Ein gang i ei uspesifisert framtid, ikkje så skrekkeleg mange tiår frå no, er det satt i gang eit romprogram, Ares-programmet, med bemanna ekspedisjonar til Mars. Den tredje av desse ekspidisjonane må avbrytast ganske tidleg etter landing og etablering av base grunna ein frykteleg storm. Ein av astronautane, Mark Watney, blir tatt av stormen. Dei andre fem astronautane har all grunn til å tru at han har omkome, og må forlate planeten for å berge seg sjølve. Men Watney overlever. Problemet er at han har berre mat nok til å overleve i rundt 10 månadar, medan det vil ta årevis for neste ekspedisjon å nå fram til Mars. Det vil seie, dette er berre eit av mange problem.

Dette kunne fort ha vært oppskrifta på ei dårleg bok. Men den er ikkje dårleg i det heile, tvert imot. Forfattaren Andy Weir virkar å ha satt seg godt inn i alle detaljar omkring romfart, og legg fram hendingane på ein overtydande måte. Der er mykje teknologi og naturvitskap i skildringane, men det er forklart på ein måte som bør gjere det overkomeleg å forstå sjølv for lesarar utan særleg interesse for slike tema. Og for ein halv-nerd som meg sjølv er det vanvittig morosamt.

Rett nok er det ikkje alle skildringane som involverer t.d. kjemi og termodynamikk som heng saman, eg gjeng ut frå at det i enkelte tilfelle er gjort for å gjere det lettare for lesaren, i andre tilfelle for å kunne la helten leve vidare. Men dette ser eg stort på. Hovudgrunnen til at eg ikkje trillar ein 6’ar på denne boka er språket. Ikkje først og fremst den litterære kvaliteten, eg er ikkje «feinschmecker» nok til å setje fingeren på noko her, men rett og slett måten Watney ordlegg seg på. Han høyrest ofte meir ut som ein college-student enn som ein astronaut. Ikkje det at eg har snakka med så mange astronautar, men eg ville ha venta ein litt annen tone i loggføringa av hendingar.

Likevel, ein kan ikkje anna en å applaudere Weir for å ha skapt ei fantastisk spanande bok, med ei handling som er tufta på tilforlateleg naturvitskap heller enn på vidløftig fantasi. Bravo!

Denne boka kunne fort blitt ei kjedelig oppramsing av medlems- og resultatlister av liten interesse utanom for dei som er eller har vært aktive i det aktuelle skyttarlaget. Men forfattarane femner vidare enn dette, her får ein solide doser lokalhistorie tilbake til tidleg 1800-tal og med enkelte glimt frå enno tidlegare tider. Vidare inkluderer boka eit lettfatteleg våpenhistorisk oversyn, korte sagn og eventyr frå lokalområdet, små portrett av markante jegerar og skyttarar frå tidlegare tider, og mykje anna rart. Ei lita skattkiste, med andre ord.

Forfattarane ser også ut over det lokalhistoriske perspektivet. Spesielt interessant var det å lese om skyttarlaga sin rolle i striden mellom storting og regjering på 1880-talet. Brorparten av skyttarlaga tok del i ei folkevæpningsrørsle, der tanken var at dei kunne setje makt bak stortinget sine standpunkt dersom det skulle bli naudsynt. Så langt gjekk det heldigvis ikkje.

Boka kom ut i 1984, på bakgrunn av stoff som var samla inn til skyttarlaget sitt 120-årsjubileum i 1983. Det meste av boka er forfatta av Erik Jenstad, men der er enkelte stykke som er skrivne av andre. Boka er illustrert med fotografi, mest av markante personar, men også av diverse gjenstandar og historiske dokument. Der er endåtil notar til ein skyttarmarsj som blei komponert i anledning eit stemne i 1885. Alt i alt ei variert, interessant og underhaldande lokalhistorie-bok.

Det som først og fremst slår meg når eg les denne boka er kor store endringar dagens teknologi som t.d. mobiltelefoni, videokameraovervåking og datateknologi ville medført for plottet. Boka kom ut i 1971, hendingane er lagt til 1962-1963. Det er ikkje meir enn eit halvt århundre sidan, likevel er det utruleg å tenke på korleis premissane for ei slik forteljing har endra seg.

Den franske presidenten Charles de Gaulle har vært utsatt for fleire attentatforsøk, og boka innleiast med ei dokumentarisk og sann skildring av eit av dei mest dramatiske. Bakgrunnen var at ein fraksjon av dei militære, som danna terrororganisasjonen OAS, såg på de Gaulle som ein landssvikar etter at Algeria fekk sjølvstende i 1962. Og no startar fiksjonen. Sidan OAS er infiltrert av den franske tryggingstenesta, ser ikkje OAS-leiaren annan råd enn å i løyndom hyre ein utanlandsk leigemordar for å knerte de Gaulle. Boka handlar om korleis dei oppretter kontakt med leigemordaren, førebuinga til attentatet, og korleis tryggingstenesta kjem på sporet av at noko er i gjære.

