Boka handlar om to landarbeidarar som reiser rundt på sesongarbeid på gardar i California under depresjonen på 1930-talet. Lennie er storvaksen og uhyre sterk, men også mentalt tilbakeståande. Vennen hans, George, passar på at Lennie ikkje kjem i trøbbel, men oftast skjer dette likevel, og då må dei finne seg arbeid ein annan stad. Forteljinga startar med at dei kjem til ein farm etter å ha måtta flykte frå ei Lennie-episode, og det blir ganske snart klart at det blir vanskeleg å unngå trøbbel på den nye staden også.

Mest av alt ynskjer George og Lennie å spare saman nok pengar til å kjøpe seg sin eigen jordlapp dei kan leve av. Denne gangen er dei nærmare enn nokon gong å oppnå målet. Spørsmålet er om dei klarer å styre klar av trøbbelet som lurer.

Tittelen til boka har Steinbeck henta frå diktet "To a Mouse, on Turning Her Up in Her Nest with the Plough", som blei skrive av skotten Roger Burns i 1785. Det sjuende verset i dette diktet oppsummerer på mange måtar temaet i boka:

But little Mouse, you are not alone,
In proving foresight may be vain:
The best laid schemes of mice and men
Go often awry,
And leave us nothing but grief and pain,
For promised joy!

Språket i boka (eg las den på engelsk) var for det meste enkelt. Likevel var der enkelte ord og uttrykk som var litt vriene å finne ut av. Då var denne sida til god hjelp.
Dette var bok nummer to i Lillevi sin felleslesing av Steinbeck haust/vinter 2013/2014. Det har vært givande å lese andre bokelskarar sine kommentarar og synspunkt undervegs.

Det er underleg korleis ei god forteljarstemme kan få ein til å finne sympati, ja endåtil kjenne godheit, for menneske ein helst ikkje ville ha hatt noko med å gjere i det verkelege livet. For det er virkelig ein ufyselig gjeng som blir skildra i denne boka. Fyll og hor, steling og slåsting er hovudingrediensane i livsførselen til desse karane som held til i bydelen Tortilla Flat i Monterey, California rundt 1920.

Det startar med at dagdrivaren og uteliggaren Danny arvar to hus, som snart blir til berre eitt, og godhjarta som han er så lar han først ein, så fleire, av vener og bekjente slå seg til i huset. I passeleg lange kapittel får lesaren kjennskap til korleis nye vener av Danny finn tilhald i huset, korleis dei set i verk diverse tiltak for å skaffe vin, damehistorier av ulikt slag, og gode og mindre gode gjerningar venene imellom, eller mot andre av innbyggarane i Tortilla Flat.

Steinbeck hinter i innleiinga til boka om at den er inspirert av legendene om kong Arthur og riddarane av det runde bordet. No er eg ikkje særleg kjend med desse legendene, men eg vil tru at eg, tilliks med dei fleste i den vestlege verda, medvite og umedvite har tatt til meg fragment av desse via folklore og populærkultur. Derfor er det ikkje utenkeleg at historiene om Danny og gjengen finn slik gjenklang hjå lesaren fordi dei alt ligg lagra i undermedvitet, om enn med ein annan type persongalleri.

Eg las denne boka under Lillevi sin felleslesing av Steinbeck haust/vinter 2013-14. Det var moro med diskusjonane omkring boka undervegs, dette la ein ekstra dimensjon til leseopplevinga.

Det er lett å forstå at denne boka blei reikna som ein sterk debut då den kom i 1993. Den sterkaste delen av boka er nok den truverdige skildringa av politiarbeidet i hovudstaden. Det skulle ellers berre mangle, sidan Holt har arbeidserfaring frå Oslo politikammer. Personkarakteristikkane i boka er også på eit jevnt godt nivå. Ei søt lita kjærleikshistorie som ein del av handlinga gir ekstra sjarme til boka.

Sjølve plottet er nok kanskje ikkje av dei aller sterkaste. Det er på ingen måte dårleg, men heller ikkje mer enn alminneleg bra. Med unntak av eit lite tilbakeblikk i tid undervegs i det første kapitlet er forteljinga strengt kronologisk, og kapitla er inndelt etter dei enkelte datoane i historia. Forteljinga gjeng over fleire månadar, Holt har etter mitt syn ei langt meir realistisk framstilling av kor lang tid ei etterforskning tek enn t.d. Kepler i sine bøker.

Noko av det morosame med å lese 20 år gamle bøker er at ein må ta innover seg at det har vært visse teknologiske framsteg undervegs. Det er til dømes no litt vittig å lese om dei moderne mobiltelefonane på den tida, og enno betre, prøve å hugse på korles det var å nytte ein telefonkiosk. Mellom anna. Men mest av alt var boka underhaldande og spanande.

