Dette er ei av dei mest kjende bøkene til nobelprisvinnaren i litteratur Anatole France, og den er ein bitande satire over fransk historie.

Plottet er som følger; ein nærsynt munk legg ut på ei magisk-realistisk reise, havnar på ei øy som er befolka av pingvinar, og døyper dei ved eit uhell. Vårherre og eit utval av helgenar diskuterer dei praktiske følgene av dette uhellet, og kjem fram til (etter mange rasande vittige diskusjonar) at pingvinane må gjerast om til menneske. Desse pingvin-menneska spelar så ut sin eigen versjon av fransk historie, samt nokre glimt av framtida (sett frå 1908).

Enkelte passasjer i boka får meg til å tenke på Candide av Voltaire, det er noko med den sprudlande, satiriske og nærmast vulgære måten å skildre enkelte hendingar på. Eigentleg er det eit lite mistak å lese denne boka for ein med såpass begrensa kunnskap om fransk historie som meg, men eg fekk i alle fall med meg enkelte av dei historiske hendingane som det blei raljert over. Den historia eg kanskje likte best var satiren over Dreyfus-saka, som forfattaren sjølv engasjerte seg sterkt i. Dette sitatet er frå innleiinga til denne historia.

Eg høyrde denne som lydbok frå Loyalbooks, opplesaren gjorde ein grei jobb. Hadde eg hatt kunnskap nok om fransk historie til å forstå alle poenga ville nok terningkastet blitt eit, kanskje to, auge høgare. Men slik det blei no gjekk litt for mykje av tida med til å undre seg over kva som var poenget med dei ulike forteljingane.

Denne boka er ein gjengangar i toppsjiktet når nokon tek på seg å kåre verdens beste bøker gjennom tidene eller liknande. Resultata av slike kåringar vil naturlegvis avhenge av kva for kriterier som ligg til grunn, og i tillegg vil kårarane sine personlege preferanser spele inn. Men det som er heilt sikkert, er at denne boka inneheld mange lag, sveipar innom mange tema, har ei kompleks handling, og loddar ganske djupt i menneskesinnet. Derfor vil mange kresne lesarar finne det tilfredsstiljande å dykke ned i denne boka.

I band 1 i denne 3-bindsutgåva blir lesaren kjend med Fjodor Karamasov, ein stribukk av ein godseigar som er meir opptatt av pengar enn av å ta vare på familia si, og dei tre sønene hans Dmitrij (Mitja), Ivan og Aleksej (Aljosja) frå to ulike ekteskap. Dmitrij, den eldste, eig berre eit par bukser, og det er spanderbuksene. Han liker å vere levemann, og har ein tendens til å setje seg i pengeknipe. Han er forlova med den vakre og rike Katerina, men har forelska seg i kurtisana Grusjenka. Når far Fjodor også er forelska i den same Grusjenka ligg det an til å bli trøbbel. Og det blir det.

Religion, livssyn og etikk er tema som gjennomsyrer boka, og boka sin mest kjende passasje i så måte er å finne i band 1, nemleg kapittelet om storinkvisitoren. I det ytre er dette ei historie som Ivan har tenkt ut og fortel til Aljosja, men her er det nok forfattaren sin eigen indre RLE-dialog som kjem til syne.

Det er ikkje til å unngå at deler av boka kjennset framand, både fordi miljøet er framandt og fordi det ikkje alltid er lett å forstå kvifor personane i boka reagerer slik dei gjer. Til ein viss grad kan ein seie at boka er krevjande å lese, og dersom ein tek mål av seg til å forstå kva forfattaren vil formidle til einkvar tid så trengs det nok ein solid innsats. Sjølv las eg den utan alt for store ambisjonar om å få med alle nyansar, men eg las den i gretemor sin lesesirkel, og diskusjonstråden om boka vil nok vere til stor hjelp for framtidige lesarar som ynskjer å trenge inn i dette verket.

Denne boka er vel å reikne for ein klassikar innanfor spionroman-sjangeren, og le Carré er vel også å reikne for ein meister innanfor sjangeren. Dermed har eg kome til konklusjonen at eg slett ikkje er nokon meister i å lese spionromanar, for denne fenga meg ikkje i særleg grad.

