Sovjet på 1920-talet. Myndigheitene har bestemt at Gud ikkje eksisterer, så Satan dukker opp for å lage litt ståhei i Moskva. Han kjem i form av ein utanlandsk tryllekunstnar, og har med seg eit lite knippe hjelparar. Han sørger for å bli satt opp med eit show i eit stort teater i byen og gjer stor suksess, men det blir snart klart at det ikkje er Satan som underheld moskovittane, men snarare Satan som let seg underhalde av dei. Mykje av moroa består i å kle av moskovittane, bokstavleg i eit tilfelle, men også ved å gjere narr av byråkrati, grådigheit, hovmod og andre mennesklege veikskapar.

I ei parallell historie får ein historia om Jesu korsfesting, sett frå Pontius Pilatus sin ståstad. Historia skil seg ein del frå dei versjonane ein finn i Det nye testamentet. Denne skilnaden blir understreka av at nama på personar og stadar skil seg frå namna som blir nytta i evangelia (Jersjalaim i staden for Jerusalem, Jesjua Ha-Notsri i staden for Jesus frå Nasaret, etc.) Historia dveler ved Pontius Pilatus sine samvitskvaler over å ha dømt Jesjua til døden.

Mesteren, ein forfattarspire i Moskva, er den som har skrive denne historia om Pontius Pilatus, for så å havne på sinnsjukehus. Margarita, kjæresten hans, gjeng med på å utføre eit oppdrag for Satan, slik at Mesteren kan sleppe fri.

Det er ikkje småtteri av utrulege scener som utspelar seg i boka. Skal ein ha full glede av den må ein truleg anten vere godt over middels lærd, eller så må ein berre gi slepp på alle invendingar om at «dette gjeng då ikkje an» og berre bli med på reisa. Kanskje begge deler. For min del må eg innrømme at det til tider blei litt for mykje surrealisme. Men kjedelig? Nei, det var den ikkje.

Eg las denne boka som felleslesing i Kjell k sin lesesirkel i april 2014. Som alltid er det ekstra inspirerende å gi seg i kast med litt krevende bøker saman med andre.

Zé dos sonhos, eller Drøyme-Zé som boka kanskje ville ha heitt på norsk, er ei forteljing om ein omreisande kramkar frå delstaten Alagoas i Brasil. Årstalet for forteljinga er ikkje nevnt, men ut frå skildringane må ein tru at det er seint 1800-tal eller tidleg 1900-tal. Den unge (25) og godhjarta Zé er i starten av karriera si, og driv handel mest rundt nærområdet til heimbyen sin, Palmeira dos Índios, i nordenden av delstaten. Men då ein eldre ven av han ber om hjelp til å finne dattera si, bestemmer han seg for å legge ut på ei lengre handelsreise, heilt til Penedo som ligg i sørenden av delstaten, for å kunne lokalisere jenta.

Alagoas er den nest minste delstaten i Brasil, om lag på storleik med Hedmark fylke. Reisa tur retur med hest, muldyr og esel, og som stort sett gjeng føre seg i det karrige innlandet, tek likevel 5 månadar. Som kramkar kjem han i kontakt med mange menneske undervegs, enkelte av desse har problem eller ynskje som dei ber Zé om å hjelpe seg med. Og Zé er ein samvitsfull fyr som gjer sitt beste for å hjelpe alle han møter, og det lagar seg slik at dei gode gjerningane til Zé løner seg og han får sjølv hjelp til å kome seg ut av kniper når det ein sjelden gang skjer. Ein lyt også nemne at Zé har ein tendens til å forelske seg i ei jente i kvar ny by han kjem til. Han kan vel neppe lastast for det når ein veit kor mange flotte jenter det finnest der.

Sjølve historia er for skjematisk og forutsigbar til at den fenger i særleg grad. Det som likevel gjer boka verdt å lese er at forfattaren Dacal har gode kunnskapar om lokal historie og skikk og bruk i eldre tider. Folklore, kokekunst, naturmedisin, overtru og andre trekk ved den lokale historia er skildra på ein levande og overtydande måte. For ein som interesserer seg for Nordaust-Brasil er derfor denne boka ei verdfull kjelde til innsikt. Boka er også ganske lettlest.

Eg ville så fryktelig gjerne like denne boka kjempegodt. Dessverre var eg litt for ung til å få med meg Dickie Dick Dickens på radioteateret då denne var på det mest populære, men har høyrt gjetord om kor stor begeistring serien vakte rundt om i landet. Derfor var det med stor entusiasme eg tok fatt på denne i påska.

For den som ikkje kjenner til det; Dickie Dick Dickens er ein parodi på gangsterhistorier, der forfattarane ved å smørje ekstra tjukt på raljerer over klisjear og stereotyper i sjangeren. Boka tek føre seg historia om korleis Dickie Dick Dickens tek steget frå å vere ein anonym lommetjuv til å vere ein dominerande kriminell i Chicago under forbodstida på 1920-talet. Dickens kjempar mot både ordensmakta og rivaliserende gjengar, og greier på finurleg vis å sno seg ut av dei mest utrulege situasjonar. Eg vil tru kapitla i boka heng nokonlunde saman med episodene i den første sesongen av høyrespelet.