Tunstad har laga ein kavalkade over vitskapleg juks oppgjennom tidene, med hovudfokus innanfor naturvitskap og medisinsk forskning. Vidare prøver han å trekke opp grensene, eller i det minste å illustrere at det kan vere vanskeleg å trekke opp grensene, mellom kva som er juks og kva som er dårleg forskning. Han har nytta mange eksempel, heilt frå den moderne vitskapen sin barndom og fram til nyare tid. Enkelte av sakene er velkjende frå media, medan andre var nye for meg.

Det er nok ein fordel å ha ein viss interesse for vitskap for å ha glede av denne boka. Stilen er «lettbeint akademisk», og sjølv om der er ein viss humor og snert i teksten er det likevel ikkje tvil om at dette er meint å vere eit etterretteleg arbeid. Sidan ein forfattar som skal pirke i andre sitt juks nødvendigvis stiller seg lageleg til for hogg, er Tunstad særs nøye med å gi opp referanser til alt han skriv om. Forfattaren er også tydeleg på kva for saker han meiner er juks, kva for saker han meiner ikkje er det, og i kva for saker han er i tvil.

Dette er ei bok som nærmast skrik etter illustrasjonar. Det ville ha løfta leseopplevinga enno eit par hakk dersom forfattaren kunne ha reprodusert illustrasjonar, figurar, etc. som er omtalt i teksta, slik at lesaren enno tydelegare kunne forstått dei aktuelle problemstillingane eller poenga. Skulle det bli aktuelt å gi ut boka på nytt i illustrert utgåve, er der også nokre få skrivefeil som kan rettast opp i.

Sidan eg sjølv arbeider innan forskning og utvikling så var det særs givande å lese igjennom denne boka. Det var i første rekke underhaldande, men det skadar heller ikkje å mosjonere den moralske sansen ved å fundere over grensetilfella som er gjengitt i boka.

Boka handlar om eit knippe menneske i eit oppdikta, men høgst truverdig, lokalsamfunn på Romsdalskysten. Ei gravid ungjente som tenkjer på abort, mora hennar som slit med nervane, den pensjonerte poståpnaren som prøver å halde det nedlagte postkontoret i stand, sånn i tilfelle, og eit ektepar der mannen er alkoholisert og kona ynskjer å flytte ut for å realisere seg sjølv er nokre av hovudpersonane.

Ein følger livet til desse personane over nokre få dagar. Det er forholdsvis traurige dilemma dei hanskast med undervegs, og traurigheita blir understreka av det ugjestmilde haustveret som blir skildra i boka. Det er i det heile lite hovudpersonane i boka har å glede seg over undervegs.

Det som bergar boka frå å bli ei traurig oppleving også for lesaren er, ved siden av gode skildringar av relasjonar mellom menneske, den originale forteljarteknikken, der forfattaren, eller «han som skriv» som han omtalar seg, gjer greie for samspelet mellom seg sjølv og forteljinga. Dette var eit originalt grep eg ikkje har vært borte i før, og som eg fann svært tiltalande.

Denne boka høyrde eg som lydbok, der forfattaren sjølv les. Det er på ein måte stas å høyre forteljinga med forfattaren si eiga stemme, men eg har kjensla av at ein annan opplesar kunne ha løfta lese(høyre-)opplevinga eit lite hakk. Sidan dette berre er den andre lydboka eg høyrer har eg ikkje grunnlag til å uttale meg med særleg tyngde om Hoem sine prestasjonar som opplesar, men eg tykte det blei i overkant monotont og flatt, og innimellom kom det ei og anna setning som det blei vanskeleg å få tak i. Men dette kan nok like gjerne vere eit utslag av min manglande erfaring som lydbok-lyttar.

Forfattarekteparet bak Kepler har funne ei suksessoppskrift for å lage gode krimbøker, og held seg til den. Eit bra plott, kvalmande valdsscener, tydelege karakterar, gode miljøskildringar og detaljkunnskapar om ulike tema er nokre av ingrediensane. Språket er veldig visuelt (om ein kan nytte eit slikt uttrykk), eg grip meg heile tida i å sjå for meg korleis dette vil ta seg ut på eit kinolerret. Framdrifta i forteljinga er stort sett kronologisk, men med hyppige sceneskifte. Det er korte kapittel, sjelden meir enn 3 sider, og kvart kapittel avdekker oftast eit vesentlig moment i historia. På denne måten blir det lett for lesaren å sluke historia, det er så spennende og heseblesende at ein ikkje har tid til å tenke særleg kritisk på om handlinga er sannsynleg eller ikkje, ein må berre starte på neste kapittel for å sjå korleis det gjeng.

Det er likevel mulig at eg har blitt meir kritisk sidan førre Kepler-bok eg las (for litt over eit år sidan), for det var litt fleire detaljar eg hengde meg opp i denne gangen. Mellom anna blir hovudpersonen Joona Linna sitt forhold til sine overordna litt for klisjefylt. Så høyrer eg også til dei som synest sex-scener blir malplassert i ei slik bok. Skildringane av seksuell karakter i boka framstår for meg om lag like relevante for handlinga som ei utførleg utgreiing om korleis hovudpersonen tørker seg i rumpa etter eit toalettbesøk ville ha vært.