Hovudpersonen er George Smiley, agent for dei britiske løynlege tenestene. Det kjem fram informasjon om at organsisasjonen er infiltrert av ein russisk agent, ein «moldvarp», og George får ansvar for å avdekke korleis ting heng saman. Men det blir for subtilt, for intrikat, eg greier ikkje å sortere informasjonen som kjem fram undervegs i forteljinga. Når språket i tillegg er noko stivbeint (overserjaren sin feil, eller skriv le Carré slik?), så er utbyttet av lesinga ikkje meir enn middels.

Eg har ei bok til av le Carré til ståande ulest i bokhylla, Piken med trommetikkene. Eg skal lese den også, men med mindre eg heng vesentleg betre med på den så må eg nok setje le Carré på vent i nokre år, til eg muligens ein gang i tida blir vaksen nok til å lese ordentlege spionromanar.

Ei kort og lettlest bok med mange bilete og stort sett fakta-tekst av ulik karakter, og om dei tidlegare Sovjetrepublikkane med «stan» som ending; Kasakhstan, Kirgisistan, Tadsjikistan, Turkmenistan og Usbekistan. Forfattaren har reist ein del i desse landa sjølv, og har såleis god kjennskap til geografi, folk og kultur.

Når eg likevel endar opp med å vere litt skuffa over boka, er det fordi eg hadde venta at den i større grad skulle innehalde skildringar av forfattaren sine reiser i desse landa. Der er for så vidt enkelte slike skildringar, og desse er etter mitt syn dei mest interessante delane av boka. Men i det store og heile dominerast boka av faktaopplysningar som ein like godt kunne ha leita opp på wikipedia.

Boka er leseverdig, og for den som søker lettfatta leksikalske tekster om desse landa er den heilt ypperleg. Men for den som vil lese reiseskildringar trur eg det vil vere bryet verdt å sjå seg om etter ei anna bok.

Dei fleste liker historier om ein askeladd som vinn prinsessa og halve kongeriket mot alle odds. I denne boka heiter askeladden Wade Owen Watts, i staden for å rote i aska så gøymer han seg vekk på vaskeromet i den råtne slum-boligen til tanta si, der han allernådigst får bu, for å få halde på med PC i fred og ro.

Året er 2044, verda er råka av energikrise, økonomien har kollapsa, og folk flest har eit møkkaliv. Heldigvis finnest det ein virtuell røyndom, OASIS, der Wade gjeng på skule når han må, og ellers nyttar all tid til å drive skattejakt. Det har seg nemleg slik at skaparen av OASIS, som nyleg er avliden, har offentleggjort (post mortem) i ein videosnutt at det er bygd inn ein serie utfordringar som skal leie fram til ein gigangisk skjult skatt, eller «påskeegg», i denne virtuelle verda. Ein viktig føresetnad for å løyse dei ulike utfordringane er at ein er god i gamle dataspel. Enter Askeladd.

Boka er ein gedigen hyllest til 1980-talet, og spesielt til alt som har med arkade-spel og PC-spel å gjere. Eg var sjølv ein frisk og kjekk ungdom i ’80-åra, men det overraska meg kor lite av dei nostalgiske referansane som traff meg. Dette skuldast nok i stor grad at eg ikkje hadde pengar til å spele på arkade-spel, og heller ikkje så ofte anledning til å reise til stadar der slike spel var å finne. (Slike stadar var kjenneteikna av at det fantest lyskryss og bygningar med rulletrapp, og var alminneleg kjent som «by».) Langt mindre hadde eg pengar til å skaffe meg spelkonsoll eller PC. Når musikken eg høyrde på i tillegg stort sett var litt på sida av det som presenterast i boka, så blei graden av attkjenning litt lavare enn eg hadde vona.

Eg las denne saman med den dystopiske lesesirkelen, artig med slike diskusjonstrådar. Miljøet i boka sin røyndom er rett nok av dystopisk karakter, men eg er usikker på om det er rett å klassifisere boka som dystopi sidan det aller meste av handlinga gjeng føre seg i eit virtuelt miljø. Science fiction passar heller ikkje heilt. Men båsen er ikkje så nøye, boka er for all del god likevel, det er eit interessant plot, og eg kosa meg veldig med den. Det skal for øvrig lagast film av boka, det skal bli moro å sjå den når vi kjem så langt.

