Grei krimbok frå Svalbard-kjennaren Monica Kristensen. Ei lita jente forsvinn frå barnehagen Kullungen i Longyearbyen, og sysselmannsbetjent Knut Fjeld og kollegaane hans freistar å nøste opp i kva som har skjedd. Undervegs får lesaren kjennskap til ekteskaplege problem i nærmiljøet til den forsvunne jenta, til diverse kriminell verksemd i Longyearbyen, til gruvedrift, og ikkje minst til dei audslege og krevjande forholda på øya.

Knut Fjeld er hovudpersonen i Kristensen sine krimbøker frå Svalbard, det er vel 5 i talet, dette er den andre eg les (har lest Den døde i Barentsburg tidlegare). Men Fjeld tek ikkje mykje plass i denne boka, Kristensen let fleire av kollegaane hans få sleppe til.

Det beste med boka er forteljarteknikken. Det er korte kapittel, men dei kjem ikkje i kronologisk rekkefølge. Måten Kristensen flettar desse tidsspranga saman til ei historie på er noko av det beste eg har sett (eller lest) av henne. Inngåande kjennskap til forholda på øya er heller ingen ulempe, Kristiansen har sjølv bodd der i lange perioder og er godt kjend med geografien og samfunnet. Spesielt skildringane av korleis enkeltmenneske reagerer på einsemda, isolasjonen og dei barske forholda er særs gode.

Når alt det andre er såpass bra, skulle eg ønske at sjølve historia var eit par hakk betre. For historia var ikkje all verdens, plottet var av det enkle slaget. Det blei etter kvart lite spaning, og sjølv om slutten var grei nok så sat eg att med ei kjensle av at ho kunne ha gjort meir ut av den. Men trass desse svakheitene var boka underhaldande og leseverdig.

Den beste Nesbø-boka eg har lest så langt, og det begynner å bli ein del av dei. Eg kan godt forstå (sjølv om eg ikkje har lest nok krim til å gjere ei sjølvstendig vudering av det) at denne blei halden for å vere den beste norske krimboka gjennom tidene i ei avstemming i 2004. For her stemmer det meste.

Det er i hovudsak to historier som forteljast i boka, ei historie frå 1940-talet om eit knippe frontkjemparar som sloss for Nazi-Tyskland mot russarane under 2. verdskrigen, og ei anna i notid der Nesbø sin krimhelt Harry Hole får mistanke om at nokon planlegg eit attentat i Norge. Historiene heng sjølvsagt saman, og dei er veldig elegant fortalt. I tillegg er der ei søt kjærleikshistorie i begge tidslinjene.

Harry Hole utviklar seg i ei destruktiv retning igjennom bokserien. I denne boka er han på langt nær så mørk og dyster som i nokre av dei seinare bøkene. Det passar meg bra. Han er jo helten, og som lesar vil eg at det skal gå bra med han. Derfor hadde det vært ålreit om dei forholdsvis lyse framtidsutsiktene han får i denne boka kunne vare. Men Jo Nesbø hadde ein annan plan.

Nesbø er for øvrig ein meister i å male fram scenene som utspelar seg, dei er krydra med informasjon og detaljar som det må ha kosta ein del tid og arbeid å finne fram til. Denne detaljrikdomen gjer at historiene verkar meir truverdige, og også til at lesaren betre kan leve seg inn i dei. Eg vil spesielt famheve galskapen i ei scene der eit forelska par er i Wien medan byen blir bomba. Dette er ei scene eg svært gjerne ville ha sett på eit kinolerret, det var rett og slett storslagent.

Her stemmer det meste, skreiv eg i første avsnitt. Det meste, ikkje alt. Det finnest detaljar som øydelegg litt, anten det gjeld språk, tendensar til klisjear, eller enkelte hendingar som eg ikkje heilt greier å tru på. Men desse detaljane var ikkje meir skjemmande enn at eg likevel vil forsvare å trille høgaste terningkast på Rødstrupe. Vel blåst, Nesbø!

Eg er ingen diktkjennar, men tenkte likevel at eg skulle prøve meg på ei brasiliansk samling. Denne boka fann eg medan eg leita etter samtidslitteratur frå delstaten Alagoas. Sidan språket i samlinga såg ut til å vere overkomeleg, så gav eg den ein sjanse.

Dei fleste av dikta er korte og enkle. Mange av dei sklir nesten over i det banale. Innimellom så er der også referanser til stadar, personar eller fenomen som eg ikkje har noko forhold til, så for ein liten handfull av dikta gjekk eg nok glipp av poenget. Men stort sett var det triveleg lesing. Nokre få av dei kvalifiserer som gullkorn.

Eg likar best dikt som har rim og rytme, noko som var til stades i knapt halvparten av dikta. Mange av dei inneheldt også ein del leik med ord, enten ved å spele på dobbelttydingar av orda eller ved å ramse opp ord med fonetiske likskapar. Eit par av dikta var også dedikert til den 1 år gamle dattera til forfattaren, desse var veldig søte.