Og her kjem mangelen på dagens teknologi inn i biletet. Det er imponerande skildringar undervegs av korleis leigemordaren skjuler spora av kva han har for planar, og alt arbeidet som tryggingstenesta legg ned for å følge dei få spora som finnest. I dag hadde mykje av dette møysommelege detektivarbeidet vært unnagjort med eit par tastetrykk.

Forsyth skriv i ein dokumentarisk stil. Det meste av det som skjer er også tilforlateleg. Derfor er det lett å få seg til å tru at dette virkeleg kunne ha skjedd, og lesaren blir riven med i historia. Boka var Forsyth sitt gjennombrot, den kan kanskje seiast å vere sjanger-definerande, og den vann mange prisar. Den er populær den dag i dag, og etter å ha lest den kan eg slå fast at den har tålt tidens tann.

Menneska har kolonisert ein liten bit av verdsromet, og i storsamfunnet «universet» er der også andre humanoide livsformer. Dei dominerande er Lhariane, som i kraft av at dei er dei einaste som kjenner teknologien for å reise raskare enn lyset har monopol på langtransport og dermed inntektene som kjem frå dette.

Ein ung, nyutdanna rompilot, Bart Steele, møter opp på Lhari-romskipshamna på jorda for å møte faren sin, som er venta på eit innkomande skip. I staden for faren dukkar det opp ein mystisk framand, som under dramatiske omstende gjev Bart informasjon om at både Bart og faren er i livsfare. Det viser seg at faren er innblanda i eit komplott for å skaffe seg informasjon om Lhari-teknologien. Dette er opptakta til ei heseblesande historie og ein fantastisk rundtur i galaksen vår. Undervegs blir det mindre og mindre klart kven som er ven og kven som er fiende, og kven som er dei snille og kven som er dei slemme.

Bradley har skrive ei ganske ålreit sci-fi historie her. Boka kom ut i 1963. I tillegg til at den er spanande så har mange (langt frå alle, dog ..) av skildringane ein viss naturvitskapleg substans. Men Doppler-effekten har ho tulla med, eit lite trekk for dette. (Når ein reiser mot ei stjerne i stor fart så vil lysspekteret blå-forskyvast, ikkje raud-forskyvast.) Stort sett var det likevel grei klasse over det meste.

Ein kan kanskje påstå at enkelte element av forteljinga sklei over i det litt naive eller opplagde. Det kan også hende at målgruppa for forteljinga var ungdomar. Men sjølv som godt vaksen hadde eg stor glede og moro av å høyre igjennom denne boka, og innimellom var der glimt av klasse. Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, det var heilt grei kvalitet på opplesinga.

Forteljarstemma i boka er Cal, ein hermafroditt som fortel livssoga si. Men han fortel mykje meir enn det. Han startar med besteforeldra sine, anatolske grekarar som flykta frå krigshandlingar i Tyrkia til USA tidleg på 1920-talet. Vidare fortel han om foreldra sin oppvekst i Detroit, før han tek fatt på sin eigen oppvekst som jente. Det blei nemlig ikkje oppdaga at han var hermafroditt før han kom i puberteten. Det heile blir stykka opp av små rapportar frå hendingar i livet hans i notid.

Og det er enno meir. Det er ikkje berre ei forteljing om familien hans, det er også ei forteljing om dei anatolske grekarane og særleg om byen Smyrna (som no heiter Izmir), ei sosial og industriell historie for Detroit, og om det å vere innvandrar, eller barn av innvandrarar. Boka er spekka med referansar til historiske hendingar undervegs, og gjev i tillegg ein truverdig tidskoloritt frå dei ulike tidsepokane. Seksualitet er naturleg nok eit tema som dukkar opp, og tittelen på boka spelar på den genitale tilstanden til hovudpersonen.

Eugenides virkar å vere ein forholdsvis kunnskapsrik person, og ein blir presentert for mange faktaopplysningar undervegs. Nokre er nok tillempa og/eller oppdikta, det kan vere krejvande for lesaren å skilje mellom fakta og fiksjon. Språkleg var den litt over midt på treet. På ingen måte tunglest, men det var likevel parti som ikkje flaut så lett. Om dette skuldast forfattaren, oversetjaren eller lesaren er ikkje så godt å seie.