Fyrst, ei lita irettesetjing til forlaget: Dette er slurv.
- Slurv 1: I omtalen som ligg ute på internettverket skriv de at Hitler våknar opp att om våren 2011. Men det er feil. Datoen er til og med spesifisert på side 15 og 16: 30. august 2011.
- Slurv 2: Eg har fått dobbelt smussomslag på mitt eksemplar av boka. Det kan sjølvsagt hende at alle har fått det, og at dette er meint som ein finurleg kommentar frå forlaget sin side til den papirmangelen som Hitler innledningsvis uroar seg for i boka, men inntil nokon eventuelt kan stadfeste dette så vel eg å tru at det er slurv.
- Slurv 3: Der er ei liste med notar bakerst i boka (som eg dessverre ikkje oppdaga før boka var halvlest). I ei bok som er ein ordensstat verdig så bør slike lister helst nummererast, og når det ikkje er gjort så bør dei anten listast alfabetisk eller følge kronologien i boka. Til ein viss grad kan ein påstå at notane følger kronologien, men det er så mange unntak at eg ikkje ser anna råd enn å klassifisere det som slurv.

Så til boka. Hitler vaknar opp att i Berlin i 2011, og er forteljarstemma i boka i første person. Endringane i omgjevnadane, samfunn og politikk sidan 1945 gjev opphav til ein del underfundige og komiske betraktningar frå Hitler sin side. Han blir tatt for å vere ein ekstremt god Hitler-imitator, og får etter kvart jobb i eit komi-program på TV der han berre veks og veks i popularitet. Men dette er den ekte Hitler og han ser TV-populariteten som ein veg attende til makta, og det blir etter kvart kvalmande tydeleg at folket kan la seg forføre igjen.

Hitler refererer hyppig til personar, stadar eller hendingar som var viktige i livslaupet hans fram til 1945. Lista med notar som er nevnt over er ei forklaring til lesaren på desse referansane, og er sikkert til god hjelp for dei tyskerane som ikkje har spesielt gode historiekunnskapar. Men Vermes trekker også inn tilhøva i dagens Tyskland, og karikerer truleg ein del personligheiter og institusjonar som eg ikkje er kjend med. I alle fall fekk eg ofte kjensla av at der var eit poeng eller to i teksta som eg gjekk glipp av. Det ville derfor vært til stor hjelp for meg som har berre måteleg kjennskap til tysk politikk og tyske samfunnstilhøve med ei utvida liste med notar som kunne forklare også desse poenga. Gratistips til forlaget i tilfelle det skulle bli aktuelt med ny utgåve av boka.

Til slutt vil eg nemne at eg innimellom undrast på om oversetjinga kunne vært betre. For all del, språket var ypperleg og kledde historia bra det aller mesta boka. Likevel, innimellom er der setningar som ikkje heng i hop, men eg veit ikkje om dette også er slik i originalmanuskriptet. Andre gangar fekk eg kjensla av at der var poeng som kan ha forsvunne i oversetjinga. Skulle nokon av lesarane her ha lest både den tyske og norske utgåva hadde det vært moro om vedkomande kunne gi ein kommentar til dette.

Fiksjon og fakta i vilter samrøre er eit kjenneteikn på fleire av bøkene til Fløgstad, og slik er det også med denne. Likeeins er den spekka med forholdsvis skarp samfunskritikk iblanda reinspikka tøv. Lesaren, i alle fall denne, blir ofte sitjande og undre seg over kva forfattaren eigentleg vil fram til, og det er kanskje nettopp det som er meininga.

No-tida i romanen er lagt til ei nær framtid, der dagens nasjonalstatar har brote saman og ein rekke nye mer eller mindre sannsynlege politiske konstellasjonar har oppstått i staden. Tematikken om eit samfunn som har brote saman minner meg om ei anna av Fløgstad sine bøker, Det 7. klima, i alle fall det vesle eg hugsar av den. Endåtil begrepet «mediathulingar» har Fløgstad henta fram att frå 26 år tidlegare.