Så vidt eg kan bedømme er ikkje dette stor lyrikk, men heilt greit til moro og til ettertanke. Og glimrande øving i portugisisk for ein lesar som meg.

Denne boka er like mektig som skapningen den skildrar. Og ganske ulik det eg hadde venta på førehand. Eg var slett ikkje førebudd på at så store delar av boka ikkje dreide seg om sjølve kvaltoktet, men heller om faktaopplysningar og filosofiske betraktningar omkring alle tenkelege aspekt av kvalar, kvalfangst, kvalskuter og reiskapar. Men du verden så lærerikt.

Sjølve historia kunne sikkert vært komprimert til 100 sider. I korte trekk, ein mann som vil bli kalla Ismael, og som i løpet av den første fjerdedelen av boka gjeng over frå å vere hovudperson til å bli ein usynleg statist i forteljinga, tek hyre på kvalfangsstskuta Pequod. Kapteinen på Pequod, Akab, har nyleg mista eit bein i forsøket på å fange ein spesielt stor og farleg kval, Moby Dick, og er no sjukeleg oppsatt på å ta livet av nettopp denne kvalen. Det heile ender på svært dramatisk vis.

Ein kan sikkert legge mange tolkingar i historia, til dømes om kva kvalen eller dei ulike hendingane kan symbolisere, og det finnest mange utførlege analyser av boka. Sjølv las eg boka utan ambisjonar om å tolke den, og hadde likevel stor glede av den.

Det er uråd å ikkje bli imponert over Melville. Han har sjølv vært med på kvalfangsttokt, og har såleis førstehands kjennskap til temaet. Han må også ha vært ein skarp observatør, for han legg for dagen mange presise opplysningar om kvalen, og særleg om spermasettkvalen, sin anatomi og levesett som virkar å vere ukjende for akademikarar i samtida. I tillegg framstend han som ein svært lærd person (eg har inntrykk av at mange 1800-talsforfattarar la vinn på å vise seg som lærde), og virkar å vere godt orientert om kunst, filosofi og historie så vel som om vitskaplege nyoppdagingar i samtida. Til dømes diskuterer han evolusjonen av kvalen 8 år før Darwin sin «Om artenes opprinnelse» (1859) kom ut.

Får ein servert store nok porsjonar med mat så blir ein mett før tallerkenen er tom, uansett kor god maten måtte vere. Slik vart det med denne boka også, sjølv om den var kjempegod og lærerik og imponerande på alle måtar så var det akkurat litt for mykje av alt til at eg vil trille høgaste terningkast. Men ein sterk 5’er. Og nøgd med meg sjølv for å greie det Akab prøvde på, å gjere ende på Moby Dick.

Ei nærmast fabulerende forteljing om hendingar i Värmland i Sverige på første halvdelen av 1800-talet. Hovudpersonen Gösta Berling er ein ung prest som blir avsatt på grunn av alkoholproblem. Han blir tatt inn som «kavaler» på godset Ekeby. Kavalerane ei gruppe fargerike og stort sett eldre menn, pensjonerte offiserer og fattige adelsmenn, som vier resten av leveåra sine sitt til eit slags bohem-liv på landsbygda. Gjennom ein serie anekdote-prega historier, stort sett med ein viss kronologi, fyl ein livet til Gösta og dei andre kavalerane i eit års tid.

Der er mange kostelege historier, andre er underfundige, og atter andre er vakre og nostalgiske. Gösta har eit visst drag på damene, og mange av historiene handlar om tildragelser med lokale skjønnheiter i det øvre samfunnslaget. Ein annan fellesnevner for mange av historiene er korleis kavalerane trår til for å hjelpe seg sjølve eller andre ut av vanskelege situasjonar. Favoritten min i så måte er kanskje historia om då dei leverte jern frå Ekeby.

Selma Lagerlöf er ein meister i å skildre natur og stemningar. Det er heimtraktene sine ho skildrar, og det med ein god porsjon kjærleik. Ho er også flink til å få fram motstridande karaktertrekk hjå dei enkelte i persongalleriet sitt. Når eg likevel ikkje trillar høgare terningkast enn 4 er det mest fordi eg har litt vanskeleg for å få grep på desse kavalerane. Kanskje ikkje kavalerane i og for seg, men settinga med at dei har fått tilhald på ein herregard og attpåtil får kontroll over den i ei periode.

Eg spekulerer litt på om ramma for forteljinga er basert på legendene om Arthur og riddarane av det runde bord. Eg har ikkje lest nokon av desse legendene og veit i det heile svært lite om dei, men det skulle vært interessant om nokon med meir kunnskap om temaet kunne ha uttalt seg om dette har noko for seg, eller om det berre er sprøyt.

Eg høyrde denne som lydbok i Ordflyt, med Kari Hepsø som opplesar.

Skal ein flire av folk som døyr? I utgangspunktet skal ein ikkje det. Likevel, når det blir fjernt nok i tid eller rom finnest det av og til dødsfall som er så bisarre, ironiske eller på annan måte merksnodige at det blir vanskeleg å la vere å lee litt på smilebandet.