Eg las denne saman med gretemor sin lesesirkel, det var som vanleg artig med diskusjonar undervegs. Og spesielt når boka er såpass interessant som dette.

Åtte unge vaksne, fire gutar og fire jenter, dei fleste studentar eller forholdsvis nyutdanna, skal opphalde seg på ei øy i skjergarden ein heil sumar. Dei høyrer alle til same vennekretsen. Alf og Erna er i eit skrantande sambuarforhold, Astri er forlova med ein diplomat som ikkje er med på turen, dei øvrige er ikkje i noko fast forhold. Det vil seie, Erik, som er sjarmøren av gutane, har på sett og vis følge med Sigrid. Forteljaren i første person er Fredrik, han har tidlegare hatt eit godt auge til Sigrid, men er slett ikkje uinteressert i dei andre jentene. Dei to siste er Johan og Randi.

Her legg forfattaren til rette for romantikk og komplikasjonar. Spesielt når balansen i gruppa blir forstyrra ved at enno ei jente, den frilynde Evelyn, kjem til øya, og i neste omgang når Astri sin diplomatkjæraste samt ein seglarven av han dukkar opp. Men sjølv om det blir både romantikk og komplikasjonar i massevis, så opplever eg ikkje at det er dette som er hovudtemaet i forteljinga.

Boka innleiast nemleg med følgende sitat frå psykologistudenten Johan:

«Du er en selvbedrager og tilhører som sådan den forrige generasjon.»

Og her peikar Hoel på kva som er det verkelege temaet. Ungdomane har, som ungdomar flest, førestillingar om at dei kan frigjere seg frå samfunnet sine konvensjonar, eller sagt på ein annan måte frå den førre generasjonen sitt sjølvbedrag. Ved å legge frå seg sjølvbedraget, og ved rasjonell tenking og åpen diskusjon er dei visse på at dei kan ha eit fritt og sutlaust opphald på øya. Men Hoel viser fram at det ikkje er slett så enkelt.

Denne boka kom ut i 1927. Tonen er overraskande frisk og moderne, den held seg godt etter 89 år. Der er også ein god porsjon humor i forteljinga. Fascisme blir som snarast eit lite tema eit stykke ute i boka. Eg veit ikkje kor mykje den jevne nordmann uroa seg for fascismen i 1927, men det virkar som om Hoel var våken.

Klasseskilje er ikkje eit tema i og for seg, men noko eg tenkte ein del på undervegs. Ungdomane kjenner seg til ein viss grad underlegne den distingverte diplomatkjærasten til Astri og den rike seglarvenen hans. Dei kjenner på trangen til å sparke oppover. Her saknar eg refleksjon over privilegiet dei sjølve har, ved å ha fått moglegheita til å skaffe seg gode utdanningar og med utsikter til sjølve å leve i eit høgare sosialt sjikt enn den jevne nordmann.

Alt i alt var det uansett ei knakande god bok. Eg har to andre bøker av Hoel ståande ulest i bokhylla. Skal bli spanande å sjå om eg kjem til å like dei like godt.

I likheit med den førre boka er dette ein serie småpoetiske fraser, ytringar og ordspel, stort sett om kjærleik, som er tekna ned på serviettar. Teikna, ja, ikkje skrive. Og nettopp teikningane er det som først og fremst gjer det verst å lese igjennom boka. Pedro Gabriel har tileigna seg ein særeigen kalligrafi som det tidvis tek litt tid å tolke. Han lagar også ganske ålreite og fantasifulle teikningar som som oftast stend godt til tekstane.

I den førre boka var det ein viss samanheng mellom tekstane, slik at dei til ein viss grad fortalte ei samanhengande historie. I denne boka fann eg ingen slik samanheng. Nytt i denne boka er at der også er nokre litt lengre tekster, trykt med vanleg skrift. Utan kalligrafien forsvinn magien, desse lengre tekstane vart stort sett berre meiningslaus søtsuppe.

Alt i alt tykte eg denne boka var eit lite hakk svakare enn den første. Men på ingen måte bortkasta tid.

Border collie har blitt den mest populære hunderasen i Norge. Den har også blitt den rasen som toppar statistikken over hundar som må omplasserast eller i verste fall avlivast, i alle fall dersom ein skal tru på medieoppslag dei siste åra. Mykje av problema med desse hundane er knytta til manglande aktivisering, spesielt mentalt. Så, som nybakt Border collie-eigar, kva skal ein då gjere for å aktivisere hunden på ein måte som gjer at han får eit bra liv? For meg blei svaret etter kvart ganske opplagt; trene han opp til det han er avla fram for å gjere, trene han opp til å bli gjetarhund.