Forteljarstemma i boka tilhøyrer Kjell Kistefjell (som for øvrig kjenner godt til Kjartan Fløgstad), ein slags frilans-konsulent som etter kvart får i oppdrag å opprette den kapitalismekritiske Radio Free America, paradoksalt nok med formål å berge kapitalismen. Men det er mange andre historier fletta inn i boka, mellom anna om to små brør som blir fråskilde i det dei flyktar frå den spanske borgarkrigen. Ein last med gull som samstundes blir smugla frå Spania til Sovjetunionen er også ein sentral ingrediens i, skal ein seie, den eventyrlege delen av forteljinga.

Det er ikkje alltid eg forstår så mykje av kva Fløgstad egentieg freistar å formidle i bøkene sine. Men eg likar å undre meg over det. Dessutan er han innimellom rasande morosam når han treff med ordspel og med bitande ironiske merknadar. Derfor kjem eg nok til å lese fleire av bøkene hans framover. Ei om året er om lag passe tempo.

Det er aldri feil å lese, eller i dette tilfellet å høyre, gamle røverhistorier i fullstendig utgåve. Eg har truleg lest ei forenkla og nedkorta utgåve av denne som liten, og «Robinson Crusoe» har etter kvart blitt mykje meir enn tittelen på ei bok, det har blitt eit begrep, eit bilete på eit einsamt liv på ei aude sydhavsøy. Derfor er det lett å tru at ein stort sett veit kva denne boka handlar om. Men eg vågar påstanden at dei aller fleste som finn på å lese boka vil oppdage at dei kan berre fragment av historia. Og lokaliteten til øya er slett ikkje der eg hadde venta.

Det er vanskelig å ta inn over seg at denne historia snart er 300 år gamal. Rett nok er språket modernisert, men sjølve forteljarstilen framstend som uventa moderne. Skildringane er veldig detaljerte, og det er lett å leve seg inn i handlinga. Stort sett er det rasjonelle handlinga og val som gjer at hovudpersonen greier seg såpass bra, men ein porsjon flaks av og til er heller ikkje å forakte.

Underhaldande og velskriva bok, og når i tillegg opplesaren på Loyalbooks gjorde ein framifrå jobb så var det berre å leite fram eit av dei høgare terningkasta.

Framhald ifrå Utvandrerne 1, denne boka har undertittelen «Bønder på havet». Karl Oskar, Kristina og co har kome seg til Karlshamn, og skal om bord i briggen Charlotta for å emigrere til Amerika. Jordnær og fin framstilling av vanskane ved denne overfarta, ispeidd ein del leksikalske opplysningar. Det må ha vært ganske voldsomt for folk som aldri har sett havet før å skulle krysse atlanteren i ei lita skute. Ein får nesten klaustrofobi og sjøverk av å lese enkelte av passasjane.

Moberg treff veldig fint med forteljarstilen, det er lettlest og underhaldande samstundes som det er fantastisk historieformidling. På minussida kan ein nemne at enkelte typer betraktningar repeterast i overkant ofte. Men alt i alt er det flott lesestoff, og eg kjem garantert til å lese igjennom alle bøkene i dette 8-bindsverket i løpet av 2016.

Ei heseblesande satirisk forteljing om optimisten Candide, som er overtydd om at alt som skjer er til det beste. Dette livvsynet har han fått innprenta av den lærde Pangloss, som også er ein sentral figur i forteljinga. Candide er forelska i den vene Cunégonde, men omstenda gjer at dei kjem frå einannan, og havnar i dei mest utrulege situasjoner og på dei mest usannsynlege reiser rundt omkring i verda.

Stilen i boka er direkte og kontant, på kanten til vulgær. Kvart kapittel er tettpakka med handling, og det er berre å gi seg over over alt elendet Voltaire let Candide lide seg igjennom. Boka er eit motsvar til filosofiske hypoteser om Gud sin velvilje, og den skapte ein del rabalder då den kom ut i 1759. I tillegg er der nok ein del satiriske stikk til viktige personar og hendingar i Voltaire sin samtid, men som gjeng meg hus forbi på grunn av manglande historiekunnskap. Men raljering er moro uansett om ein forstår den fulle og heile bakgrunnen eller ikkje.

Eg høyrde denne som lydbok frå Loyalbooks, opplesinga var ikkje så aller verst.