Men det er noko som er feil. Anten er det at historia høver betre som høyrespel enn som bok, eller så har humoren gått ut på dato (eller kanskje er det denne lesaren som har gått ut på dato). Eg greier rett og slett ikkje å la meg begeistre meir enn måteleg over Dickens sine krumspring, eller over forfattarane sine anstrengelsar for å setje opp morosame situasjonar. Det vittigaste i boka tykte eg nesten var forordet med kjeldehenvisningar, samt ein del underfundige fotnotar undervegs.

For min del låg dermed den største verdien i å ha lest boka i å få innblikk i eit historisk populærkultur-fenomen. Og det er i og for seg meir enn god nok grunn til å lese den.

Utan tvil den beste av Harry Hole-bøkene eg har lest hittil. Som alltid er det eit godt plott, fin oppbygging av historia, interessante rollefigurar, nokre drypp med humor og sarkasmer, og strålande miljøskildringar. Svakheita i enkelte av dei andre bøkene har vært avslutninga, og kanskje spesielt korleis kjeltringen avslører motivet for handlingane sine. I denne boka, derimot, fungerte også denne biten rimeleg greit.

Gjennomgangstemaet i denne boka er utruskap, og det blir gjort greie for at 15-20% av barna som blir fødde har ein annan far enn det papir-faren trur. Ei annan statistisk opplysning, som i større grad fangar Hole sin interesse, er at det det siste åra har vært ein overrepresentasjon av sakna gifte eller samboande kvinner i Norge samanlikna med nabolanda, noko som får han til å tru at det er ein seriemordar i aksjon. Etter som hendingane i boka eskalerer blir der klart at Hole har eit poeng.

Hole får selskap av ei ny dame i denne boka. Katrine Bratt, ei ung politidame frå Bergen, som på mange måtar er eit speilbilete av helten sjølv. Ho er oppslukt av jobben, lynande intelligent, og har sine eigne demonar å slåss med. Bratt var kanskje den mest spennende figuren i denne forteljinga.

Med denne boka så har eg lest halvparten av Harry Hole-bøkene som har kome ut hittil (har lest nr. 2, 9, 5, 6 og 7, i den rekkefølga). Dei fleste av dei resterande stend leseklare i bokhylla, eg gleder meg til å take fatt på dei. Etter kvart, når den tida kjem.

Dette var ein innertier! Du verden for ei flott, lita bok. Jan i Skrolycka, ein fattig og ringakta husmann på landsbygda i Värmland, blir far til ei lita jente, og gir henne navn etter sola. Klara Fina Gulleborg, eller berre Klara Gulla til kvardags. Faren blir grenselaust glad i jenta. Gjennom ei serie anekdoter får lesaren take del i oppveksten, og korleis jentungen kastar lys over opphavet sitt.

Når jenta veks opp og flytter heimanfrå blir faren beint fram gal av sakn etter dattera, og skapar seg ei fantasiverd der dattera er keisarinne av Portugallien, og sidan han sjølv er far til keisarinna må det naturligvis forhalde seg slik at han sjølv er keisar. Men når dattera vender attende etter 15 år utan å ha gitt lyd frå seg blir det ikkje det hjartelege gjensynet som faren hadde tenkt seg.

Skildringane til Lagerlöf i denne boka er heilt fantastiske, både av natur og livet på landsbygda, av det sårbare sinnelaget til Jan i Skrolycka, og av det fine forholdet mellom far og datter som blir så fortvila annleis når dattera vender attende som vaksen. Det er berre å gi seg over, og la seg suge inn i boka og i stemningane.

Eg høyrde denne som lydbok. Opplesaren Sidsel Meyer Aasrud sin milde stemme kler tonen i forteljinga veldig godt, faktisk så godt at det meir enn kompenserer for at ho av og til famlar etter orda.

Denne boka var det første møtet mitt med Selma Lagerlöf, men det blir garantert ikkje det siste. Faktisk blei eg så begeistra at neste lydboka eg skal høyre blir Gösta Berlings saga av same forfattar.

Kokken Kristin er forteljar i første person i denne historia. Odelsjente, singel, men vil korkje ha gard eller mann. Ho vil heller bryte ut og stå på eigne bein, og startar restauranten «Små Gryter» på Åndalsnes. Når ho tilset den eks-narkomane ungjenta Marta som kjøkenhjelp og servitør, vekkast omsorgsinstinktet til Kristin. Dette fører igjen til at ho re-evaluerer livet sitt, og stiller spørsmål ved ein del av vala ho har gjort så langt.

Sjølve historia om restauranten er knakande god. Her er det tydeleg at forfattaren har førstehands kunnskap om temaet (det gjeng fram av forfattaren sin internett-side at ho er utdanna kokk og har erfaring frå bransjen). Det er artig å lese korleis ein kan få til noko såpass spenstig med ungdommeleg pågangsmot og hardt arbeid, og samstundes vondt å lese korleis Kristin etter kvart må la restaurantdrifta kome i andre rekke.

