Dette er forteljinga om Ditte, ei jente som veks opp i fattige kår nord på Sjælland i Danmark. Eg har ikkje greidd å tidfeste forteljinga særleg nøye, men truleg dreier det seg om slutten av 1800-talet. Ditte blir fødd utanfor ekteskapet, mora flyttar og Ditte veks opp saman med besteforeldra. I alle fall i starten.

Nexø har ei og anna høne å plukke med det danske stands- og klassesamfunnet, og han gjer det grundig. Ditte og mannen som etter kvart blir stefaren hennar blir begge skildra som rettskafne og hardtarbeidande menneske som blir utnytta på det grovaste. Menneska blir ikkje verdsette for kva dei gjer, men etter kva slags familie dei kjem frå.

Men om Nexø har eit og anna å utsetje på samfunnet, så viser han på den andre sida stor kjærleik til landskapet. Her er mange flotte og levande skildringar av natur og stemningar, og det er lett for lesaren å leve seg inn i boka.

Forteljinga er tidvis strålande, og tidvis platt og forutsigbar. Enkelte passasjar er så brilliante at ein berre bir sitjande og gape, medan det andre gangar blir for mykje kiosklitteratur- og skillingsvise-preg over handlinga. Eg vingla mellom terningkast 4 og 5, men landa til slutt på ein 4’ar. Så får vi sjå om bind 2 av denne 2-bindsutgåva er hakket betre.

Det spøker på operaen i Paris. Dei nye direktørane ved etablisemmentet trur ikkje heilt på det, og spesielt ikkje når spøkelset kjem med ganske store pengekrav og set diverse andre vilkår for å la vere å ruinere operaen. Dei trur det er nokon som held ap med dei og freister å avsløre kven det er som stend bak, utan hell. Men dei som har jobba ved operaen i nokre år veit betre, dei er overtydde om at det verkeleg er eit spøkelse på ferde.

Dette er berre eit lite sidespor av handlinga. Hovuddelen handlar om den vene svenske sangerinna Christine Daae og trekantdramaet med dei to mennene som forelskar seg i henne, vicomte («visegreve») Raoul de Chagny, og – tadam! – operaspøkelset.

Tonen i forteljinga er på den eine sida mørk og mystisk men der er også gode prosjonar med humor innimellom. Handlinga gjeng føre seg i operabygget Palais Garnier. Der er mange flotte skildringar frå bygninga, sjølv likte eg spesielt godt ei scene ved Apollo-statua på taket.

Eg kan likevel ikkje forstå anna enn at forfattaren må ha dimensjonert opp bygget ein del i forteljinga si. Med alle lønngangane og andre rom som etterkvart blir omtalt i handlinga kan det ikkje vere att særleg med plass til å halde operaframsyning i. Men det er ikkje så farleg,

Der er andre aspekt ved forteljinga som skurrar litt meir for meg. Når eg gir meg til å dvele ved truverdigheita i premissane for ei forteljing, så ramlar begeistringa mi for den med eit par hakk. Derfor blir det berre eit litt over middels terningkast frå meg. Dei fleste kjenner nok til at boka er blitt omarbeidd til ei populær musikkspel-framsyning. Sjølv sat eg og tenkte på at handlinga hadde gjort seg veldig godt som teiknefilm a la Hayao Miyazaki sine fantastiske meisterverk. Men det finnest alt så mange filmversjonar av forteljinga at det er ikkje sikkert at det er vits i å lage fleire.

Boka høyrde eg forøvrig som lydbok frå Loyalbooks. Opplesaren greidde seg stort sett bra, sjølv om det svikta litt med uttalen av namn. Men når lydboka er gratis tilgjengeleg så blir det for dumt å klage.

Tittelen på boka kan oppfattast som misvisande, jomfrua som tittelen spelar på opptrer i særs begrensa grad i boka, og sjølv om ho var ei viktig brikke i maktspelet som utspelte seg så var ho ikkje i særleg monn utløysande eller avgjerande for hendingane som blir skildra. Drivkrafta for historia er maktsykje, og hovudpersonane er viljuge til å gå svært langt for å drive igjennom viljen sin.

Tittelen kunne like godt vært «Svik og bedrag i Norden», for heile historia er ein orgie i renkespel, løynlege alliansar, brotne lovnadar og omsynslaus egoisme. Dei tre kongane i Norge, Danmark og Sverige rundt år 1300, Håkon Magnusson, Erik Menved og Birger Magnusson, var om lag jamgamle, og bytta på å slå seg i lag tosaman for å krige mot den tredje. Når dei krakilske småbrørne til Birger også har lyst til å leike konge, så gjeng det over stokk og stein med alliansar, felttog, beleiringar, nedbrenning av heile landsdelar, og kappesnuing. For her er det mange som snur kappa etter vinden. Men innimellom kriginga så presterer pinadø dette persongalleriet innimellom å møtast til fest og muntert lag. Forstå det den som kan.