Etter ein strålande debut og deretter ei litt svakare andrebok er Brekke tilbake på eit bra spor her. I dei to førre bøkene veklsa handlinga mellom notid og nokre hundre år attende i fortid, og med ei krimgåte i kvar av tidsepokene som hang lauseleg saman. Denne boka er bygd opp heilt annleis. Handlinga, eller kanskje heller handlingane, er i notid og kuliminerer mot eller held fram vidare frå ei dramatisk episode. Det er fleire parallelle historier som er fletta saman, og det er ikkje kronologisk fortalt. Likevel er det forholdsvis enkelt å halde tak i handlinga, spesielt sidan kvart kapittel har ei tidsreferanse som overskrift («Natten før det skjedde», «Fem dager før det skjedde», «To uker etter at det skjedde» etc.)

Først og fremst så er dette eit strålande handtverk i å folde ut eit knippe historier. Brekke avslører akkurat passe mykje i kvart kapittel til å halde på spaninga samstundes som lesaren får anledning til å setje på plass ei ny brikke i dette puslespelet. Språket er lettlest, men samstundes inneheld det ein del skarpe observasjonar av, tja, mennesket sin natur? Skal ein pirke på noko så kjennest enkelte av dialogane litt oppkonsturerte, spesielt dei mellom dei yngre personane i boka. Ei og anna passasje blir også litt for klisjeprega etter min smak. Men dette er smårusk, alt i alt er dette ei godt gjennomført krimbok som eg kosa meg storleg med.

Brekke har blitt ein liten favoritt hjå meg, og eg gleder meg veldig til å lese dei to neste bøkene av han, Doktor Fredrikis kabinett som eg alt har i bokhylla, og Paradisplaneten som kom ut ganske nyleg. Og så vonar eg at det kjem mange fleire gode bøker frå den kanten i framtida.

Flott forteljing om ein hundekvalp som kjem bort frå heimen sin på seinvinteren, og kom korleis han klarer seg i skog og øydemark gjennom dei nærmaste månadane. Forfattaren tek i store delar av boka hundekvalpen sitt eige perspektiv. No har eg aldri prøvd å vere hund, men formidlinga av korleis hunden oppfattar omgjevnadane sine verkar særs truverdig for meg. Jack London imponerte meg med dette i Når villdyret våkner, men Ekman greier det etter mitt syn enno betre.

Vidare fell ikkje Ekman for freistinga til å overdrive i skildringane av vanskane kvalpen må vinne over. Det ville vært lett å dikte opp mykje meir dramatiske hendingar undervegs. Men dette er ikkje ei slik bok. Det er heller kvalpen sin mogning gjennom erfaringane han gjer som er essensen i forteljinga. Og så må ein ikkje gløyme dei flotte naturskildringane, det er så nært og detaljert at ein mest får kjensla av å vere kvalpen der han luntar rundt i skogen.

Eg skal på ingen måte underslå at denne boka traff meg ekstra godt sidan vi sjølve har ein unghund i heimen. Likevel trur eg boka vil falle i smak også for lesarar som ikkje har eit forhold til hund, ja kanskje endåtil for lesarar som beint fram avskyr hundar. Skulle det finnast lesarar som avskyr dyr og natur i det store og heile, derimot, held eg det for truleg at dei ikkje vil ha så stort utbytte av den. Med unntak av språket, kanskje, som eg også tykte var bra. Der var eit par små oversetjingsfeil, men det ser eg stort på for dette var ei leseoppleving av dei sjeldne. Soleklar 6’er frå meg.

Tenk deg at du får ein uventa presang. Nydeleg innpakka, forseggjort gåvepapir og flott silkeband med sløyfe på. Sjølve innpakkinga er så proft utført at det er ein rein nytelse å løyse opp bandet, brette opp dei sylskarpe brettane i papiret, og sjå der, innanfor er det eit like flott lag med silkepapir som også skal pakkast opp. Slik held ein fram til presangen er utpakka, og den er veldig fin men du veit ikkje heilt kva det er. Ei bokstøtte, kanskje, eller muligens ein stavmiksar, det er ikkje godt å bli klok på. Men gåva er uansett fin å sjå på og den gjev inntrykk av kvalitet, for ikkje å snakke om den fine innpakkinga, derfor er det uråd å ikkje bli glad for den.