Romanen handler i første rekke om mellommennesklege relasjonar, og om kva det kostar og kva ein vinn på å sleppe andre menneske tett innpå seg, anten det er familie, omgangsvenner eller som i forholdet Kristin/Marta vilt framande.

Språket i boka er lett og ledig, det er tydeleg at teksta er godt gjennomarbeida av forfattaren. Dette er roman nr. 2 frå Nisja, som hadde stor suksess med debutboka «Naken i hijab». Det er lov å vente seg fleire gode leseopplevingar frå denne kanten, det ser no ut for å vere ein trilogi frå Egypt på gang. Eg held av plass i bokhylla til denne.

Gabi Gleichmann har dikta i hop ein imponerende slektskrønike i denne boka, der den kreftsjuke og døyande hovudpersonen Ari gjer greie for ætta si, Spinoza, frå 1100-talet og fram til i dag. Ættehistoria startar på den iberiske halvøya, men tek vegen innom store deler av Sentral-Europa undervegs før den ender i Norge. Og slektningane har heile tida roller som ligg tett inntil viktige samfunnsmessige endringar og historiske personar og hendingar. Hendingane som er skildra er så langt eg kan sjå oftast basert på historiske fakta, medan Spinoza-slektningane er, også så langt eg kan sjå, anten eit «identitetstjuveri» av og vidare-diktning over verkelege, historiske personar, eller fri fantasi.

Gleichmann sin samanblanding av fakta og fiksjon minner meg på mange måtar om Kjartan Fløgstad. Hjå begge finn eg det vanskeleg å trekke opp skiljet. Eg kan tru at ein person eller ei hending i boka er for merkelig til å vere sann, men når eg sjekker så har det rot i virkeligheita (for eksempel opptrykk av hundretusendollar-setlar i Gleichmann sin bok). Når eg ikkje greier å finne informasjon om ting eg lurer på, sit eg derfor heile tida med ei kjensle av at det KAN vere sant. Men innimellom finn eg jo klare prov på at personar og hendingar er oppdikta. Artig er det uansett.

Gleichmann sjølv er jøde, og det er også ei jødisk slektshistorie som blir fortalt. Ein får dermed innblikk i jødane sine levekår i ulike land og i ulike tidsepokar, og dette er stort sett forstemmende lesing. Djupast sett handler det vel om menneska sin hang til å vere mistenksame mot dei som tenker og handlar annleis enn seg sjølve.

Enkelte liker, andre liker ikkje, bøker der handlinga hoppar fram og attende i tid. Sjølv liker eg slike sprang særs godt. I denne boka er det slik at hovudlinja i forteljinga gjeng strengt kronologisk, ættledd etter ættledd, medan der er gjort eit forteljarmessig grep ved at Ari flettar inn historier frå sin eigen barndom, og hendingar frå dei nærmaste slektningane sine liv, inn i hovudlinja i forteljinga. Såpass må det nesten vere for å bryte opp i det som ellers fort kunne blitt ei monoton oppramsing av personar og hendingar.

Bjørneboe bodde ei periode i Enebakk og let seg inspirere av historia til forfattaren Ragnhild Jølsen, datter av godseigar Holm Jølsen til bruket Ekeberg. Bjørneboe diktar nok ein del vidare på historiske fakta, og boka er meir av ein roman enn av ein biografi. Det hevdast også at Bjørneboe projiserer mykje av seg sjølv inn i framstillinga av Ragnhild.

Holm hadde tru på den teknologiske utviklinga, og hadde ambisjonar som industibyggar. Han bygde fleire fabrikkar i tilknytning til bruket, og i den vesle avsidesliggande bygda vaks det fram ein arbeider-by med tusenvis av innbyggarar. Bjørneboe skildrar på ein overtydande måte dei sosiale tilhøva i arbeidarbyen, med fattigdom, umoral, syfilis og tuberkulose, og med framvekst av arbeidarrørsla. Etter kvart gjekk det over styr med fabrikkane, og byen blei etter kvart også borte.

Ragnhild skildrast som ei sjølvstendig og ukonvensjonell jente med eit plaga men mottakeleg sinn. Ho har ein dragning mot det mørke og det erotiske, og som vaksen finn ho ro i utstrakt sjølvmedisinering med opium. Figurane ho diktar om i romanane er levande for henne, ho møter dei fører samtaler med dei. Etter å ha hatt ein viss suksess med dei første bokutgjevingane reiste ho til Italia, men vendte attende til Norge grunna sviktande helse, eller graviditet, eller begge deler. Tilbake i Enebakk døyr ho, berre 32 år gamal.