Skeie gjer ein framifrå jobb med å lage ei drivande god og leseverdig historie ut av det tilgjengelege kjeldematerialet. Det manglar ikkje mykje på at dette kunne vært ein roman, og det hadde vært fullt mogleg å føre den i pennen som nettopp det. Men Skeie er historikar, og hyppig bruk av fraser som «det var sannsynligvis» og liknande, samt ein og annan fotnoten i teksta, minner lesaren på at dette trass alt er sakprosa.

Ved sidan av å vere ei fascinerande forteljing om maktkampen mellom dei mektigaste personene i Norden rundt år 1300, så er boka også særs opplysande om korleis samfunnet fungerte på denne tida. Forfattaren løfter av og til også blikket, og set tilstandane i Norden inn i eit europeisk perspektiv. Det blir også synleggjort korleis den norske militære kapasiteten blir utdatert på denne tida. Alt i alt ei underhaldande og lærerik bok. Kan trygt anbefalast for alle som måtte ha det minste snev av interesse for historie.

Dette var bra. Det var veldig bra. Eg har ikkje lest noko av Westö før, rett nok har eg lest ein del rosande omtaler av bøkene hans men eg var ikkje førebudd på at eg skulle like denne forteljinga så godt. Dersom dei andre bøkene hans er av liknande klasse, så trur eg at eg har fått ein ny favoritt. Det er ikkje urimeleg å samanlikne denne boka med Seierherrene av Roy Jacobsen og Halvbroren av Lars Saabye Christensen, ein kan kanskje til og med hevde at desse tre forfattarane har same prosjekt; å gjere etterkrigsgenerasjonen levande for ettertida.

Så må eg også nemne at i «Skrake» og «Halvbroren» så var det påfallande like scener som dreier seg om eit uhell på friidrettsbana.

Forteljarstemma i boka er Wiktor «Viki» Skrake, ein Helsingfors-skribent på rundt 40 som i starten av boka vender attende til den fråflytta barndomsheimen sin, ein gamal villa nær sjøen i ein forstad til Helsingfors. Her gir han seg til med å nøste opp i fortida si, både sin eigen oppvekst så vel som historia til foreldra, besteforeldre, og delvis også enno fjernare slektningar. På denne måten blir boka også langt på veg ei historie om Finland.

Der er ein viss kronologi og logikk i historia, men også utbreidd veksling mellom ulike tidsepokar og ulike tema. Likevel var det ei einheitleg forteljing, eg fekk aldri kjensla av at forfattaren hadde skrive seg ut på viddene. Eg meiner at måten Westö knyter alle desse emna saman på var beint fram meisterleg. Når språket er så godt at det kjennest som ein er inne i handlinga, og eg i tillegg er glad i gode oppvekstskildringar, så er det ingen annan utveg enn å trille høgaste terningkast på denne boka. Bravo, Westö!

Eg var ei stund redd for at dette var ein skikkeleg skivebom. Boka innleiast med ei lang og omstendeleg tilnærming til historia. Lispector fortel ikkje sjølv, forteljaren er ein mann, Rodrigo S.M., forfattar han også, og dette med å få ei forteljing til å starte er ein omfattande prosess.

Etter som forteljinga kjem i gang, gjeng det betre. Macabéa er ei anonym og stillferdig ung dame, nesten sjølvutslettande, opphaveleg frå Alagoas i Nordaust-Brasil men jobbar no som maskinskrivar ved eit firma i Rio de Janeiro. Ho møter og forelsker seg i Olímpico, som har ei nedlatande haldning til henne. Forholdet er ikkje liv laga, og spørsmålet blir etter kvart om Macabéa sjølv er liv laga.

Lispector er ganske slem mot hovudpersonen sin. Det er vondt å tru på at det finnest folk som til dei grader kan la seg trakke på av andre, utan å reagere på det. Som ikkje tillet seg å drøyme om noko betre, fordi «det er nok ikkje for meg». Det insinuerast også at damer frå Nordaust-Brasil er ganske enkle. No er eg så heldig at eg kjenner ein handfull damer frå Nordaust-Brasil, og «enkle» kjem ganske langt ned på lista over adjektiv eg ville velge.