Tittelen på boka seier det meste. Dette er eit knippe på 30 anekdoter om vitskapsmenn, ingeniørar, oppfinnarar og andre som på ein eller annan måte blir offer for sitt eige verk. Enkelte av historiene er beint fram tragiske, andre har eit god posjon av lagnaden sin ironi, og atter andre tener som strålande eksempel på menneska sin galskap.

Boka er lettlest, og med mange fotografi og illustrasjonar. Likevel kjenner eg på at forfattaren kunne ha gjort meir ut av historiene. Dei fleste av dei kunne med fordel ha vært fortalt grundigare. Boka er dessutan kjemisk fri for referanser, noko som åpnar for spekulasjonar om faktainnhaldet i anekdotene. Meir pirk; ein del av historiene er strengt tatt ikkje om oppfinningar. Til dømes, om ein har bygd ein rask bil og krasjer med den så har ein ikkje dermed funne opp bilen. Skal eg også nemne at boka kunne ha hatt godt av ein grundigare språkvask? Ja, eg nemner det.

Likevel er det underhaldande lesing, og ein kan ikkje unngå å la seg imponere over enkelte av desse menneska som har hatt så stor tru på oppfinninga si eller konstruksjonen sin at dei set livet på spel for å sjekke om den virkar. Eg legg også merke til at der ikkje er nokon damer som har hovudrolla i nokon av anekdotene. Dette stemmer veldig bra med oppfatninga mi om at damer i gjennomsnitt er flinkare enn menn til å vurderer risiko.

Meisterleg av Hoem. Det er sjeldan ein boktittel er meir dekkande for innhaldet enn dette. Med utgangspunkt i hendingar som foreldra fortalte om medan dei levde har Hoem ved hjelp av notatbøker, brev, intervju, avisarkiv, sjukehusjournalar og anna rekonstruert livshistoria til foreldra sine, med fokus på dei hendingane og vala rundt den 2. verdskrigen som førte dei saman. Og der han manglar informasjon (og dette gjeld nok det meste av kva som har vært tenkt og sagt) har han dikta.

Faren var lekpredikant i indremisjonen, og det var i virket sitt i Gudbrandsdalen at han møtte mora. Begge hadde brent seg i eit tidlegare kjærleiksforhold, styggast var det nok for mora som vart gravid med ein tysk soldat. Det å vekke brende hjarte til live att kan ta noko tid, men det verkar som om Hoem sine foreldre greidde det ganske bra etter kvart.

Ved sidan av den sterkt personlege skildringa av sine eigne foreldre og øvrige familie, er det først og fremst innsynet i den nære forhistoria vår som gjer denne boka verdt å lese. Miljøskildringane er levande og overtydande, og ein får kjensla av å få vite korleis folk hadde det før i tida. Korleis det er å vere omreisande predikant er nok også ganske fjern kunnskap for dei fleste, det var imponerande å lese om faren sin innsats på dette området.

Eg høyrde denne som lydbok med forfattaren sjølv som opplesar, og gjekk inn i det med ein viss skepsis. Eg har nemlig høyrt Kjærleikens Ferjereiser som lydbok tidlegare, også den med Hoem som opplesar, og der tykte eg ikkje han gjorde det spesielt godt. Men i denne innspelinga var han framifrå.

Då Dan Brown sin Da Vinci-koden kom ut, blei det spekulert i at han hadde plagiert Tom Egeland sin Sirkelens ende. Etter min meining er bøkene så ulike at slike spekulasjonar er grunnlause. Derimot meiner deg det kan vere grunn til å spørje seg om Egeland har latt seg inspirere av Da Vinci-koden i oppfølgar-boka si, Paktens voktere. Her er drivast nemlig handlinga framover av kodeknekking og historiske rebus-løp etter same same malen som kjenneteikner Brown sine bøker.

Når det er sagt, så har Egeland laga ei framifrå røvarhistorie der historiske fakta er sausa saman med rimeleg luftige spekulasjonar. Midt i dette finn vi Bjørn Beltø, den sympatiske anti-helten som ved hjelp av ein god porsjon staheit og eit godt nettverk av kontakter greier å nøste opp i eit eldgamalt komplott. Vatikanet har sidan vikingtida freista å finne og legge beslag på eit manuskript som ville rokke ved bibelhistoria, og når Beltø tilfeldigvis kjem på sporet av dette manuskriptet blir det raskt utrygt å vere arkeolog.

Historia er godt skrive, Beltø er tidvis ein vittig kar med mange underhaldande kommentarar og betraktningar, og drivet i forteljinga er såpass bra at lesaren ikkje finn tid til å stoppe opp og tenke over korvidt historia er sannsynleg eller ikkje, eller til å dvele ved logiske manglar i plottet. For slike manglar er der nok, men å hefte seg opp i dette blir om lag som å kage over at der er rådyrkjøt i hjortegryta sjølv om gryta smakar framifrå.

Dette er ei bok som er skrive for å underhalde, og eg let meg underhalde frå første til siste side. Knallbra, og eg gleder meg til dei to øvrige Beltø-bøkene som stend ulest i bokhylla.