Som gut/ungdom var eg så heldig å jevnlig få vere nokre dagar av sommerferiane på ein husmannsplass i skogen som ligg under garden Ekeberg. Det var derfor litt spesielt å gjenoppleve dette landskapet sett med Bjørneboe og Jølsen sine auge, og minnast varme sommardagar der eg sykla på stiar i dei same skogane som Ragnhild kjende slik dragning mot. Og når eg skulle snope så gjekk vegen til butikken forbi hovudgarden. Men det slo meg aldri at det på denne staden hadde vært ein fabrikkby. Ved neste høve lyt eg nesten ta ein sving innom Enebakk og sjå om det er råd å finne spor etter denne fascinerende historia.

Nei, eg er ikkje lei av kodeknekking-bøker. Ikkje enno. Dette var ei røvarhistorie etter min smak; ein jordnær om enn litt nerdete og sær hovudperson, ein rundtur i historie og geografi, brukbart plott, tankevekkande drøftingar, og skattejakt. Masse skattejakt. Og wikipedia- og google-oppslag i fleng undervegs.

Dette er det første møtet mitt med Egeland sin arkeolog-(anti?)helt Bjørn Beltø, og eg er positivt overraska. Eg har lest litt blanda omtaler av denne boka og hadde såleis noko reduserte forventningar, men dette var virkelig ei spanande og interessant historie, og konstruert rundt ei imponerende mengde fakta-innslag.

Det fell naturleg å samanlikne boka med Dan Brown sine eventyr, det er jo langt på veg historier som er bygd opp på same måten. Held ein «Nostradamus’ testamente» opp mot Brown sine «Da Vinci-koden» og «Inferno», som er dei eg har lest, vil eg påstå at Egeland sin bok ikkje stend noko tilbake for Brown sine bøker. Og når eg les på diskusjonstrådar her inne at dei førre bøkene til Egeland er enno betre så blir det fort til at eg kjem til å skaffe meg nokre av desse også.

Ei ramsalt og mørkstemt forteljing frå eit fiskevær og ein liten tettstad på Island rundt år 1900. Det er seinvinter eller tidleg vår, alt etter som, og torskefiske. Hovudpersonen, ein foreldrelaus ungdom som berre nemnast som guten, er yngstemann i eit båtlag på 6 og er besteven med Bárdur. Begge desse har ei dragning mot litteratur, og denne dragninga får uante og tragiske konsekvensar. Guten reiser fortvila frå fiskeværet til tettstaden, og ender opp med å finne eit slags fotfeste der.

Ein får glimt av mange av bipersonane sine liv og lagnadar undervegs i boka. På same måten får ein eit innsyn i levesettet og samfunnstilhøva på denne delen av Island for 100 år sidan. Forteljarmessig er det gjort eit artig grep ved at forteljarstemma tilhøyrer ei navnlaus avliden sjel. Språket er fullt av betraktningar og likingar, nokre få gangar tippar det over til det klisje-aktige men for det meste er det heilt greitt, og innimellom genialt.

Dei fleste har vel vært på tivoli og sett, kanskje også prøvd, bodene med luftgeværskyting der målet er å skyte i stykker ei plast- eller keramikkhylse for å gjere fri ei plastikkrose eller anna dill som ein får til premie. Eg vil nytte dette som likning for å skildre Stefánson sitt språk. I ei god tekst kjem det innimellom flotte formuleringar eller bilete som er som presise lufgeværskot i ei slik tivolibod, dei treff eit kvart hjå lesaren som utløyser begeistring. Stefánson, derimot, nyttar hagle. Pumpehagle. Det blir voldsomt, øyredøyvande, og mange av skota bommar med god margin. Men andre gangar er det solid blink, og ikkje ei, men eit ras av roser velter frå boksida og utover lesaren.

Eg las denne boka som felleslesing i kjell k sin lesesirkel, i mars 2014. Lesesirkel-tråden for boka er her

Dette er den andre av to bøker av Eric-Emmanuel Schmitt som eg kjøpte frå restekassa i den lokale bokhandelen. Den første var Monsieur Ibrahim og Koranens blomster. Bøkene har meir til felles enn at dei kosta 25 kroner pr stykk. I begge bøkene er hovudpersonen ein ung gut som er/blir aleine i verda, og som blir hjelpt av ein eldre mann med ein viss åndelig innsikt. I begge bøkene har også guten blitt forlatt av eller kjent seg fråstøytt av mora.

I "Sumobryteren ..." er handlnga naturleg nok lagt til Japan, der Sumo-trenaren Shomintsu prøver å overtyde den magre gateguten Jun om at han innerst inne er ein "tjukking". Jun blir etter noko om og men overtalt til å sjå på ei Sumo-turnering, og gjeng frå å kjenne avsky for denne sporten til å bli begeistra, og startar deretter på Sumo-skulen til Shomintsu. Problemet er at han ikkje greier å legge på seg. Shomintsu, som er Zen-buddhist, gir åndelig veiledning og lærer Jun meditasjon slik at han etterkvart greier å legge på seg nok kilo til å bli Sumo-brytar.