Nok om det. Eg blei aldri heilt fortruleg med skrivestilen til Lispector, men innimellom så tykte eg at det svinga, det kjendest som om ho fekk tak i meg og ville vise meg noko viktig. Men det gjekk ikkje så lenge før taket glapp igjen. Derfor landa eg på ein 4’ar på denne boka.

Boka kom for øvrig i norsk omsetjing frå Bokvennen forlag i 2015, med tittelen Stjernens time. Og Bokvennen ser ut for å ha sansen for Lispector, for i fjor kom også debutromanen til Lispector, Perto do coração selvagem, eller Nær livets ville hjerte, på norsk. Det kan godt hende at eg kjem til å lese meir av Lispector i framtida, men ho er nok ikkje heilt på topp på prioriteringslista.

Ove er ein prinsippfast stabeis på 59 år som har mista kona si for nokre månadar sidan, no har han også mista jobben sin, og han tenkjer det er like greit å ta sjølvmord slik at han kan gå i grava attmed kona. Men så var det dette forbaska livet, då, som trengjer seg på frå alle kantar. Naboar som ikkje kan å rygge med tilhengar, ein heimlaus katt, eit forelska avisbod, det blir vanskeleg å få ei roleg stund for seg sjølv der ein kan gjere ende på alt.

Forteiljinga veklsar mellom hendingar i notid, og å fortelje om livslaupet til Ove. Han lærte seg tidleg verdien av å gjere ordentleg arbeid, og av å kunne hjelpe seg sjølv. Og ikkje minst verdien av å eige ein Saab. Men han opplever mykje motgang gjennom livet, og når han frå før av er ein ganske ordknapp type så gjer dei bitre livserfaringane til at han blir ein mildt sagt spesiell type.

Tonen i boka er humoristisk. Men eg har nok blitt ein gamal surpomp med åra, for vittigheitene traff meg berre sånn middels godt. Jaudå, av og til måtte eg flire, men fleirtalet av poenga blei litt for enkle etter min smak. Men så skal det også seiast at eg køyrer Mitsubishi. Dette har nok ein god del med saka å gjere.

Alt i alt ei triveleg historie, vittig og trist på same tid. Men eg kjem nok ikkje til å prioritere å lese dei neste bøkene av Backman, i alle fall ikkje med det første. Kanskje dersom eg ein gang i framtida finn på å kjøpe ein Saab?

Ei periode for nokre få tiår sidan sidan så gav Det norske samlaget årvisst ut ei lita vitsesamling med «norske smil» i tittelen, og med Herbjørn Sørebø som redaktør og med Audun Hetland som illustratør. Denne boka, Glade norske smil, der den fjerde i serien. Omslaget med ein bukselaus viking skulle tyde på at dette er ganske dristige saker. Men med få unntak så trur eg desse vitsane fint kunne passere på ein alminneleg bedehusfest.

Sørebø har eit lite forord til boka, og dette er kanskje det mest givande. Ikkje fordi det var så hylande morosamt, men fordi eg fleira gangar vart sitjande og lure på kva i all verda som var poenget. Sørebø var ein underfundig kar, eg trur kanskje det var han som fann opp begrepet. Eller nokon fann opp begrepet for å beskrive Sørebø. Gløym Per-Mathias Høgmo og kommunestyremøtet i Gratangen, det er ingen som nærmar seg Sørebø når det gjeld å få folk til å lure på kva som er poenget.

Sjølv om ikkje samlinga er inndelt i delar med overskrift, så er der likevel ei viss tematisk ordning. Geistlige vitsar for seg, militærvitsar for seg, jaktvitsar for seg, etc. Men ikkje utan unntak, dei to indianarvitsane var ikkje samla. Felles for dei fleste vitsane var likevel at dei ikkje var meir enn middels morosame. Derfor blei det berre eit middels terningkast på boka.

Men på den andre sida så er det jo det. Heilt all right som eit utval. Flott og fint, tekster ein kan fundere på. Kankje medan ein sit i ein båt? For Odd Børretzen likte jo båtar, i det minste så likte han å skrive om at han likte båtar. Eller kanskje ikkje alle båtar, men i det minste sin eigen båt. Men utan forfattaren si røyst blir det ikkje heilt det same, på papiret må tekstane liksom segle sin eigen sjø. På den andre sida er der bilete. Det var dårleg med bilete på radioen og på grammafonplater kan det vere plass til nokre på omslaget, men i boka er det mange. Og teikningar, eg trur Odd Børretzen må ha likt å teikne. Men han likte ikkje måsar, det skreiv han fleire gangar. Eller meir presist, han skreiv at han hata måsar. Eg skaut ein måse ein gang i ungdomen, med hagle. Det var unødvendig av meg, det var ganske stygt, og eg angrar. Eg trur ikkje Odd Børretzen heller ville ha likt det. Sjølv om han hata måsar. Men livet har han tenkt ganske mykje på. Og han har satt mange fine ord på det. Livet altså. Og i denne boka.