Derek Scrimgeour har skapt seg eit namn innanfor gjetarhundverda, først som suksessrik hundeførar i gjetarhundkonkurransar, og sidan som oppdrettar av førsteklasses hundar (mange av hundane hans har havna i Norge) og som populær gjetarhundkurs-instruktør. I denne boka fortel han litt om si eiga historie, og om hundane sine. Dette var triveleg og interessant lesing. Men det mest interessante er at i mesteparten av boka gjer han greie for metodene han nyttar når han trenar opp hundane sine. Alt frå kva som er viktig å tenke på når ein introduserer hunden for sau, til triks og knep for å perfeksjonere dei mest krevjande elementa under gjetarhundprøver.

Boka er godt illustrert med mange bilete og teikningar. Mange av teikningane er sekvensar som viser korleis sau, hund og førar skal flytte seg når ein trener på ulike ting. Eg trur alle som har prøvd seg på slik trening kan skrive under på at sauer og hund berre unntaksvis flyttar seg etter teikningane. Likevel er illustrasjonane til svært god hjelp som ei forklaring til prinsippa ein prøver å jobbe etter.

Scrimgeour har som utgangspunkt at lesaren er sauebonde, eller i det minste har moglegheiter for å trene med sau dagleg. Mange Border collie-eigarar har ikkje denne moglegheita. I den grad eg kunne ha ynskt noko meir av denne boka, måtte det vere eit kapittel med tips til kva ein eventuelt kan gjere utan sau for at hunden raskare kan gjere framsteg dei dagane ein trenar med sau.

Det er viktig å presisere at hunden ikkje blir gjetarhund ved at føraren les denne boka. Trening er det einaste som tel. Mykje trening. Eg har heller ikkje møtt nokon gjeterhundinstruktørar som er samde i alle Scrimgeour sine tankar om gjeterhundtrening. Men mykje av dette dreier seg om nyansar. Skal ein nytte ein kommando berre ein gang, eller kan den takast opp att? Tyder «ligg» berre at hunden skal legge seg ned, eller kan det også tyde at han skal stoppe og stå stille? Slike ting.

Eg vil ikkje nøle med å anbefale boka til den som måtte tenke på å trene opp hunden sin til gjetarhund, eller til den som alt er i gang med dette. Eller rett og slett til kven som helst som måtte ha interesse for temaet.

Herbjørn Sørebø var eit kjent anlete på NRK Dagsrevyen for nokre få tiår sidan. I tillegg til (eller kanskje som ein konsekvens av) det journalistiske virket så gav han også ut nokre titals bøker innanfor eit breidt sjangerspekter. Hovudvekta av bøkene, i alle fall dersom ein tel antal titlar, er likevel humoristiske bøker av ymse slag.

Norske Smil er den første i ein heil serie med vitsebøker som kom ut årvisst gjennom det meste av 80-talet og byrjinga av 90-talet. Det gjeng fram av forordet at vitsane er sendt inn til Det Norske Samlaget av folk frå heile landet, og eg reiknar med at Sørebø då blir meir å reikne som ein redaktør av innhaldet. Boka er illustrert med treffande teikningar av Audun Hetland.

Dette er nok ei vitsebok som er meint å vere for alle aldersgrupper, så innhaldet er for det meste ganske lite spenstig. Mange poeng var i overkant enkle, nokre har ein høyrt før, og for eit par-tre av stubbane så forstod eg ikkje poenget i det heile. Ein god del av vitsane spelar på kjønn og/eller sex, men kan ikkje seiast å vere grove. Men der er også ein del verkelege perler i samlinga. Ein skal uansett vere ein ganske bra surpomp om ein ikkje lear på smilebandet av og til når ein blar igjennom boka.

Nokon nasjonalskatt er nok ikkje dette, men likevel grei tidtrøyte på ein romjulskveld.

Ragnar Thorseth var kanskje den mest profilerte norske eventyraren på 1980-talet, han gjennomførte fleire spektakulære ekspedisjonar, og jordomseilinga til vikingskipkopien Saga Siglar er kanskje høgdepunktet. I denne boka gjer han utførleg greie for planlegginga av ekspedisjonen, rekonstruksjonen av ein gamal knarr, prøving og feiling under testing av skipet, samt skildring av sjølve seilasen.

Men Thorseth fortel også ei anna historie, han har gjort eit brukbart historiedykk for å gjere greie for den norrøne utvandringa frå Island til Grønland, og vidare til Nord-Amerika. Det er to grunnar til at han nyttar ein del plass til dette, den eine er at knarren hadde ei viktig rolle som lasteskip i denne utvandringa, og den andre er at han tima ankomsten til New-York med 150-årsjubileet for Cleng Peerson co & sin Amerika-utvandring i 1825, og derved skapte ekstra blest om viking-koloniseringa av Nord-Amerika for 1000 år sidan.