Dette er ganske nøyaktig slik eg kjende det med denne boka. Det er ei samling på sju forteljingar (tittelen lyg ikkje) som har ganske lik forteljarstil og stemning. Språket er ein fryd å lese, og i kvar forteljing spennast det opp storslagne lerret som handlinga kan utspele seg på. Men så buttar det litt, det er berre unntaksvis råd for underteikna å forstå kvar forfattaren vil hen med historiene, poenga forsvinn rett og slett for meg. Eg held det for sannsynleg at litteraturkjennarar vil få meir ut av historiene enn det eg sjølv gjorde, for meg framstod det meir som ei fingerøving i skrivekunst utan klare tankar om kva som eventuelt skal formidlast. Men du verden, skrivekunsten i og for seg var overtydande til tusen.

Eg las denne saman med gretemor sin lesesirkel, diskusjonstråden er her, nok ein gong er eg glad og takknemleg for at deltakinga i lesesirkelen har leia meg til å lese ei god bok eg truleg ikkje ville funne på å lese av meg sjølv.

Dette er ei samling av tre kortromanar frå den finske forfattaren Aino Kallas. Kallas gifta seg med ein estlendar, budde mange år i Estland, og tilfanget til mange av bøkene sine fekk ho igjennom gamle estiske historier. Slik er det også med historiene i denne boka, som er basert på hendingar frå 1500- og 1600-talet.

Felles for dei tre kortromanane er at dei handlar om menneske som på ein eller annan måte bryt med normene i samfunnet, og må lide for det. Ein kan vel til ein viss grad seie at Kallas stiller opp motsetnadar mellom natur, kjærleik, overtru og mørkemakter på den eine sida, og kristendom,samfunnsnormer og øvrigheita på den andre sida. Noko eg stussa litt over er at historiene knapt nok involverer etniske estlendarar, eller «ikkje-tyskerar» som dei konsekvent blir omtala som i boka, men at persongalleriet i stor grad er av utanlandsk ætt.

Av dei tre historiene i boka, «Barbara von Tisenhusen», «Presten i Reigi» og «Vargbrura» tykte eg dei to siste var klart betre enn den fyrste, og skal eg velge ut kva for ei som var best så blir det nok «Presten i Reigi» med knapp margin. Men alle forteljingane gjorde inntrykk, dette er god forteljarkunst.

Språket er i ein divisjon for seg sjølv. Eg veit ingenting om den språklege stilen i originalverket, men oversetjaren Liv Hatle har valt ein gamalmodig nynorsk som stend særs godt til stemninga i historiene. Berre unntaksvis er det fraseringar som bryt med denne stilen. Rett og slett ein fest å lese.

God og spanande bok, i postapokalypse-sjangeren. Ein sopp infiserer menneske og gjer dei infiserte til særs aggresive menneskeetarar, og infeksjonen spreiast gjennom kroppsvæsker. Dette leier sjølvsagt til totalt samanbrot av sivilisasjonen, og 20 år seinare, som er tidspunktet for handlinga, er det uvisst kor mange busetjingar med uinfiserte menneske som framleis finnest. I England finnest det i det minste ein by, Beacon, som framleis har stått imot.

Men boka startar ikkje her. Den startar med opplevingane til ei lita jente, Melanie, som blir halden som fange saman med nokre titals andre ungar på ein militærbase langt unna Beacon. Melanie veit ikkje om anna enn dei daglege rutinene i avdelinga der ho bur, som mellom anna inneber at ho må lenkast fast for å kunne vere nær andre. Ungane får undervisning ved avdelinga, og favoritt-læraren til Melanie er miss Justineau. Melanie syg til seg kunnskap som ein svamp, og dreg også konklusjonar av ting ho ser og høyrer på militærbasen. Grepet med å la lesaren forstå verda gjennom Melaine sine auge var særs vellukka, og etter mitt syn den aller beste sida ved boka.

Det skjer etter kvart ganske mykje i forteljinga. Ein veklsar mellom action-scener, nær-vitskaplege utgreiingar om korleis ting har blitt som dei har blitt, og Melanie sin oppfatning av korleis ting heng saman. Det var tidvis ubehageleg å lese historia. Ikkje på grunn av all valden og dei tidvis splatter-aktige skildringane, men rett og slett fordi eg måtte spørje meg sjølv om kva for standpunkt eg ville ha tatt i forhold til Melanie dersom eg hadde vært ein av personane rundt henne. Med føresetnad om at eg aksepterte den vitskaplege forklaringa på Melanie sin tilstand er det slett ikkje sikkert at eg hadde landa på den snille sida. Ein får tru at ein slepp å havne i situasjoner der det moralske kompasset må setjast på slike prøver.