Denne novellesamlinga er den tredje boka eg har lest av Machado de Assis, reikna som Brasil sin mest anerkjende forfattar gjennom tidene. Dei to førre var romanar, men eg må seie eg likar Assis betre som novellist enn som romanforfattar. For dette er etter min forstand noveller av høg klasse.

Totalt er det 16 historier som har fått plass i denne samlinga. Nær alle åpnar in medias res, persongalleriet i kvar historie er avgrensa til eit fåtal personar, handlinga er komprimert, og avslutningane er underfundige og tankevekkande. Eg er på ingen måte nokon kjennar av noveller, men slik eg oppfattar sjangeren så er min påstand at Assis meistrar den til fulle.

Dei fleste novellene handlar om kjærleik, eller heller om voner og vonbrot i kjærleiken. I over halvparten av dei er det eit trekantdrama av ein eller annan sort, noko som verkar å vere eit favorittema for Assis. Skal eg halde fram nokon av historiene eg likte ekstra godt er det kanskje den første og den siste. Den første, A cartomante (spådama), der ein elskar gjeng til ei spådame for å få råd og rådet ender i tragedie og lesaren blir sitjande å undre seg over om det var kalkulert frå spådama sin side, og den siste O Cônego ou Metafísica do Estilo (Kanniken eller stilen sin metafysikk) der forfattaren fabulerer over korleis språket formast i mennesket sin hjerne.

Eg har enno ei ulest bok av Assis i bokhylla, romanen Qincas Borbas. Skulle eg finne på å kjøpe fleire bøker av denne forfattaren blir det definitivt novellesamlinger, some det finnest 6 til av. Og så kortromanen O alienista, då.

Først litt skjenn til forfattaren av forordet, Jan Kjærstad, og til Kagge forlag: Fy skam. Kjærstad; det er dårleg gjort å røpe slutten så inngåande som du gjer. Kagge; når de ser at forordet får den forma det gjer, så burde det vere eit enkelt grep å gjere det om til eit etterord. Og til Kjærstad igjen; dette var ei middelmådig oversetjing av eit angiveleg Wilde-sitat.

Så over til sjølve boka. Eg er ikkje heilt sikker på kva eg hadde venta meg av denne boka, men uansett så var den noko annleis enn eg trudde på førehand både når det gjeld stil, tone og handling. Ingenting negativt med det, det viser berre at det var bryet verdt å lese den. Det er ei forteljing om ein ung og vakker overklassegut, Dorian Gray, som blir beundra av eldre overklassemenn. To av desse, malaren Basil Hallward og lord Henry Wotton, lokkar fram forfengelegheita og hedonismen hjå guten. Den første ved å male eit umåteleg vakkert maleri av han, og den andre gjennom samtalar samt ved å låne han ei bok som verkar fordervande på moralen.

Wilde skriv mykje om alle syndene som Gray gjer seg skuldig i, men med to-tre unntak er boka svært lite spesifikk på kva desse syndene eigentleg er. Gitt at Wilde sjølv var bifil, og at dette temaet var forholdsvis tabu på den tida boka blei skriva, er det lett å tru at ein del av desse syndene er knytta til homoseksualitet. Men den eigentlege synda er nok hedonismen i seg sjølv, det at ein innstiller seg på at det einaste som betyr noko i livet er å skaffe seg nye og nytelsesfulle sanseinntrykk.

Boka er både trist og vittig på ein gang. Trist fordi ein blir vitne til ein lagnad som styrer lukt i undergangen. Vittig fordi Wilde var eit oppkome av tankevekkande og lattervekkande vendingar, aforismer. Mange av desse aforismene er lagt i lord Henry sin munn, og dette er kanskje grunnen til at eg oppfattar lord Henry som forfattaren sin stemme i boka.

Eg hadde venta at eg skulle like boka betre enn eg faktisk gjorde, men det vil vere å gå for langt å påstå at eg er skuffa. Det var verdt tida det tok å lese den, og vel så det.

Oppvekstskildringar er ein favorittsjanger for denne lesaren, og Beatles må då vere det beste eg har lest av dette slaget. Her var det mykje bra.

I boka fylgjer ein 4 middelklassegutar frå Oslo, Gunnar, Ola, Seb og forteljaren Kim, i ein periode frå 1965 til 1972, eller frå gutane er 14 til dei er 21 år gamle. Ei flott forteljing om sterkt venskap og lojalitet, men også om kjærleik (og sorgene som høyrer med), svik, opprør, samfunnsforhold og om den nære forhistoria vår. Skildringane av miljø, både i tydingane «fysiske omgjevnadar» og «mellommeneskelege forhold», er av høg klasse. Foteljinga er stort sett i ein lettbeint og til dels humoristisk tone, men der er også et djupare lag av alvor og tragedie.