Boka burde heller heite «Essay om Tundals visjon», for sjølve visjonen utgjer berre ca 40% av boka. Slik er sideinndelinga:

Innleiande essay: 41 sider
Tundals visjon: 66 sider
Oversetjaren sitt etterord: 55 sider
og i tillegg er der nokre sider med notar, litteraturliste etc.

Helidigvis var dei to essaya også ganske interessante. Medan eg las det innleiande essayet var eg litt uroleg for at det tematisk skulle overlappe for mykje med etterordet. Men det var ingen grunn til å uroe seg, dei utfylte kvarandre veldig fint.

Så til sjølve visjonen. Tundal var ein rik men lastefull irsk mann, som i 1149 fekk eit illebefinnende og fall i uvit medan han var ute for å krevje inn pengar etter ein hestehandel. Han var skinndaud i tre døgn, i denne tida var sjela løyst frå kroppen og fekk ei omvising, med litt «prøvesmaking», i helvete og himmelen. Det var ganske eksplisitt valdspornografi i helvetes-turen, og umåteleg flott i dei ulike nivåa av himmelriket. Opplevinga hadde sjølvsagt sterk virkning på Tundal, som blei ein from mann etterpå, og det var nok meininga at lesarane av visjonen også skulle bli fromme.

Tundals visjon har truleg vært ei av inspirasjonskjeldene til Dante sin Guddommelege komedie. Det eg ikkje visste, er at der er ein heil skog av nedteikna visjonar om helvete og/eller himmel frå denne tida, så mange at det nesten er å reikne som ein eigen litterær genre. Men sjølv om det var moro å få vere med på denne turen, så trur eg ikkje eg kjem til å utforske genra i særleg monn. Dante med tid og stunder, så tenkjer eg det greier seg.

Eg høyrer ganske lite på radio. Derfor har eg ikkje noko forhold til radioprogrammet «Misjonen» på P4, der innholdet i denne boka i følge omslaget er henta frå. Men eg veit jo at eg har sett både Atle Antonsen og Johan Golden på TV, og eg har til og med eit oppfatning om at dei har vært vittige. Derfor er det god grunn til å tru at det kan vere moro å bla igjennom denne boka med rundt 100 pussige avisutklipp, stort sett frå lokalaviser rundt omkring i landet, og innsendt til programredaksjonen av tipsarar rundt omkring.

Og jaudå, det er mange humoristiske poeng her. Antonsen og/eller Golden har forfatta ein liten kommentar til kvart av utklippa, og av og til treff dei ganske bra. I forordet hevdast det at samlinga eigentleg er ein hyllest til hardtarbeidande journalistar i lokalavisene rundt omkring. Men enkelte av kommentarane virkar meir som ei latterleggjering av nyheitsbiletet (eller mangel på nyheitsbilete) i distrikta. Då kan det vere greit å skule litt til hovudstadsavisene og kjendis-stoffet dei serverer lesarane sine. For å vere heilt ærleg tykkjer et at t.d. Laagendalsposten sitt oppslag «Gjørmegriseri på Fauleplass» (side 79) har langt meir nyheitsverdi enn VG sin melding om at Paradise-Iselin skal synge ein sang om kva julenissen gjer på om sommaren Men det er vel eit spørsmål om perspektiv.

Skal ein dømme etter den geografiske spreiinga av artiklane, så er nyhenda rarare i enkelte bygder/byar enn andre, der er eit knippe aviser som er solide gjengangarar. Men eg har ein mistanke om at saka heller er at enkelte bygder har ivrigare tipsarar enn andre. Og jaudå, boka var stort sett morosam den. Morosam nok til at eg også kjem til å skaffe meg oppfølgaren, Ny hylle på Prix.

Siste boka om utvandrarane frå Ljuder i Sverige, og lagnaden deira i det nye landet. Og der kom den. Konflikten med indianarane som har blitt trengt bort frå jaktmarkane sine, og fått stendig dårlegare vilkår for levesettet sitt. Og det blei blodig og fælt. Rystande skildringar av morbide detaljar i indianarane sin framferd. Så lyt ein hugse på at skildringane er sett frå nybyggarane sin ståstad, ein får i mindre grad greie på detaljane i dei kvite sin framferd mot indianarane.