Nettopp denne typen ting verkar det som Thorseth er spesielt flink til. Han blir omtala som eventyrar, men han er kanskje i første rekke ein selgar og PR-mann. Ekspedisjonar som dette er ikkje gratis, og boka gjev eit lite (og eg mistenker at det er langt frå fullstendeg) inntrykk av jobben han gjorde for å selge inn prosjektet til sponsorar av ulikt slag. Verdsomseilinga var heller ikkje fullfinansiert før dei starta, så noko av denne jobben måtte også gjerast undervegs.

Boka er passe lang, den er rikt illustrert med bilete, og kronologien i forteljinga er passeleg stykka opp med historiske opplysningar og liknande. Enkelte maritime uttrykk for ting og hjelpemiddel om bord i seglbåtar kunne kanskje vært forklart for den uvitande lesaren. Men det var ikkje mer hemmande enn at lesinga gjekk flytande sjølv for ein landkrabbe som meg. Alt i alt var det særs triveleg romjulslesing.

Dette er dei to siste bøkene i Ragnhild-trilogien, som startar med Medmenneske. I Ragnhild får vi hendingar ca 8 år seinere i tid, der Håkon, mylne-eigar og bonde på Stavsund, prøver å få livet sitt til å henge saman. Kona Ragnhild har vært på tukthus, og har ikkje kome heim etter at ho slapp ut. Han får på sett og vis hjelp av den smått uansvarlege broren Johannes, men kjem også i økonomiske vanskar på grunn av han. Og så er det mangelen på kvinnfolk i huset, då, han tvikar fælt mellom ulike scenaria for å betre på stoda. Til slutt er det gamlemor i huset, Tale, som tek tak for å få orden på ting.

I den neste boka, Siste leveåre er vi enno nokre år framover i tid. Håkon kjenner seg utstøytt av bygdefolket, han er stendig i økonomiske vanskar, og prosjekta hans for å sikre større inntekt har ein lei tendens til å gå ad undas. Når han i tillegg er blitt dårleg og reiknar med å ha berre eit år att å leve gjeng han inn i ei slags krise. Mest av alt fryktar han å bli lik far sin, som var ein beregnande intrigemakar.

Eg likte Ragnhild klart best av desse to bøkene. Spesielt Tale gjorde etter kvart eit sterkt inntrykk. Men som med nesten alle Duun-bøkene eg har lest hittil så slit eg med å forstå personane i desse to bøkene, kva som driv dei til å handle slik som dei gjer. Det er tydeleg at vekta av ting som har hendt før, samt kva ein trur bygdefolket vil tru, er vesentleg i så måte. På sett og vis kan ein seie at bøkene handlar om skamma over ikkje å leve opp til forventningar. Likevel klarer eg ikkje alltid å henge med på kvifor ting skal bli så umogleg, spesielt i Håkon sine auge.

Når det er sagt, så likar eg betre at der er ting eg ikkje heilt forstår i bøkene eg les enn at alt blir forklart i den minste detalj. Det er berre sunt å undre seg litt undervegs. Men aller best likar eg det når undringa leier til aha-opplevingar, og det skjedde litt for sjelden i desse bøkene.

I Norge er denne boka mest kjend under tittelen Anne fra Bjørkely. Handlinga er lagt til den fiktive småbyen Avonlea på den ikkje fullt så fiktive Prince Edward Island på austkysten av Canada. Det godt vaksne syskjenparet Marilla og Matthew Culbert finn ut at dei skal adoptere ein gutunge frå ein barneheim på fastlandet, mellom anna for å ha hjelp på garden sidan dei sjølve tek til å eldast. Men når Matthew drar til togstasjonen for å møte guten, så viser det seg at barneheimen ved eit misforståing har sendt ei jente, Anne.

Anne har opplevd mykje vondt tidleg i livet, men er ei sprudlande og positiv, og framfor alt snakkesalig jente. Ho finn på mykje rart, og rotar seg opp i mange problem (dei fleste av lettare komisk karakter), men alt ordnar seg sjølvsagt til det beste. Jenta har dessutan ein særs livleg fantasi, noko som både er til hjelp og til ulempe undervegs. Noko av det finaste i boka er korleis Anne gleder seg over alle små ting rundt seg, og spesielt naturen. Apropos naturen, med tanke på at handlinga er på ei øy der det er uråd å kome lenger enn ca 15-20km unna kysten så var det påfallande lite hendingar som involverte saltvatn på nokon måte. Det aller, aller meste gjeng føre seg i kulturlandskap, i skog og i ferskvatn.