Den reativt kjende engelske popgruppa «The Beatles» er ein del av bakteppet for historia. Dei fire gutane i boka identifiserer seg med medlemmene av Beatles, og drøymer om å starte eit eige band. Men det bortimot geniale med boka er at utviklinga til gutane gjeng i takt med utviklinga til The Beatles sin musikk, frå det litt naive og truskuldige frå 1965 og tidlegare og til det meir utforskande og komplekse etter kvart som åra gjeng. Dette blir understreka av at kapitla i boka har namn etter Beatles-sangar (og enkelte post-Beatles sangar). Dei enkelte Beatles-albuma markerer også milepælar i historia til gutane.

Suksessen til boka skuldast nok til ein viss grad ein heil generasjon som kjenner seg att i oppvekst frå 1960- og 1970-talet. Men det virker som om historia også fenger lesarar som vaks opp både før og etter dette tidsromet. Det er vel også rimeleg å anta at Beatles har fått ein viss gjenklang i seinare litterære verk. Eg kan til dømes ikkje forstå anna enn at Ingvar Ambjørnsen sin Hvite Niggere og del 2 av Roy Jacobsen sin Seierherrene, og kanskje enno fleire som eg ikkje kjenner til, må vere delvis inspirert av denne boka.

Til slutt sit eg berre att med eit enkelt spørsmål: Kvifor i alle dagar har eg ikkje lest denne boka før? For å seie det med The Beatles: «I should have known better». Men no blei det til slutt likevel.

Ei artig bok, litt i «Da Vinci-koden»-gata, om ei ung prostituert jente frå Firenze som tek eit modelloppdrag for Botticelli til maleriet Primavera, og som uforvarande gjer malaren sint slik at han ikkje betaler henne. Som hemn stel ho ein liten arbeidskopi av maleriet, og hamnar i livsfare då det viser seg at Primavera inneheld koda informasjon om eit politisk komplott. Ho søkjer hjelp hjå munken Guido, og saman reiser dei på ulike vis rundt til dei ulike italienske bystatane medan dei får fleire og fleire bitar av puslespelet til å falle på plass.

Enkelte bøker liker eg å lese med Wikipedia-oppslag undervegs, og dette er ei slik bok. Fiorato har tydelegvis gode kunnskapar om italiensk historie frå den aktuelle tidsepoka, og mange reelle, vidgjetne personar har ei rolle i boka. Der er også mange skildringar av historiske bygningar og tidstypiske handverk og gjenstandar. Men innimellom dukkar det opp skildringar som får meg til å tenke; «kan det verkeleg ha foregått slik på 1480-talet?» og då kom Wikipedia fram. Fleire gangar kunne skildringa eg stussa over forsvarast ut frå overfladiske Wikipedia-søk, medan eg andre gangar heller til at det er glipper i historieformidlinga. Eksempelvis:

Primo esempio: Metriske måleeiningar var ikkje i bruk i renessanse-Italia, desse einingane vart oppfunne mykje seinare. Så når Fiorato let hovudpersonen angi avstander i kilometer og centimeter gjeng eg ut frå at dette er med overlegg for å gjere det lettare for lesaren, og ikkje i vankunne.
Secondo esempio: Hovudpersonen fortel tidleg i boka at carpaccio er favorittretten hennar. Det er godt mogleg (sjølv om eg tviler) at det fantest ein liknande rett i renessanse-Italia, men namnet «carpaccio» stammer frå 1950-talet.
Terzo esempio: Ved eit høve får hovudpersonen eit flanellhandklede til å tørke seg med. Eg tillet meg igjen å tvile på at det var vanleg med flanell på den tida, i følge Wikipedia dukker denne stofftypen opp mykje seinare opp i historien.

Språkleg er boka er av vekslande kvalitet. Der er fint driv i mykje av historia, og der er mange flotte skildringar av miljø og personar. (Det grove språket som hovudpersonen innimellom vartar opp med er tatt opp i fleire av dei andre omtalene av boka, og eg held med dei som ser det som eit uttrykk for bakgrunnen hennar.) Men det skal godt gjerast å halde lesaran i ande i over 600 sider, og innimellom får tonen i forteljinga eit snev av plattheit og fantasiløyse. Dette blir forsterka av at same typen hendingar skjer eit par gangar for mykje. Likevel, alt i alt var det ei interessant, spanande og lærerik bok, tre ynskje på ein gang, nett som eit Kinder-egg.

I eit diskusjons-innlegg tidlegare i år gjorde eg eit poeng ut av å skulle lese ei bok med overdrive feminint omslag, og skrive omtale av den. Dette er boka eg plukka ut til denne øvinga, og med referanse til diskusjonen om omslag som rettar seg mot kvinner så meiner eg at omslaget på denne boka i for stor grad gjer nettopp dette. Rett nok er hovudpersonen kvinne, og ho er rett nok nøye med å skildre kjolane ho nyttar undervegs i forteljinga, men det forsvarer ikkje etter mitt syn eit bokomslag dominert av ein flagrande kjole. Forteljinga er mykje meir interessant enn det omslaget gjev uttrykk for, eg er glad for at eg ikkje la vekt på omslagsbiletet men heller på omtalen frå forlaget og omtaler her på forumet då eg bestemte meg for å kjøpe boka.