Som forteljing er "Sumobryteren ..." eit hakk betre enn "Monsieur Ibrahim ...". Den er også 18 sider lenger, men framleis ei svært kort bok. Det svakaste punktet i boka er likevel forsøket på å formidle ein åndelig bodskap. Det er mulig at nokon som faktisk har greie på Zen får med seg nokre viktige poeng, men for ein vankunnig som meg sjølv framstend denne delen av boka som tafatt New-Age svada.

Eg var litt i tvil om det var bryet verdt å lese igjennom denne boka, eller rettare sagt å høyre igjennom denne lydboka. Delar av den las vi i barneskulen, og eg hugsa omlag korleis historia gjeng og korleis den sluttar. Men det tok meg ikkje lang tid å finne ut at det gjeng heilt fint å høyre boka på ny. For det første var der mange detaljar eg ikkje hugsa, og for det andre var dei delane av historia som gjorde inntrykk på meg no ikkje dei same som gjorde inntrykk på meg for 30-40 år sidan.

Essensen i historia er at Torbjørn Granlien og Synnøve Solbakken held av einannan frå dei er barn, men Synnøve kjem frå ein streng, kristen heim og Torbjørn er ein villstyring som ung, derfor virker det ei stund som at forholdet ikkje er liv laga.

Drengen Aslak var kanskje den som gjorde mest inntrykk på meg ved denne gjennomhøyringa. Ein plaga gut/mann, som ikkje veit anna bot for det vonde han har opplevd enn å plage andre. Forholdet mellom faren Sæmund og sonen Torbjørn var også skildra på ein meir gripande måte enn det eg hugsa på. Spesielt festa eg meg no ved Sæmund sin reaksjon etter at Torbjørn vart knivstukken.

Den beste delen av boka, etter mitt syn, er korleis Bjørnson utviklar den scena som startar med at seterjentene Solveig og Ingrid haukar til Torbjørn som er på veg til byen med hest og vogn, men som ender med at Torbjørn blir knivstukken i brullypslag. Ei serie hendingar som virkar uunngåelege, og som blir utløyst av at hesten spring ut. Strålande.

Den svakaste delen av boka er avslutninga, som blir for skjematisk og sjølvsagd. Likevel var den ikkje så svak at den øydela heilheitsinntrykket av boka, eller gleda over å gjenoppleve denne klassikaren.

Takk og lov for Lånekassa. Arne Garborg skildrar ein oppdikta men likevel truverdig, og truleg også delvis sjølvbiografisk, bondestudentlagnad frå andre halvdel av 1800-talet. Bondesonen Daniel Sørbraut viser som gutunge betydeleg meir interesse for bokleg lærdom enn for gardsarbeid, og dei fattige foreldra samt meir bemidla folk i bygda gjer det dei kan for å hjelpe han til å skaffe seg utdanning. Drivkrafta til Daniel for å studere er ei blanding av beundring av dei rike og mektige, og forakt for kroppsarbeid.

Pengesorger er eit gjennomgangstema i forteljinga. Velgjerarane til Daniel har ikkje økonomi til å hjelpe han meir enn halvvegs, og ei periode svelt han så det gjeng på helsa laus. Sjølv etter at han kjem i arbeid er han heile tida tyngd av pengemangel. Her kan denne lesaren, som også har vært student, ikkje anna enn vere takksam for at ein no kan skaffe seg utdanning utan å vere avhengig av andre velgjerarar enn Lånekassa.

Eit anna gjennomgangstema er tilhøyrigheit. Ettersom Daniel gjer sitt beste for å fjerne seg frå bondestanden, men samstundes kjenner seg framand i selskap med borgarstanden, blir han langt på veg utan sosial tilhøyrigheit.

Daniel lærer tidleg å prate andre etter munnen, dette var taktikken han nytta i småskulen for å bli omtykt av lærarane. I meir vaksen alder held han fram i same stilen, ser alltid noko fornuftig og bra i argument som andre ber fram, og har i liten grad eigne meiningar som han sjølv stend for. Her meiner eg Garborg er brilliant når han skildrar denne veikskapen, og konsekvensane av den.

Boka ender korkje bra eller dårleg, utan å røpe for mykje kan ein vel nevne at Daniel blir både vaksnare og meir sjølvstendig mot slutten av boka, men ikkje nødvendigvis gjer val som gjer han lukkelegare på sikt.

Eg høyrde denne som lydbok, med salige Edvard Drabløs som opplesar. Det gamalmodige språket saman med Drabløs sin særeigne opplesarstemme gjorde at nynorsken på det nærmaste virka parodisk og tilgjort i starten. Men etter å ha vent seg til stilen fungerte det greit.