Boka er først og fremst reikna som ei barnebok, men sjølv som forholdsvis vaksen (i alle fall reikna i antal år) hadde eg stor glede av å lese den. Det vil seie høyre, eg høyrde den som lydbok frå loyalbooks. Det var ulike opplesarar til replikkane til dei ulike personane. For det meste veldig bra, med eit klart unntak for stemma til Anne sin bestevenninne Diana, ho høyrdest meir ut som ei gamal bestemor. Men totalt sett er eg nøgd med lydboka.

Ein klaustrofobisk dystopi frå 1940, der Boye ser for seg eit strengt autoritetsstyrt samfunn i år 2000. Individet sin fridom finnest ikkje, staten har krav på å kunne kontrollere alle aspekt ved liva til innbyggarane. Vi møter Leo Kall, ein systemtru vitskapsmann frå Kjemibyen nr. 4, som finn opp eit middel som får menneske til å fortelje dei innerste løyndomane sine. Middelet får namnet Kallocain, og blir ansett for å vere eit viktig hjelpemiddel for at staten skal kunne avsløre løynde fiendar. Kanskje fiendar som ikkje sjølve veit at dei er fiendar.

Det finnest få, om nokon, hint om kvar, reint geografisk, Boye tenker seg at dette samfunnet er. Staten heiter Verdsstaten (og her kunne eg ha gjort meg vittig ved å skrive Ve(lfe)rdsstaten), men sidan krig stendig er eit tema er det ganske opplagt at det finnest fleire statar i verda. Boye har gjort seg flid med å stort sett velge namn til personane som ikkje gjev assosiasjonar til etnisitet, men som likevel fell lett på tunga. Eg hadde venta at Boye også dikta opp ein del teknologiske nyvinningar 60 år fram i tid, men slikt er det sparsomt med. Fokuset er å mane fram biletet av ei undertrykkande statsmakt.

Boka gjev assosiasjonar til den noko meir vidgjetne boka 1984 av Geroge Orwell, som kom nokre år seinare, men wikipedia seier ingenting om korvidt Orwell har latt seg inspirere av Boye. Ein annan tanke som slo meg under lesinga er korvidt skildringane i boka passar på dagens Nord-Korea.

Uansett, sjølv om det ikkje er vanskeleg å finne feil i dagens samfunn (den likegyldige finn ingen, den konspirasjonsteorikåte finn ikkje anna) så har vi likevel greidd oss ganske bra i forhold til Boye sine visjonar. Og takk for det. Eg las denne i Ajiniakra sin dystopiske lesesirkel. Takk til deltakarane for lesefølget.

Flott eventyr frå tida rundt den franske revolusjonen. Andre-Louis Moreau er ein ung advokat som ikkje er spesielt idealistisk anlagt. Men når bestvenen, ein revolusjonær, gjeng i rette med den mektige landeigaren Marquis de La Tour d'Azyr, for så å bli lurt inn i ein situasjon der han må duellere med, og blir drepen av, den same d’Azyr, så sver Moreau på å halde fram venen sin kamp mot urett.

Scaramouche er ein figur frå italiensk skodespeltradisjon, ein slags intrigemakar som set seg sjølv i vanskar, men som alltid finn ein elegant utveg. Moreau kan nok ikkje kallast ein intrigemakar, men når han vel side i hendingane som leier fram til revolusjonen så set han seg definitivt i vanskar. Og han finn alltid ein utveg. Undervegs tek han mellom anna følge med ein omreisande teatertrupp, og han får etterkvart spele rolla som – ja, nettopp – Scaramouche.

Det er sjølvsagt mykje stoff om den franske revolusjonen i denne boka. Likevel er det ikkje først og fremst ei historie om revolusjonen, den er, om ikkje redusert til ei kulisse, så i det minste ikkje det drivande elementet i forteljinga. Hovudmotivet er motsetjingane mellom Moreau og Marquis de La Tour d'Azyr, dei møtest under fleire ulike omstende i løpet av boka, og dei får fleire og fleire uoppgjorde saker seg imellom. Ja, og så er der litt romantikk også, då.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, opplesaren gjorde ein framifrå jobb. Anbefalast.

Med denne boka freistar forfattaren Simon Stranger å utfordre romansjangeren. Han gjeng høgt ut i innleiinga av boka, og startar rett og slett med ei bruksrettleiing til lesaren. Fallhøgda i prosjektet er såleis rimeleg stor, men Stranger landar greit på beina, om enn ikkje med telemarknedslag.