Etter kvart som bokserien skrid fram får dei øvrige i reisefølget mindre og mindre merksemd, no er det nesten berre Karl Oskar og Kristina det handlar om. Kristina har hatt varierende helse, og no er det slutt, etter nær 20 års ekteskap og 12 år i Amerika. Einsemda til Karl Oskar etterpå blir glimrande skildra, han nærmast isolerer seg frå dei andre i bygda. I tillegg blir ungeflokken vaksne, nokre giftar seg og reiser bort, og dei som blir att har funne seg ikkje-svenske ektemakar. Det blir ein heil bøling med barnebarn etter kvart, og Karl Oskar reflekterer litt over dette med at han har tatt med seg slekta ut av Sverige.

Eg må trekke litt stilpoeng for eit par forhold undervegs; det blir for mykje repetisjon av same poenget. Dette har vært tilfellet i enkelte av dei andre bøkene også, men dette var kanskje den boka der det var tydelegast. I tillegg er enkelte av dei triste scenene litt for tilgjort melodramatiske. Moberg berre dyngar på med grine-effektar, men det får då vere grenser, tenkte eg undervegs.

Likevel må eg seie at det har vært ein særs triveleg bokserie å følge. Symboltungt nok så har eg lest dei frå vår til vinter dette året, og etter 1940 sider i lag så er det ikkje til å unngå at ein blir ganske glad i hovudpersonane. Takk for følget, Karl Oskar og Kristina, og tusen takk til Vilhelm Moberg for å ha skapt denne bokserien.

Scenariet er eit tenkt opprør mot dei styrande kvite i Sør-Afrika i 1980. (Boka kom ut i 1981.) Opprøret får militær støtte frå fleire nabostatar, og det fryktast at alle kvite anten kjem til å bli drepne eller jaga ut av landet.

Hovudpersonane i boka, Bam og Maureen, høyrer til dei liberale kvite om egentlig er imot apartheid, og som egentlig har oppført seg anstengig mot dei svarte tenarane sine, og som no er på flukt med dei tre småbarna sine frå valdshandlingane i Johannesburg. Det er tenaren deira gjennom 15 år, Juli, som har tatt dei med til heimstaden sin ute i bushen, der han meiner det vil vere trygt for dei. Her blir dei installert i ei leirhytte som Juli har fått satt opp til mora si, mora må mellombels flytte ut.

Boka har ingrediensar som burde kunne gi topp-score hjå denne lesaren. Mellom anna det at forteljinga gradvis blir avdekka fragment for fragment er noko som vanlegvis tiltalar meg. Men her blir det for mange halvkveda viser, og Gordimer legg opp til mange assosiasjonar som eg ikkje greier å henge med på. Av hovudpersonane er det i størst grad Maureen sine tankar og kjensler som får plass i boka, og dei framstend som ganske kaotiske. Det er sikkert realistisk, men dei er altså ikkje så lette å forstå for denne lesaren.

Det som kanskje gjorde sterkast inntrykk er korleis dei tre ungane sklir nærmast friksjonsfritt inn i det nye miljøet, medan foreldra blir isolert av mange barrierer som t.d. språk og manglande kunnskap om korleis ein ordnar seg i ei hytte i bushen. Nettop borna sin evne til assimliering er det einaste ljospunktet å sjå i denne boka, som ellers skisserer uoverstigelege skiljer mellom dei svarte og dei kvite innbyggarane i landet. Så får ein vone at framtida til landet ser litt ljosere ut frå eit 2016-perspektiv enn frå eit 1980-perspektiv.

Taliban tok over det meste av Afghanistan i 1996, og styrde landet etter strenge religiøse reglar fram til 2001. Sport var stort sett forbode, med cricket som eig heiderleg unntak. Ein viktig grunn til at cricket kunne aksepterast var dei sømelege klesdraktene til spelarane. Som eit tiltak for å betre det internasjonale omdømet sitt freista Taliban å bli medlem i det intenasjonale cricketrådet.

Med bakgrunn i dette har Murari dikta i hop ei ganske bra forteljing. Rukhsana er ei jente frå ei priviligert familie i Kabul, har studert i India, og jobbar som journalist når Taliban tek over makta. Det må ho naturlegvis slutte med. Ho må i det heile slutte med det meste, og gøyme seg inne i eit laken. Men når Taliban kunngjer at dei skal satse på cricket, og at dei skal arrangere ei cricktet-turnering der vinnarlaget får reise til Pakistan, så trommar Rukhsana i hop nokre av søskenbarna sine for å lære dei dette spelet. For Rukhsana spelte nemleg cricket i India, ho var til og med brukbart god.