Ei merkeleg lita bok, som kanskje best kan samanfattast som ein vestlandsversjon av Juleevangeliet, minus jomfru-biten og englar og slikt, og med ein undertone av Bonnie and Clyde.

Ungdomane Asle og Alida er kjærestar, av fattig slekt, huslause, og utan moglegheiter til å skaffe trygge forhold for Alida som snart skal føde. Dermed reiser dei til Bjørgvin, med von om å finne husvære der, og etter kvart også arbeid for Asle. Forteljinga startar i Bjørgvin, og ein får tilbakeblikk, og endåtil tilbakeblikk i tilbakeblikka, om dei tidlegare hendingane og om livshistoriene deira.

Stilen i boka er særeigen, med sidelange setningar somme tider, og knappe dialogar andre tider. Ein del fraser blir også repetert ein del, og nettopp her fekk eg assosiasjonar til Dag Solstad, eller rettare sagt 17. roman, som er den einaste boka eg har lest av han hittil, og der det blei gjort eit liknande grep. Men tilbake til Fosse og Andvake, så oppfattar eg teksta, og kanskje spesielt dialogen, nærmast som naiv, men samstundes så er der mykje usagt som trigger fantasien til lesaren.

Og så er eg usikker på om Asle og Alida er lettare tilbakeståande, eller om det er den naive tonen i teksta som får meg til å tenke i dei baner. Det som derimot er heilt klart at kjærleiken dei kjenner for einannan er så sterk at han skuggar for alt anna. Alt handlar om at den andre skal ha det bra, alt anna er uvesentleg. Denne sida av historia var beint fram rørande.

Historia held fram i Olavs Draumar og Kveldsvævd. Det blir nok til at eg må lese desse to også. Etter kvart.

Dette er ei oppvekstskildring frå Surnadal på Nordmøre. Hovudpersonen Trym, som ein må anta til ein viss grad er forfattaren sjølv, fortel om venskap, fiendskap, rampestrekar, pubertet, mobbing, gjengmentalitet, jenter, råning, fyll og spetakkel; med andre ord ein normal oppvekst i bygde-Norge (og sikkert mange andre stadar). Eg vil tru framstillinga til ein viss grad er karikert, ein del av galskapen som blir skildra har eg vondt for å ta bokstaveleg.

Den viktigaste delen av historia er imidlertid om venskapet med Robban. Robban er eit år eldre enn Trym, og er ein outsider i ungdomsmiljøet. Sjølv om han er fink til å skru og mekke blir han sett på som ein raring, og ingen vil ha noko med han å gjere. Derfor kjem Trym i klemme, han våger ikkje å vedkjenne seg venskapet til Robban fordi han då vil miste sin posisjon i rangsstigen.

Forteljaren, og kanskje dermed også forfattaren, kjem også med ein del spark til lærarstanden i boka. Det er tydeleg at han meiner lærarar eller andre vaksne burde ha sett meir, og i større grad gripe inn i den dårlege behandlinga mobbeoffera i boka fekk. Dette er nok dessverre framleis ei aktuell problemstilling, sjølv om eg har inntrykk av at mobbing blir tatt meir på alvor no enn for nokre tiår sidan.

Språket, eller kanskje heller stilen, i boka er av vekslande kvalitet. Innimellom er der flotte og gripande skildringar, andre gangar blir det platt og flatt. Enkelte parti får meg til å tenke «skulestil», fleire av desse passasjane har det til felles at dei skildrar forteljaren sine bravader i ein lettbeint og «skrytete» stil. Her kunne forfattaren ha tent på ei ny gjennomarbeiding av teksta. Dei beste passasjane derimot er, i tillegg til der den unge Trym skriv til seg sjølv i framtida, dei der forteljinga sklir over i magisk realisme. Eit par av desse var heilt fantastiske. Totalt sett var boka derfor leseverdig og vel så det.

Eg har lest 6 Harry Hole-bøker tidlegare i litt uryddig rekkefølge, men dei siste eg las var nr, 6, 7 og 8. Det var derfor ekstra moro å hoppe tilbake til start og merke seg at Harry, og formodentlig også Nesbø, har gått igjennom ei viss utvikling i bok-serien. Her møter vi ein ikkje fullt så mørk og herja helt, sjølv om han alt i den første boka har ei dyster forhistorie med fatale hendingar i jobben grunna alkoholmisbruk.

Harry blir sendt til Australia for å bistå politiet i Sydney med å etterforske drapet av ei norsk jente. Plottet er berre middels bra, handlinga er ikkje all verdens spanande, og ein del av vala som Harry og Sydney-politiet gjer undervegs virkar svært lite truverdige. Det som bergar boka likevel er gode skildringar av personar og miljø, samt den litt freidige og politisk ukorrekte veremåten til Hole. Dei gode skildringane tek faktisk litt overhand innimellom, det vart ved enkelte høve litt for mykje «turistguide og faktabok» framfor «spanande krimforeljing». Men greit nok.