Hovudtråden i forteljinga er byen Nem, ein fiktiv by som blei grunnlagd av fire idealistiske studentar på 1950-talet. Peter Ørlinge Oort, ein middelaldrande dansk forfattar, blir spurt om han vil ta på seg å skrive ei bok om Nem i anledning at det er 50 år sidan byen blei grunnlagd. Men når han kjem fram til byen får han eit problem; han klarer ikkje å kome i kontakt med oppdragsgjevaren sin.

Når Oort gjeng rundt for å gjere seg kjend med byen gjev Stranger lesaren små glimt inn i liva til ulike folk som bur der, og enkelte av gateadressene nyttast også som springbrett til å fortelje historier som gjeng ganske vidt i tid og rom. I tillegg kjem det ein del betraktningar angåande likskapane mellom ein by og ein menneskekropp og om korleis ting heng saman i eit kosmisk perspektiv. Der er stendig skifte i perspektiv, og dei spenner frå mikrobiologi til Big Bang. Det heile er famifrå komponert, og er ein fest å lese.

Likevel er der noko uforløyst over historia, som saman med at dei same litterære grepa blir gjentatt litt for ofte, gjer at eg med knapp margin ikkje trillar høgste terningkast på boka. Men eg vil ikkje nøle med å anbefale boka til andre lesarar, den er mellom dei beste eg las i 2015. Eg las den saman med kjell k sin lesesirkel, det var som vanleg gjevande å diskutere boka saman med andre bokelskarar undervegs.

Egentleg burde eg no ha nytta tida til å fylle ut kjedelige skjema for reisekompensasjon. Men det hastar slett ikkje enno, derfor gjer eg heller noko anna som også opplevast som nyttig, og som eg har meir lyst til nett no, nemleg å skrive ei lita bokomtale. Og det er nettopp dette denne vesle boka handlar om; korleis ein kan utnytte vegringa for å gjere ei oppgåve til å få gjort andre oppgåver i staden for.

Perry er filosofiprofessor (emeritus) ved Stanford University, og er også tilknytt University of California, Riverside. Det skadar heller ikkje å nemne at han er medlem i Det Norske Videnskaps-Akademi. Men trass alt dette skal ein ikkje sjå bort får at han har noko vetugt å fortelje. Og det er mykje vetugt i denne boka. Det starta med at han skreiv eit essay om strukturert prokrastinering i 1995. Dette kom på prent i tidsskriftet Annals of Improbable Research, noko som i sin tur leia til at Perry fekk Ig-Nobelprisen i 2011. Deretter lot han seg overtale til å spinne vidare på konseptet, og gi ut ei bok.

Det opphavelege essayet er kapittel 1 i boka. Eg vil hevde at langt på veg så er det meste sagt i dette kapitlet. Men eg forstår jo at boka ville blitt i overkant tynn med berre 7 sider. Og, jaudå, dei øvrige kapitla tilfører faktisk noko til boka, sjølv om dei beste poenga alt er brukt opp. Innimellom så er han også ganske vittig, så det er ikkje bortkasta tid å lese igjennom heile boka. Men det kan vere lurt å vente med det til ein har nokre viktigare oppgåver som heller burde vært gjort.

Gunnar Huttunen er smågal, og han veit det sjølv. Sjølv om han er ein dugande arbeidskar, så blir han sett på med skepsis av dei flesta av innbyggarane i bygda han flyttar til for å overta og setje i stand ei gamal og nedslita vassmylne. Det er hangen hans til å ape etter dyr, og særskilt vanen med å ule som ein ulv, som er det største opphavet til skepsisen. Når bygdefolket bestemer seg for å sende han på galehus startar trøbbelet for alvor.

Handlinga er lagt til det nordlege Finland, i tida rett etter den andre verdskrigen. Det er eit herleg persongalleri Paasilinna diskar opp med, og med mange fornøyelege observasjonar frå livet i ei lita nordfinsk bygd. Der er også ein del flotte skildringar av naturen i området.

Det er uklart for meg om historia er meint som rein underhaldning, eller om der er ein større bodskap. Eg ser sjølvsagt at boka inneheld ein del kritikk av «bygdedyret» og av mentalsjukehus, men utover dette har eg spekulert på om den også skal vere ein satire over eit eller anna. Kan det vere at den også seier noko om finsk politikk i etterkrigsåra?