Boka startar kjempebra. Skildringa av stemninga då Taliban tok over makta var det klasse over, likeeins sinnet og maktesløysa Rukhsana kjenner over å gå frå ein medborgar til ein usynleg rekvisitt i heimen. Eg hadde rett og slett «terningkast 6-kjensle» i nokre kapittel i starten. Men så dabbar det sakte men sikkert av. Prosjektet med å lage ei spanande historie ut av cricketlaget med søskenbarn endar med eit mageplask. Det blir for mykje «Bobseybarna-utvegar» og romantisk kliss.

I sum ble det såleis ei om lag middels leseoppleving. Den gode starten berga eit terningkast 4 for boka.

Brukbar krimbok, med ein slags religiøs inspirasjon til plottet. Sonny (som er «Sønnen») er profesjonell syndebukk, i den forstand at han soner fengselsstraffer for andre sine brotsverk. Han er også, trass tung sjølvmedisinering med opiat, eller kanskje nettopp derfor, blitt ein slags skriftefar for dei innsatte i fengselet. Men ein dag får han vite av ein av dei skriftande at faren hans, som var politimann, slett ikkje var ein korrupt feiging som tok livet sitt slik Sonny har trudd, men tvert om at han blei drepen fordi han var på sporet av dei som egentlig var korrupte. Dermed må Sonny, den rusa, milde frelsaren gjere seg om til Sonny, den nyktre, strenge hevnaren. Men først må han kome seg ut av fengselet.

Det er ikkje alt som skjer som er like truverdig. Men dersom ein klarer å unngå å irritere seg over slike detaljar, så er det ei spanande og leseverdig historie. Det er mange som har grunn til å frykte Sonny, både innan forbrytarverda og innan politi- og rettsvesenet. Derfor er både politi og røvarar oppsatt på å få tak i guten. Men han har gøymt seg godt. Dessutan får han hjelp av ei dame, og sidan boka har så tydelege bibelreferanser så burde ho kanskje heite Maria. Men nei, ho heiter Martha. Som i søstera til Lasarus. Hmm.

Ein må også nemne politietterforskaren Simon (bibelske namn i fleng) Kefas, som var besteven med faren til Sonny, og som blir satt på ei drapssak som viser seg å ha ein viss tilknytning til Sonny. Det blir etter kvart mange drapssaker, og Simon blir sett på harde moralske prøver undervegs. Dessutan ber han på ein løyndom.

Stemninga i boka minner på mange måter om Harry Hole-bøkene. Der er levande miljøskildringar frå Oslo, og ein møter personar både på skuggesida av livet og i høge offentlege posisjonar. Eg kjenner meg derfor ganske viss på at dei som liker Harry Hole-bøkene også vil like denne.

Ein flott dokumentar, som blei aktuell igjen i år i og med filmatiseringa som har fått ein viss suksess. Temaet er dei dramatiske dagane rundt den tyske invasjonen av Norge i 1940. Jacobsen har grave ganske djupt, og dokumenterer hendingane både frå tyske og norske kjelder. Men det er ikkje berre tørr oppramsing av fakta, forfattaren evner å gjere forteljinga levande. Det er nesten som ei spenningsbok, og når ein ser på kor knappe tidsmarginar det ved fleire høve var for korleis historia skulle gå, så kunne nok sjølv ikkje Hollywood ha dikta opp ei meir halsbrekkande historie.

Fokuset i dokumentarboka er på eit par kompani med tyske fallskjermjegerar som var sentrale desse første krigsdagane, samt kongefamilia, stortinget og regjeringa sin flukt ut av hovudstaden. Det er mange namn å halde greie på, men det gjekk likevel nokonlunde greit å halde oversikta. Jacobsen verkar å ha eit ganske klart syn på kven som gjorde jobben sin og kven som ikkje gjorde det desse dagane, dette skin ganske tydeleg igjennom ved enkelte høve.

Boka er sjølvsagt rikeleg forsynt med referanser til kjelder. I tillegg er der mange bilete av personar og hendingar som er omtala i boka. Særs interessant var det også å lese protokollen frå stortinget sine møte på Hamar og Elverum den 9. april. Alt i alt ei flott bok for den som ynskjer å lese seg opp på kva som skjedde desse dramatiske aprildagane.

Og nei, eg har ikkje sett filmen enno, og kan ikkje uttale meg om kor god eller dårleg den er i forhold til boka. Men eg kjem nok til å sjå den ein eller annan gang.