Forfattaren Dag Solstad, som er ein kjend forfattar i Norge, har hittil vært ukjend for meg. Ikkje slik å forstå at eg ikkje har vært kjend med navnet, på ingen måte, ja heller tvert imot, men det er altså slik at eg ikkje har lest noko av han tidlegare. Solstad altså, forfattaren. Når eg derfor legg merke til at denne boka som har det nøytrale namnet 17. roman har ein særeigen stil, eller språkføring om du vil, så har eg ikkje belegg for å påstå at dette er forfattaren, Solstad altså, sin særeigne stil. Men heller ikkje belegg for å påstå det motsatte, slett ikkje dette siste. Derfor nøyer eg meg med å slå fast at denne boka, som har tittelen 17. roman, har ein eigen stil utan å spekulere noko i kva dei førre 16 romanane har for slags stil, sjølv om det kunne vere freistande. Det som derimot er heilt klart, ja nærmast mata inn med teskei frå forfattaren sjølv, Solstad, på første sida i 17. roman, er at hovudpersonen i denne boka, Bjørn Hansen, også har vært med i ei tidlegare bok, utan at han nevner noko om korvidt stilen i den førre boka liknar på stilen i denne boka. Det kunne det sjølvsagt ha vært moro å vite noko om, men forfattaren Dag Solstad teier om dette. Stilen i den andre boka altså. Men Bjørn Hansen har det ikkje bra i denne boka, som eg gjeng ut frå er den 17. romanen av forfattaren Dag Solstad. Og grunnen til at han ikkje har det bra heng muligens saman med ting som skjedde i den førre boka han var med i, som ikkje er den 16. men den 11. dersom forfattaren, Solstad altså, har følgt med på nummereringa av bøkene han har skrive, og det må ein tru han har gjort. Eller kanskje heng det djupast sett saman, at Bjørn Hansen ikkje har det bra, altså, med forhold som ikkje er tatt opp i den 11. romanen. Det vesentlege er uansett at Bjørn Hansen har isolert seg frå familien sin, og her kan ein undrast på om det er det at han har isolert seg som gjer at han ikkje har det bra, eller om det er det at han ikkje har det bra som gjer at han har isolert seg, frå familien altså, sitt eige kjøt og blod, men som han gjer eit famlande forsøk på å nærme seg på nytt. Men det er søren fløtte meg ikkje så lett å nærme seg familien sin i ei tekst med ein såpass eigenarta stil, sjølv om stilen, eller språkføringa om ein heller vil nytte eit slikt uttrykk, i og for seg er interessant nok og kan seiast å reflektere dei eksistensielle pinslene som Bjørn Hansen balar med, men som ein på den andre sida kan hevde skaper ein ironisk distanse til desse pinslene. Utan å røpe for mykje kan ein nok best slå fast at forsøket på å få kontakt med familien er famlande. Om enn fortalt i ein særeigen stil av forfattaren. Dag Solstad altså.

Middlemarch er ein fiktiv by i England, og i boka følger ein historia til eit knippe menneske med tilknytning til denne byen, for det meste av overklasse og øvre middelklasse, i tida rundt 1830. Hovudpersonane er kanskje Dorothea Brooke, ei vakker ung dame av god familie, den tilflytta lækjaren Tertius Lydgate som kjem med nye tankar om medisin og behandling av sjukdomar, og kunstnarspiren og etter kvart skribenten Will Ladislaw. Alle desse tre er godhjarta personar som med ulikt hell ynskjer å leve etter høge ideal. Når eg skriv at dei «kanskje» er hovudpersonar så er det fordi der også er eit stort antal av andre personar som får god plass i boka.

Det som slo meg under lesinga er at Eliot (som egentlig heiter Mary Ann Evans) virkar å vere ei lynande intelligent dame med omfattande kunnskapar om medisin og vitskap og med stor innsikt i menneskenaturen. Trass i at boka kom ut i 1872 er stilen overraskande frisk og moderne. Noko av dette kan kanskje tilleggast oversetjaren, men på langt nær alt. Eg vil trekke fram biletbruken, som for det aller meste er original og av og til også overraskande. Romanfigurane er også mangefasetterte, ein blir kjend med både sympatiske og mindre sympatiske trekk hjå dei fleste av dei.

Sjølve handlinga i boka gjeng framover i sakte tempo. Det meste av teksta gjeng på rollefigurane sine tankar og kjensler, forfattaren sine betraktningar og kommentarar, samt ein del dialog. Her kunne eg ha ynskt ei litt anna vinkling i forteljinga. Det skjer mykje spennende rundt personane; samfunnet er i endring, der er medisinske og vitskaplege nyvinningar, jernbana gjer sitt inntog (pun intended), men alt dette er berre fjerne, nærmast uviktige, kulissar heller enn element som driv historia framover. Eg skulle også ha ynskt meir kjennskap til dei arbeidende klassene i samfunnet som Eliot skildrar. Ein får rett nok enkelte glimt, men det aller meste av handlinga er avgrensa til eit overklassemiljø.

Eg las denne boka som felleslesing i Kjell k sin lesesirkel på bokelskere.no, der dette var første boka. Det er inspirerende å lese i fellesskap på denne måten, og spesielt når ein tek fatt på bøker som er så krevende at dei ligg hakket utanfor komfortsona.

«Psykologisk thriller» er ein merkelapp som har blitt satt på denne boka. Det tok ei stund før eg forstod kvifor, for mesteparten av boka har karakter av ei alminnelig krim-historie, om enn med noko mørkare undertonar og meir bisarre detaljar enn vanleg. Men med drygt 100 sider att av boka blei det etter kvart klart at «psykologisk» er ein grei merkelapp.