Angåande problematikken om kor gal nokon må vere før han skal sperrast inne, så måtte eg spørje meg sjølv om eg ville ha kjend meg komfortabel med at nokon i mitt eige nabolag handla som Huttunen gjorde i boka. Svaret er nei (og det handlar ikkje om ulinga). Så kva skal ein gjere? I dag ville det truleg vere ordningar med medisinering og oppfølging slik at galskapen får mildare utslag og ein kan unngå innlegging. Men helsetilbodet for psykisk ustabile var nok ikkje heilt på dette nivået for 60-65 år sidan, korkje i Nord-Finland eller i Norge for den saks skuld. Så dersom eg hadde budd i bygda til Huttunen, er det stor fare for at eg ville ha kome på parti med bygdefolket etter kvart.

Likevel heia eg sjølvsagt på Huttunen i boka, og håpte i det lengste på at det skulle gå bra. Spørsmålet er om det likevel gjekk bra til slutt. Eg er sanneleg ikkje sikker, men slutten var fin likevel.

Dette er eit knippe minne frå ei barndoms- og ungdomstid. Små forteljingar, eller rett og slett berre stemningsbilete. Det lengste stykket er på drygt 2 sider, det kortaste er på 2 linjer.

Oppveksten har vært i landlege omgjevnadar. Fosse er nokre år eldre enn eg sjølv er, men ikkje meir enn at eg kjenner meg godt att i skildringane. Eg-personen i boka fortel om hendingar saman med venar, familie, om å gå på dans, og om å flytte ut for å gå på skule. Stort sett heilt daglegdagse og udramatiske minne. Han fortel også om den litt skumle Asle, outsideren, langhåra, som spelar gitar og drikk seg umåteleg full. Det gjekk faktisk ei stund før eg forstod kven Asle er.

Kort og god bok. Nesten litt flyktig. Om lag som eit barndomsminne.

Jauvisst fantest det humor før i tida også. Gogol er utspekulert morosam i denne boka der han fortel om spekulanten Tsjitsjikov, som reiser rundt på landsbygda i Russland for å kjøpe avlidne liveigne, eller «døde sjeler» som også er tittelen på boka. For det første er sjølve plottet så absurd at det kallar på latteren. For det andre så set Tsjitsjikov seg i såpass mange kinkige situasjonar undervegs at ein må berre le. For det tredje så leverer Gogol knakande gode karikaturar av alt frå einfoldige bønder og gjerrige godseigarar til snørrviktige embetsmenn og virkeligheitsfjerne adelsfolk.

Men boka er ikkje berre ei lattervekkande farse, det ligg også ein del samfunnskritikk i forteljinga. I tillegg er der eineståande flotte skildringar av natur og miljø på den russiske landsbygda. Starten av andre bind er kanskje noko av det flottaste eg har lest i så måte. Ein må også halde fram det imponerande omfangsrike og varierte persongalleriet som Tsjitsjikov støyter på undervegs på reisene sine.

Dessverre så blei Gogol aldri ferdig med dette verket. Planen var eit storverk på 3 bind, men forfattaren døydde medan han arbeidde med bind 2. Denne boka inneheld derfor det fullstendige bind 1, og ein til dels fragmentarisk start på bind 2. Det er synd ein ikkje få vite korleis historia ville utvikle seg vidare. Heldigvis skreiv Gogol fleire tekster, først og fremst ein rekke noveller, ein får heller trøyste seg med dei.

Dette skodespelet, ei komedie, som kanskje er George Bernard Shaw sitt mest kjende, handlar om den fattige blomeselgaren Eliza Doolittle og korleis ho blir gjenstand for eit veddemål mellom to distingverte språkforskarar, Henry Higgins og oberst Pickering, om korvidt det kunne vere mogleg å gjere henne om frå fattigjente til kultivert dame i løpet av nokre få månadar. Eliza sin motivasjon for å bli med på eksperimentet er at ho ynskjer å arbeide i blomsterbutikk heller enn å selge blomar på gata, og derfor må ho lære betre språk og manerar.

Dette plottet åpnar sjølvsagt for morosame situasjonar. Eliza er ei skarp og lærenem jente, og utan å røpe for mykje så lærer ho ikkje berre språk og manerar, men gjev også herrane Higgins og Pickering ein og annan leksjon. Faren til Eliza, Alfred Doolittle, har ei lita rolle i stykket, og er kanskje den personen som eg mora meg mest over.

Tittelen på skodespelet viser til ei gresk mytologisk forteljing om skulptøren Pygmalion som blir forelska i ei elfenbeinsstatue han lagar. Dette viser sjølvsagt til at språkforskaren Higgins formar Eliza, og deretter blir forelska i henne. Skodespelet er forøvrig blitt til både musikal og film med tittelen «My Fair Lady».

Eg høyrde denne som lydbok frå Loyalbooks. Heilt grei kvalitet på opplesinga. Det var ulike personar som las dei ulike rollefigurane.