Eg lase denne saman med Ajiniakra sin dystopiske lesesirkel, og hadde stor glede av diskusjonane undervegs. Boka er for øvrig filmatisert, premiere i løpet av året. Det blir nok til at eg må sjå denne.

Flott bok om fattige svenske bønder som finn ut at dei vil reise til Amerika og freiste lukka der. Forteljinga startar nærmast dokumentarisk, men så kjem ein gradvis inn i livet til bonden Karl Oskar Nilsson på Korpamoen, til kona hans Kristina og til resten av familien. Ein blir også kjend med bakgrunnen til eit lite knippe andre komande Amerika-fararar.

Handlinga gjeng føre seg i soknet Ljuder, i Småland, på 1840-talet. Grunna veksten i folketalet har gardane blitt oppstykka i mindre einingar, og no er det mange som har så lite jord at det er vanskeleg å livberge seg. Mange må ta opp lån for å greie seg, og i dårlege år er det uråd å skrape saman midlar til å betale renter og avdrag, tvert om må ein heller ta opp meir lån for å ikkje svelte ihel. Når enkelte får nyss om at det er enkelt å få seg jord i Nord-Amerika er det ikkje rart at det blir freistande å reise.

Det heile er fortalt i eit enkelt og likefram språk. Likevel klarar forfattaren å skape fin variasjon i teksta. Dels ved at fokuset vekslat mellom ulike personar, dels ved innslag av nær dokumentariske opplysningar, og dels ved eit par andre litterære grep. Dette er første bind i ei bokklubben-serie på åtte bind (Moberg gav den ut som ein tetralogi). Historia ser ut for å vere fengande og lettlest nok til at eg kjem til å lese heile.

Det er lett å forstå kvifor denne boka blei ein suksess då den kom ut i 1912. Eit spanande og langt på veg velfortalt eventyr om spedbarnet som blir oppfostra av apar i jungelen. Dei fleste kjenner nok overfladisk til historia, eller i det minste til romanfiguren, frå teikneseriar og filmar. Likevel vil eg påstå at det er bryet verdt å lese originalhistoria. For det første er mange delar av handlinga annleis enn det eg har fanga opp frå meir populærkulturelle framstillingar, og for det andre så gjer språket historia langt meir levande enn det ein film kan makte å formidle.

Når det er sagt, så er der enkelte ting å setje fingeren på. Enkelte scener blir litt i overkant karikerte, og eg greier dessutan ikkje heilt å tru på det valet Jane gjer mot slutten av boka. Eller, ikkje valet i seg sjølv, men tankane som låg bak. Vidare ser ein sjølvsagt med 2016-briller at omtalen av innfødde afrikanarar, framstillinga av den farga amerikanske tenestejenta samt ideen om at Tarzan sine gode eigenskapar er resultat av overklasse-genane til foreldra ikkje er heilt i dagens ånd. Men ein må ta boka som eit produkt av sin tid, og det hindra meg på ingen måte å storkose meg med den.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, opplesinga var av god klasse. Så har eg lest ein stad at dei neste bøkene i serien (Burroughs gav ut 26 stykker) ikkje er heilt av same klasse. Med mindre nokon greier å overtyde meg om at nokon av dei er like bra som den første, så kjem eg nok til å nøye meg med nr 1, for ikkje å få øydelagt inntrykket mitt av apenes konge.

Og ein bitteliten spoiler heilt til slutt, i den grad ein kan kalle opplysningar om ting som ikkje stend i boka for ein spoiler: Den vidgjetne frasen «Me Tarzan, you Jane» er ikkje med, denne har oppstått på ein annan måte

Jaudå, Oksanen skriv bra. Det er eit par-tre år sidan eg vart merksam på denne forfattaren (på Bokelskere, sjølvsagt), og eg har gleda meg veldig til å lese noko av ho.