Boka handlar om politietterforskaren Jeanette Kihlberg, som på det private planet ser at ekteskapet er i ferd med å gå dukken og på jobb leiar etterforskinga av ein serie bisarre drap på barn, og om psykologen Sofia Zetterlund som slitest mellom meiningslause men lukurative oppdrag for velståande klientar og mindre lukurative men desto meir meiningsfylte oppdrag for det offentlege der ho utgreier eller behandler traumatiserte menneske. Dei to hovudpersonane kjem i kontakt på grunn av drapssaka Jeanette etterforsker.

Forteljinga er godt oppbygd, perspektivet skifter frå kapittel til kapittel, og der er også ein del sprang i tid. Men det er aldri vanskeleg å henge med på handlinga, sjølv om det også er slik at ein får servert enkelte detaljar undervegs som først gjev meining lenger ute i boka.

Ein del av handlinga i boka dreier seg om incest og om ekstrem vald mot barn, og av barn. Dette er sjølvsagt sterk kost, og ulike lesarar vil nok reagere ulikt på dette. Men eg meiner at forfattarane trass alt har beholdt ein viss distanse i dei mest kvalmande skildringane, dersom forfattarane utelukkende var ute etter å sjokkere kunne dei fort funne på å male ut groteske detaljar på ein mykje meir påtrengende måte.

Dette er den første boka i ein trilogi. Eg kjem nok til å lese dei to andre bøkene også, men sjølv om eg likte Kråkejenta så var den ikkje så bra at eg straks spring for å handle dei to neste. Det blir nok å plukke dei opp på salg eller eit kvart dersom eg finn dei til ein rimeleg nok pris.

Ut og stjæle hester er ei forteljing om det å bli voksen, og om det å bli gamal. Forteljarstilen er lavmælt, og vekslar i hovudsak mellom forteljaren sine opplevingar som 15-åring på sommerferie i ei lita bygd nær grensa til Sverige i 1948, og forteljaren sine refleksjonar over daglege gjeremål og livet generelt i ei anna bygd han har flytta til som pensjonist.

1948-delen av forteljinga minner meg på mange måter om Knut Faldbakken sin Insektsommer. Ein ung bygut på bygde-ferie, opplevinga av nærleik til naturen, gryande seksualitet, vaklande venskap med ein jevnaldrande gut, konkurranse med ein vaksen familiemedlem om ei dame, og dramatiske hendingar som skiplar om på livet til dei involverte. No er det mange år sidan eg las Insektsommer, men eg opplever Petterson sin forteljing som enno litt meir dyster og lagnadstung.

Forholdet til faren er sentralt i forteljinga. Gjennom heile forteljinga uttrykker hovudpersonen ei nærmast grenselaus beundring for, og eit sårt sakn etter faren. Dette er i skrikande kontrast til den plassen forteljaren sjølv gir til sine eigne barn i livet sitt. Hovudpersonen reflekterer over mangt og mykje undervegs i boka, men ikkje ein einaste gang held han sine eigne ynskje om nærleik til faren opp mot den nærleiken han sjølv som far gir eller ikkje gir til sine eigne barn. Denne kontrasten er så underfortalt i boka at det ikkje er opplagt for meg at Petterson har meint at det var eit sentralt poeng i historia. Men for meg vart dette eit av dei sterkaste inntrykka etter at boka var ferdiglest.

I andre bokomtaler og diskusjonstrådar har enkelte holdt fram slutten av boka som litt skuffende. Eg kan til ein viss grad vere samd, eg opplevde slutten som ei avsporing frå resten av boka. Men samstundes så markerer den ein overgang frå ein fase av livet til ein annan, og slik sett så passa den godt. Og det ligg trass alt ein del livsvisdom i den siste setninga i boka.

Eg har ikkje lest noko av Petterson før, men denne boka gav meirsmak. Jeg nekter stend ulest i bokhylla, og forventningane til denne steig nok eit par hakk etter å ha lest Ut og stjæle hester.

Nesbø skriv godt. Han har særleg eit godt grep om miljøskildringar, og å dra lesaren inn i dei ulike scenene i boka. I denne boka har han i tillegg gjort utstrakt bruk av eit virkemiddel ved sceneskifte, der eit element i avslutninga i førre scene gjeng att i starten av neste scene. For eksempel at ei scene sluttar med at person A ringer på døra til person B, og neste scene startar med at ein person C åpner døra for person D ein heilt annan stad.

Oppbygginga av plottet er brukbart. Det er tydeleg at Nesbø gjer eit anstendig stykke med forundersøkingar til bøkene sine. Skildringar så vel frå Vukovar og Zagreb i Kroatia som frå Frelsesarmeen sitt indre liv virker truverdige. Men som i fleire av dei andre Harry Hole-bøkene eg har lest tykkjer eg starten på boka er betre enn slutten.