Spenstig skrivestil, og forskrekkeleg historie. La meg først skryte av skrivestilen, den var bra. Innleiinga er kaotisk, det er uråd for lesaren å få tak på anna enn fragment av kva det dreier seg om. Så blir forteljinga sakte men sikkert litt meir samanhengande, før det sklir litt ut igjen mot slutten av boka. Der er ofte usamanhengande setningar, innimellom berre fragment, og perspektivet vandrar heile tida. Og dialogen blir gjerne avbroten av tankane til nokon av dei pratande (og kven av dei pratande det er må ein følge godt med for å finne ut av). Alt i alt ei utfordrande tekst, men det var givande å lese den.

Så til sjølve historia, som er lagt til New Zealand. Forfattaren Keri Hulme er delvis av Maori-ætt, og skriv boka frå ein Maori-ståstad. Den mest framtredande av hovudpersonane, Kerewin Holmes, er i stor grad ein versjon av seg sjølv som forfattaren har skapt i anledning forteljinga. Kerewin har tydelegvis rikeleg med pengar, som ho formodentlig har tent på kunst ho har skapt tidlegare. No har ho trekt seg attende til eit einebuarliv i eit tårn ved kysten, men blir oppsøkt av ein stum og uregjerleg gutunge med ei mystisk fortid. Gutungen, Simon, er einaste overlevande etter eit båtforlis, der korkje båten eller dei omkomne blei identifiserte. Simon bur hjå Joe, maorien som fann han på stranda, og som seinare mista kone og barn og sørger sterkt over dette.

Desse tre skakkøyrde sjelene finn saman i ein slags gryande familiekonstellasjon, dog utan nokon romantikk mellom dei vaksne. Men kvar er barnevernet, spør eg meg sjølv ganske tidleg i boka. Er det eg som er for snerpete, eller er det ugreit å gi røyk og sprit til ein liten gutunge? Og dette er berre småtterier, det kjem etter kvart for dagen omsorgssvikt av mykje meir graverande karakter. Heile gjengen blir etter kvart veldig, veldig sjølvdestruktive, det er nesten slik at lesaren mister trua på at dette kan snu seg til det betre.

Det er altså ei ganske fæl bok. Men den er på ein forunderleg måte også ganske fin. Og uansett ulikt alt anna eg har lest. Eg las den saman med gretemor sin lesesirkel, diskusjonstråden er her. Det var greit å ha kontakt med presumptivt normale folk medan ein var inne i denne boka.

Vi er i Trondheim i 1769. Politimeisteren Nils Bayer får ei drapssak i hendene, ei ung jente er funne myrda i skogen. Samstundes har byen sin tidlegare lege, Fredriki, som blei tvinga til å reise frå byen, kome attende med ein mystisk søvngjengar i eit kabinett. Er det ein samanheng her? Det hastar med å finne ut av det, for snart blir det fleire mord.

Brekke gjer ein fabelaktig jobb i å formidle ei truverdig skildring av bymiljøet på 1700-talet. Det sparast ikkje på skildringar av vemmelege og uhygiensike detaljar. I eit etterord gjer han nøye greie for kva for stadar og personar som er autentiske, og kva som er oppdikta. Og t.d. ein oppdikta person som Søren Engel er tydeleg modellert etter den historiske Thomas Angell.

Sjølve plottet i boka er heller ikkje så verst. Ting blir avslørt i passe tempo, og det tok ganske lang tid før i alle fall denne lesaren forstod kven som var mordaren. Greit krim-handtverk, men med eit minus for ei scene mot slutten som blir litt for usannsynleg i mine auge. Det å påstå at Bayer er ein sjarmerande helt er kanskje å gå litt for langt, men det går i allefall an å kjenne sympati for mannen.

Slutten av boka kan tyde på at Brekke ikkje har planar om fleire forteljingar om Nils Bayer. Men det er aldri godt å vite. Det som i alle fall er heilt sikkert er at eg ikkje er ferdig med Jørgen Brekke, han har kome med ei ny bok etter denne, Paradisplaneten, som eg kjem til å lese, og finn han ut at han skal skrive enno fleire så les eg sikkert desse også. Eg liker meg nemlig særs godt i Brekke sine Trondheims-bøker.

Julie er 18 år, har ganske velståande foreldre, og brått har ho ikkje det lenger for dei omkjem i ei flyulukke. Ho mister totalt fotfestet og ynskjer berre å avslutte sitt eige liv. Boka er Julie sin dagbok, der ho gjer greie for kva ho tenker på, og kva ho tek seg til med om dagane. Og det er ikkje småtteri. Jammen flaks at Julie har arva så masse pengar, det ville vært mykje kjipare å vere suicidal utan såpass mykje økonomisk handlefridom.