Språket er framifrå, og historia er veldig fint bygd opp. Handlinga er i Estland, mykje av historia er lagt til tida rundt andre verdskrigen og nokre bolkar ligg eit par tiår lenger fram i tid. Overskrifta til kvart kapittel er staden handlinga er lagt til, statusen til det estiske territoriet (som skifta hyppig i denne tida) samt ei frimerke-liknande teikning med årstalet for hendinga. Dermed blir det lettare for lesaren å få med seg spranga i tid og i styresmakter i løpet av boka.

Resten er ikkje fullt så enkelt. Boka skildrar eit kjærleiks- og familiedrama samstundes som den skildrar Estland sin lagnad som ein kasteball mellom krigande stormakter, og kva det gjorde med menneska der. Handlinga er i og for seg ikkje så innfløkt, men det kjem stendig henvisningar til historiske personar, hendingar, stadar og organisasjonar som ein truleg må vere estlendar eller ha særleg interesse for estisk historie for å kunne knyte dei assosiasjonan til som forfattaren legg opp til. Først mot slutten av lesinga oppdaga eg at der er ei ordliste heilt bakerst som forklarar enkelte av desse namna, men langt frå alle. Denne mangelen på kunnskap om estisk historie var nok det som gjorde at eg fekk kjensla av å aldri kome heilt inn i handlinga i boka.

Likevel, eg er på ingen måte uviljug til å lese fleire bøker av Oksanen i framtida. Faktisk er eg såpass viljug at eg handla inn Utrenskning på bokklubb-sal for litt sidan. Eg gleder meg til denne også.

Denne boka startar nesten som ei detektiv-historie, og sklir gradvis over i ei slags Kafka-liknande røre. Likevel likte eg den godt, kanskje først og fremst på grunn av dei gode og levande skildringane av miljø og situasjonar.

To poetar kjem i ein heftig diskusjon om poesi og anarkisme, det ender med at den anarkistiske av dei, Mr. Gregory, inviterer diskusjonsmotstandaren sin, Mr. Syme, med på eit anarkistmøte. I dette løynlege møtet skal det velgast ein ny representant til det europeiske anarkistrådet. Dette rådet har sju medlemmer, alle med vekedagar som kodenamn, og det er setet som «torsdag» som er ledig.

Dette er opptakta til det som synest å vere ei spanande detektivforteljing. Eller ein spionroman? Eller ein thriller? Etter kvart blir historia meir og meir surrealistisk, og det blir vanskeleg å plassere den i ein sjanger-bås. Men forteljinga er fengslande, og godt fortalt. Berre mot slutten ramla eg litt av lasset. Det synest også som om forteljinga kan vere ein allegori for eit kvart, utan at eg tør å ta på meg på peike på kva det skal vere.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, der opplesaren gjorde ein framifrå jobb.

Dette er eit knippe historier stila til ein liten unge. Kipling talar direkte til ungen undervegs i historiene, med frasen «O my best beloved». Dei fleste av dei 13 historiene har som fellestrekk at dei fortel om korleis ulike dyr fekk dei ulike kjenneteikna sine; kvalen sitt svelg (med bardar), kamelen sin pukkel, den tjukke huda til nashornet etc. Det er stor grad av fantasirikdom og originalitet i forteljingane. Der er sjølvsagt også ein god del humor, og den er todelt. Noko av humoren er tenkt for barn, medan ein for andre humoristiske poeng truleg må vere vaksen for å få fullt utbytte av dei.

Boka er skriven av ein borgar av kolonimakta Storbritannia for over 110 år sidan, og den må nok lesast med dette i bakhovudet. Enkelte passasjar eller poeng ville nok i dag bli stempla som rasistiske, stigmatiserande, kjønnsdiskriminerande eller med andre merkelappar for upassande formuleringar. Likevel er ikkje dette noko som skjemmer boka i særleg grad sjølv med PK-briller på nasa, i allefall ikkje dersom ein tek innover seg at dette var skrive i ei anna tid.

Eg høyrde denne som lydbok frå loyalbooks, opplesaren hadde ein indisk-liknande aksent som på ein måte kledde historiene godt med tanke på Kipling sin bakgrunn frå India. Einaste ulempen med lydbok denne gangen er at den trykte boka inneheld eit par illustrasjonar for kvar historie. Opplesaren las også den omfangsrike, forklarande biletteksta til kvar illustrasjon, og det er nok ingen annan råd enn å skaffe seg eit trykt eksemplar slik at eg kan få sett dei.