere folketalet, eller skildringa av korleis den tyske fuglebeskyttelsen under ein ekspedisjon på Bjørnøya godt kunne ha tatt ut ein t av navnet til foreininga, slik at det blei fuglebeskytelsen. Så må ein, som eg tek opp i ein diskusjonstråd om boka, ta høgde for at det er ein viss grad av diktning i ein del av historiene.

Heilt til slutt i boka kan eg lese at Schalansky mellom anna har studert kommunikasjonsdesign. Og designet i boka er på mange måtar flott, men det var eit par ting som irriterte meg. Det eine er enkelte av fargevala. Det er mulig det er fordi eg er lettare fargeblind, men når ein vel å utheve ord eller tidslinjer ved å nytte lys oransje tekst på kvit bakgrunn så blei det vanskeleg å lese for meg. Sameleis med karta, der namna på fjordar, viker og bukter er med kvit skrift på lyseblå bakgrunn. Vanskeleg. Det andre er tilfelle av mangelfull informasjon i sjølve karta. For fleire av øyene nemner ho stadar på øyene som ikkje er å finne på karta. Dette var litt frustrerande.

Men alt i alt var det ei triveleg og underhaldande bok, sjølv om den ikkje levde heilt opp til forventningane.

Forfattaren Chinua Achebe, som var av Igbo-folket i Nigeria, tek lesaren med til ein Igbo-landsby i tida rett før koloniherrane gjorde sitt inntog i distriket. Ein får kjennskap til ein del av dagliglivet, skikkane og tenkesettet, på godt og vondt, i landsbyen. Hovudpersonen er Okonkwo, ein dyktig jordbrukar og fryktlaus krigar, som strevar etter det ein undre andre omstende kunne ha kalla «den amerikanske draumen». Faren hans var nemlig lutfattig, i alle fall på materielle goder, og Okonkwo jobbar hardt for å løfte seg og familiens sin i landsbyen sin rangsstige, og han drøymer om å bli ein av leiarane i klanen.

Boka er delt i 3 delar, den første og lengste tek føre seg landsbylivetfør koloniherrane gjorde seg gjeldande. Dette er etter mitt syn den beste delen. I del to er Okonkwo og familien i eksil frå landsbyen, og i del 3 er dei attende i landsbyen der misjonærane sine aktivitetar er i ferd med å endre stammesamfunnet. Dei to siste delane blei litt for skjematiske, og dette er hovudgrunnen til at eg ikkje trilla høgaste terningkast på denne boka.

Eg nevner skikkar og tenkesett på godt og vondt i det første avsnittet. Achebe legg fram både tiltalande og sjokkerande grusome skikkar i landsbyen. Dette gjer han på ein nøytral og likefram måte, utan å ta stilling til om det var gode eller dårlege skikkar. Brilliant gjort. Men det åpnar også for eit moralsk dilemma. Er det rett å gripe inn for å endre eit slikt stammesamfunn, eller ville det vere rettast å halde seg unna og la stammefolket vere i fred. Uansett kva ein gjer eller ikkje gjer, er det vanskeleg å unngå at det blir feil på ein eller annan måte.

Dette er så langt eg kan hugse den første boka eg har lest av ein afrikansk forfattar. Det gav meirsmak. Eg las boka saman med deltakarane i kjell k sin lesesirkel, der det var mange og interessante diskusjonar undervegs.