Dette er Loe, og då er det naturlegvis ganske uhøgtideleg, og til tider også litt tøysete. Derfor greier eg aldri å ta forteljarstemma heilt, heilt på alvor. Men den sjølvironiske tilnærminga og blikket for det absurde minnar meg på mange måtar om Linnéa Myhre og måten ho skriv om sine eigne problem på. Ein kan derfor ikkje heilt avskrive Loe sitt val av tone i denne dagboka som urealistisk.

Eg har heldigvis aldri vært plaga med sjølvmordstankar sjølv, så det er vanskeleg for meg å vurdere korleis denne boka kan opplevast for nokon som faktisk har slite med dette. Vil den opplevast som respektlaus og flåsete? Eller berre som uaktuell? Eg vonar at i alle fall nokon kan oppleve det som befriande at tematikken kan luftast utan at det treng å vere traurig eller med ein terapeutisk tone (kva no enn det måtte bety)

Alt i alt ei brukbar bok. Alvorleg utan å vere heilt alvorleg, og med masse skråblikk på livet og på det å ikkje ville leve det.

Etter å ha hatt ei kjempeoppleving med A Tale of Two Cities bestemte eg meg for å følge opp med ei ny Dickens-lydbok ganske kjapt, og valet fall på Oliver Twist, ei av dei mest kjende bøkene hans.

Omrisset av historia er vel kjent for dei aller fleste? Oliver Twist er foreldrelaus, og veks opp i ein instutusjon for foreldrelause barn. Eit av formåla med institusjonen er at borna skal lære seg eit arbeid, men Oliver er ikkje særleg helding med arbeidsgjevarane han blir send til, og det ender med at han rømer til storbyen London. Her blir han lurt med i ein tjuvbande, og ting ser ganske mørkt ut før han treff på nokon som kan hjelpe han ut av elendet. Midt oppe i dette er det ein mystisk person som har ein eigen agenda når det gjeld Oliver.

Alt i alt er det ei brukbar forteljing, og ein god del meir kompleks enn «barnebok-stempelet» den har fått skulle tyde på. Men eg tykte på ingen måte at boka var like god som A Tale of Two Cities. Sjølv om skildringar av miljø og personar var av høg klasse, så saknar eg litt av den fandenivoldskheita som eg meinte å høyre i den førre boka. Dessutan tykte eg at det innimellom var litt for lettvinte løysingar med gode krefter som kom Oliver til hjelp utover i boka.

Men bevares, boka er god nok til at det er verdt å bruke tid på den, og vel så det. Og den er også god nok til at eg kjem til å høyre på fleire Dickens-lydbøker i løpet av året som kjem. Eg gleder meg alt.

Dette er kanskje, reint litterært sett, den beste av bøkene hittil i serien. Ein kveld medan Karl Oskar er ute og arbeider på åkeren, kjem det ein framandkar ruslande langs stranda. Det viser seg å vere Robert, den yngre broren hans som tok i veg for fire år sidan for å gjere lukke som gullgravar i California. Men han er ikkje til å kjenne att, han har endra seg mykje både i utsjånad og sinnelag. Han har med seg ein svær pengebunke, «litt lommepengar» som han sjølv seier det, som han gir til broren, men Karl Oskar greier ikkje heilt å tru på at dette kan vere ordentlege pengar. Og kvar har det blitt av Arvid, sambygdingen og bestevenen til Robert som blei med på reisa?

Og her kjem det fine litterære grepet; Robert har eit vondt øyre, verk og øyresus, på grunn av ein lusing han fekk medan han var i teneste i Sverige. Om nettene, medan Robert prøver å sove, er det øyret hans som fortel historia om korleis det gjekk til på gullgravareventyret til Robert og Arvid.

Det er litt av ei historie øyret fortel. Det å kome seg til California var ingen enkel sak på denne tida, for det første trengst det ein del pengar, for det andre må ein reise på rett tid på året for å kunne kome seg fram. Og sjølv då er det ei strevsam og farleg reise, det var frykteleg mange som omkom medan dei freista å ta seg over til gullfelta på vestkysten. Og på sjølve gullfelta er det kanskje minst like farleg som på vegen dit. Ein får mellom anna høyre om ei bisarr hending, der det under ei gravferd bryt ut slåsskamp på liv og død når nokon oppdagar at der er gull i den nyoppkasta grava.

Men Robert greidde seg. Spørsmålet er berre på kva måte, og i kor stor grad Karl Oskar kan klare å lite på den nyrike broren sin. Den som les, får sjå. Og eg vil anbefale å lese.