Antihelt er eit begrep som blir nytta om Harry Hole. Ein kan sikkert legge mykje i dette begrepet, men det er først og fremst helt han framstillast som. «Anti»-prefikset kan vel tilskrivast tvilsame val han gjer, som at han ikkje held seg etter retningslinjene for politiarbeid (innleier seksuelt forhold til eit vitne, nyttar vald mot andre vitne, kjøper sex på tenestereise etc) og til personlege problem som alkoholisme og kjærleiksvanskar. «Einsam ulv»-motivet og opposisjonen til overordna er ikkje tydeleg i denne boka, men det burde ikkje vere overraskande for lesarar anno 1997 at ein vidareutvikling av romanfiguren ville gå i denne retninga.

Fin leseoppleving, litt på grunn av boka i seg sjølv, men mest fordi eg no har fått med meg starten på Hole-serien.

Denne boka, som blei publisert I 1885, handlar om elefantjegeren og eventyraren Allan Quatermain som saman med Sir Henry Curtis og kaptein Good reiser nordover frå Durban i Sør-Afrika på leiting etter Curtis sin bror, som i sin tur to år tidlegare la ut på leiting etter kong Salomo sine gruver. Tilfeldigvis har Quatermain eit gamalt kart som skissemessig viser veg til gruvene. Den muntre og modige trioen kjem ut for mange eventyr på vegen, og det er ei flott historie Haggard har kokt saman.

Det er likevel viktig å hugse på kva tidsepoke denne boka var skrive i dersom ein skal glede seg fullt ut over historia. Til dømes er elefantjakt og gleden over å drepe dyra for støyttennene sin del rimeleg politisk ukorrekt i våre dagar. Menneskesynet i boka er heller ikkje heilt etter dagens standard, koloniherrane er framstilt som moralsk og intellektuelt overlegne dei innfødde. Likevel var nok Haggard ingen versting i samtida si på dette punktet; hovudpersonen Quatermain gjer det tidleg i boka klart at han tek avstand frå å kalle dei innfødde for «nigger», fleire av dei innfødde har helteroller i historia, og der er endåtil tilløp til romantikk mellom ein av engelskmennene og ei innfødd dame.

Boka reiknast av enkelte som den første i «tapt verden»-sjangeren, og den har inspirert fleire andre kjende bøker, som t.d. Arthur Conan Doyle sin, ja nettopp, Den tapte verden (The lost world). Hovudpersonen Allan Quatermain seiast også å ha tent som inspirasjon for filmhelten Indiana Jones, utan at eg kan påstå at fellestrekka er overveldande.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks (gratis), og det var framifrå tidtrøyte på diverse køyreturar dei siste par vekene.

Olav Duun diktar saman ganske spenstige persongalleri i bøkene sine, eg har lest dei 6 Juvikfolke-bøkene tidlegare, og no denne som er den første i ein trilogi. Felles for alle bøkene er at eg ofte har vondt for å forstå kva som driv personane, og kanskje er det nettopp dette som gjer at bøkene fenger slik hos mange? Trass alt handlar jo menneske ofte ganske irrasjonelt, og det er ikkje alltid godt å setje ord på kva som djupast sett gjer at vi oppfører oss som vi gjer.

I denne boka er det Ragnhild som er hovudpersonen, ungkone på garden Stavsund, og eit grepa kvinnfolk. Resten av folket som bor på garden utgjer ei ytterst dysfunksjonell familie, med svigerfaren Didrik som hustyrann og intrigemakar. Ikkje intriger for ufreden sin del, men for å kunne setje igjennom visjonane sine om å etablere og bli eigar av ei moderne kornmølle.

Med det varierte persongalleriet, intrigemakeriet og den fortetta stemninga innad i husstanden fekk eg assosiasjonar til TV-programmet Farmen, eit program eg ikkje har sett og dermed berre har overfladisk kjennskap til, men som eg likevel skammeleg nok har solide fordomar mot. Enkelte av husstanden blir, om ikkje stemt ut, så i alle fall ekspedert ut av garden på ymse vis. Så skal eg ikkje røpe kven som blei vinnaren, i den grad ein kan seie det blei ein vinnar til slutt.

Det beste med boka er måten Duun får fram stemningar på. Små dialogar der det er like mykje som er usagt som sagt, hint om overtru, gjeremåla og faktene til personane, og i kombinasjon med ver og natur. Men som nevnt innledningsvis, sidan eg ofte ikkje forstod personane, eller kanskje er det rettare å seie at eg ikkje identifiserte meg med dei, så følte eg at eg ikkje fekk fullt utbytte av å lese boka. Likevel kjem eg nok på eit eller anna tidspunkt til å lese dei to siste bøkene i trilogien. Eg vil jo trass alt gjerne vite kva som skjer vidare.

Tittelen tyder «Dødsfallet og dødsfallet til Quincas Vassbrøl», og er ei lita perle av ei historie frå Jorge Amado, ein av Brasil sine mest kjende og elska forfattarar.