Dette er den fjerde Hole-boka eg les, og eg har etter kvart begynt å setje pris på referansene til hendingar, stadar og personar frå dei tidlegare bøkene. Det ender nok med at eg les heile serien, sidan eg no har ei oppfatning av at serien som heilskap er betre enn summen av dei enkelte bøkene.

Harriet Beecher Stowe gav ut denne boka i 1852, nokre år før slaveriet var avvikla i Sørstatane i USA, og boka blir reikna for å ha vært viktig i å påskunde denne avviklinga. Det gjeng også ei anekdote om at Abraham Lincoln skal ha møtt Stowe ved starten av den amerikanske borgarkrigen, og ha helsa henne med orda «så, dette er den vesle dama som starta denne store krigen».

Boka fortel historia til eit knippe personar. Hovudpersonen er Onkel Tom, ein middelaldrande, klok og from slave som grunna eigaren sin pengemangel blir seld av eigaren sin i Kentucky og send sørover til ein slavemarknad i New Orleans. Ein får inngåande kjennskap til mange slave- og slaveeigarskjebner undervegs, både frå Kentucky og frå Louisiana. Nokre slavar rømer og klarer seg, andre gjeng det mindre bra med.

Forfattaren legg ikkje fingrane imellom når ho malar ut dei umennesklege sidene ved slaveriet, eksemplifisert ved enkeltmenneska sine skjebner. Heltane i historia er umåteleg edle og tålmodige, og sjølv under dei største prøvingane gir dei aldri opp trua på Gud. Slik sett kan ein kanskje påstå at mange av personane i boka er eindimensjonale karikaturar med lita truverdigheit. Enkelte av rollefigurane framstår også som stereotype framstillingar av dumme og enkle negrar, noko Stowe sin bok har fått mykje kritikk for i moderne tid.

Men desse aspekta er etter mitt syn underordna. Heile persongalleriet og handlinga er nemlig kun eit sett virkemiddel som har som formål å vise det umennesklege og absurde i slavehandelen. Og her er Stowe virkelig strålende i utlegningane sine. Ein ting er dei reint moralske aspekta ved å slavebinde andre menneske, men Stowe er på sitt mest nådelause når ho med bitande sarkasmer gjeng i rette med den lovgjevande forsamlinga som har vedtatt åpenbart dobbeltmoralske lover. Forfattaren kjem med mange slike stikk i løpet av boka, og det med ein glimrande retorikk som stend seg godt også i våre dagar.

Den av dei norske omsetjingane som har flest følgarar på bokelskere.no virkar å vere ein sterkt nedkorta versjon, tilpassa barn og ungdom. Det første som slo meg etter å ha starta på originalteksta er at det er nytta eit forhodsvis omstendelig, nesten kronglete språk, langt frå kva ein kunne vente av ei bok tilpassa barn og unge. Mykje av dialogen krev også ein viss konsentrasjon, då den gjenspeiler dialektene (og sosiolektene) i dei ulike samfunnslaga i Sørstatane.

Eg høyrde denne som lydbok, nedlasta frå http://www.booksshouldbefree.com. Opplesaren gjorde ein framifrå jobb etter mitt syn, men varierende kvalitet på lyden trekker litt ned. Men når det er gratis så kan ein jo ikkje klage.

Steinbeck nærmar seg 60 år, bestiller ein spesialbygd bobil, som ikkje var så vanleg på denne tida, og bestemmer seg for å legge ut på ein 3-månadars rundtur i USA for å take pulsen på og gjenoppdage landet sitt. Reisa gjeng frå New York nordover til Maine, så grovt sett vestover langs grensa av Canada til Seattle, sørover til Salinas, austover til New Orleans, og derifrå Nord-Nordaust til New York igjen.

Gjennom reisa så reflekterer han ein del over likskapar og ulikskapar mellom dei ulike statane han køyrer igjennom, og han noterer seg mellom anna at den aukande industrialiseringa leier til meir rotløyse i folket. Men like mykje som han reflekterer over landet, så reflekterer han også over sin eigen situasjon, anten det er at han etter kvart vantrivest med å vere aleine på tur, eller korleis han har gjort seg sjølv til ein framand i sin eigen heimby, eller rett og slett berre korleis han skal forholde seg til det han ser og opplever.

Sidan han kallar bobilen sin for Rocinante (som også er navnet på Don Quijote sin hest) kan ein kanskje tru at Steinbeck ser ein viss likskap mellom si eiga reise og Don Quijote sin. No har eg ikkje lest Don Quijote, så det er ikkje klart for meg om der er ein slik likskap. Men det at han ofte held ein forholdsvis usjølvhøgtideleg tone når han skildrar opplevingane sine er kanskje eit hint i denne retninga?

Alt i alt var det triveleg å vere med Steinbeck på denne reisa, og take del i refleksjonane han gjorde seg undervegs. Dette var den siste boka i Lillevi sin felleslesing av Steinbeck haust/vinter 2013-2014. Som alltid har det vært moro å dele tankar og observasjonar med andre som les boka samstundes.