Joaquim Soares da Cunha er ein respektabel offentleg funksjonær frå Salvador som som godt vaksen stikk av frå ei streng og dominerande kone og ei ellers usympatisk familie for å leve fri og frank som vagabond og ranglefant på byen sin skuggeside. Etter 10 år på fylla blir han funnen død ein morgon. Familien prøver å finne ut av korleis dei kan ordne ein begravelse utan å skjemme ut familien sitt gode namn og rykte, og dei ordnar eit diskret likvake på den lugubre adressa der han blei funnen.

Joaquim var kjend som «Quincas Vassbrøl» i Salvador sine lavare sosiale lag, og var særs godt likt av svirebrørne sine. Fire av dei beste kompisane oppsøker likvaket, og utan å gå i detaljar kan ein vel seie at likvaket vart alt anna enn ei sørgestund. Makan til historie skal ein leite lenge etter.

Ein kan lure litt på om Amado har lest Dagdrivergjengen eller Cannery Row av John Steinbeck. Historiene er heilt ulike, men typene som opptrer i dei har mykje til felles. Også forteljarstilen har mange likheitstrekk, først og fremst den fordomsfrie og samstundes lettbeinte skildringa av menneske på skuggesida av livet. Men Amado trekker i tillegg inn element av Afro-Brasiliansk kultur, noko som gir forteljingane hans ein ekstra mystikk.

Denne boka er ikkje Amado sin mest kjende, men er likevel omsatt til ein rekke språk og gitt ut i mellom anna USA, Kina, Frankrike, Israel, Portugal, Hellas, Finland, Litauen og Libanon. Det er også laga TV- og kinofilm av historia.

Edgar Rice Burroughs er mest kjend for historiene om Tarzan. Men den første forteljinga han publiserte var ei anna røvarhistoire, om eventyraren John Carter som på underleg vis havna på Mars og gjorde suksess som krigar og etter kvart også som adelsmann der.

Forteljinga blei pubilsert i 1912, og det er artig å tenke over korleis Burroughs har dikta opp teknlologiar og utstyr ut frå kunnskap ein hadde om naturvitenskapane på denne tida. Minst like artig er det å sjå korleis desse historiene har påvirka seinare science fiction forteljingar. Burroughs hadde sjølvsagt sjølv sine inspirasjonskjelder, det skulle berre mangle, men eg meiner å sjå t.d. element frå Star Wars-filmane som må vere inspirert av denne boka.

Litterært er nok boka av berre middels kvalitet. Ein kan sikkert også stille spørsmål ved helten sin dobbeltmoral, der han på den eine sida er forskrekka over marsboarane sin villskap og krigsiver og ynskjer at dei kunne leve i fred, medan han på den andre sida seier seg viljug til å slakte ned alle saman for å berge prinsessa si. Jaudå, der er romantikk i boka, Carter blir forelska i ei Mars-prinsesse.

Men det blir berre tøv å henge seg opp i sånne ting. Dette er lettbeint underhaldning, og det at ei science-fiction historie er over 100 år gamal gjer den i mine auge interessant nesten uansett litterære kvalitetar.

Eg høyrde denne som lydbok frå booksshoulbefree.com, som no heiter loyalbooks.com. Vel anvendt tid.

Høveleg bra bok i starten, blei betre og betre etter kvart, og poenget som kom mot slutten var bortimot genialt, om enn litt overforklart.

Pi er ein 16 år gamal tamilsk gut frå India, med ei i utgangspunktet original historie; oppkalla etter eit symjebasseng i Paris (Piscine Molitor), trippeltruande (hindu, muslim og kristen) og oppvaksen med familiebedrifta, ein dyrehage. Men dette er berre småtteri mot dei tinga som skjer etter at båten som skal frakte familien og deler av dyrehagen til Canada forliser og Pi havnar i ein livbåt saman med ein sebra, ein orangutang, ei hyene og ein tiger.

Hovuddelen av boka handlar om kva som skjer i livbåten. På den eine sida er det ei nøktern framstilling av kva som må til for logisk sett å kunne overleve i den situasjonen Pi havnar i. På den andre sida er enkelte hendingar etter kvart såpass surrealistiske at det er vondt å avgjere om det verkeleg har hendt eller om det er halusinasjonar frå Pi sin side. Eg spekulerer også på om forteljinga, eller element av den, skal vere ein metafor for noko anna, og det er sikkert mogeleg å trekke parallellar mellom hendingar i livbåten og religiøse eller politiske tilhøve i verda. Men sluttpoenget i boka overtydde meg om at slike eventuelle parallellar ikkje var det vesentlegaste ved boka.

Enkelte stadar, miljø og hendingar er skildra med stor detaljrikdom, og med typer informasjon som eg aldri ville ha tenkt på at nokon kunne vite. Eg greip meg ofte i å spekulere på om dette er tufta på Martel sine eigne erfaringar (og i såfall har han erfaringar eg kanskje helst ikkje vil vite meir om), om det er tufta på informasjon han har fått frå anna hald, eller om det berre er fri diktning. Uasett, dette var med på å løfte forteljinga.

God bok, eg er glad for at eg las den.