Medan eg for Paganinikontrakten vingla mellom terningkast 5 og 6 (og endte på 5), så vingla eg mellom 4 og 5 medan eg las denne boka. Men ein solid slutt gjorde at eg landa på ein trygg 5’er, og gleder meg alt til å lese neste bok.

Romfolk har vært eit hyppig tema i media i det siste, og sjølv om taterfolket i Norge høyrer til ei anna grein av romfolket enn dei som no oftast er opphav til overskrifter så er det likevel interessant å lese denne boka i lys av dagens situasjon.

Arvid Møller, journalist og forfattar som i følge wikipedia has spesialisert seg på biografiar av kvardagsheltar og vanlege menneske, skreiv i 1974 ned livshistoria til Marie Lovinie Oliversen slik ho fortel den, i 1. person. Marie var datter til Stor-Johan, ein akta leiar av si grein av tater-folket. Marie fortel om minne frå barndomen, om skikk og bruk taterar imellom, om livet på landevegen, om forholdet til fastbuande på godt og vondt, og gjeng mot slutten også kraftig i rette med staten for systematisk å ha tatt taterungar frå foreldra sine tidlegare på 1900-talet.

Mistru og uvilje frå fastbuande er regelen heller enn unntaket i denne skildringa. Dette gjeld nok i høgste grad også for dei tilreisande frå romfolket som er tema no for tida. Eg høyrer nok sjølv til dei mistruiske, og det kan vere greit å nyansere fordomane sine med bøker som denne. Likevel, Marie legg ikkje skjul på at taterfolket har ei stygg historie med innbyrdes vald, ho nevner mange interne valdsepisoder og ei anledning der ho sjølv har knivstukke, og i eit bilete inne i boka poserer ho også med kniv og i biletteksta heiter det at «Dette er redskap som har fått prøve seg!». Det er derfor kanskje ikkje berre urimeleg at taterane blei møtt med ein viss skepsis der dei var på reise. Det vil seie, det urimelige ligg vel i å vere skeptisk til taterane som folk i staden for berre til den einskilde bråkmakaren. Kan ein trekke parallellar til dagens situasjon med tilreisande romfolk? Tja. Det kan fort bli ein omfattande drøfting som blir malplassert her.

Tilbake til boka; sjølv om tittelen på den er Taterdronninga, så kjem det i liten grad fram korvidt Marie også har hatt ei leiarrolle i slekta. Det er naturleg å tru at ho har hatt det, og at dronning-tittelen ikkje berre er i kraft av at ho var datter av Stor-Johan. Marie legg fram historia si med stor beskjedenheit, og eg vil tru at ho ikkje ville ha gjort noko nummer av ei eventuell leiarrolle. Her kunne Møller kanskje ha fylt på med meir informasjon.

Ein annan stad eg kunne ha tenkt meg påfyll av fakta frå forfattaren er i høve til ei munnleg overlevering i slekta til Marie om eit stort taterslag i Magdeburg, der mange taterar blei drept i eit blodbad. Eg greier ikkje å finne noko informasjon om dette på internett, og har begynt å spekulere i om opphavet til denne historia kan vere massakren i Magdeburg under 30-årskrigen, der 20 000 sivile blei slakta ned av Det tysk-romerske riket sine leigesoldatar. Det hadde vært interessant å vite meir om dette.

Forfattaren Tove Nilsen, fødd 1952 og oppvaksen på Bøler i Oslo, skriv om den 13 år gamle ungjenta Tove Nilsen, som bor på Bøler i Oslo og drøymer om å bli forfatter, og hendingar ho opplever sommaren 1964. Sjølv om bok-Tove er eit år eldre enn forfattar-Tove, må det vere lov å anta at forteljinga er, om ikkje sjølvbiografisk, så i det minste inspirert av opplevingar i forfattaren sin eigen oppvekst.

Vel, ein kan aldri vite. Bok-Tove har nemlig særs livleg fantasi, og kjem opp med historier og forklaringar som er særs usannsynlege men likevel så utbroderte at omgjevnadane bit på, anten det gjeld forklaringar i heimen på kvifor ho ikkje kan vise fram karakterboka eller forklaringar på skulen om kvifor ho ikkje kan ha gymnastikk. Dersom forfattar-Tove har like livlig fantasi kan det nok hende at alt i boka er oppdikta.

Bok-Tove er også særs glad i bøker og les mykje russisk litteratur, ho grunnar mykje på ting og fraser ho har lest i bøker og assosierer dette livlig med ting som hender i kvardagen. Dette gir opphav til mange svært underhaldande passasjar i boka. Den finaste skildringa i boka er nok likevel av det gryande forholdet til Goggen, den rampete naboguten med valdeleg far, og som viser teikn på å bli ein kandidat til ungdomsanstalt, men som finn fram til det beste i seg sjølv medan han er saman med Tove.

Eg spekulerte på når eg kjøpte boka frå kassert-kassa til det lokale biblioteket om dette var ei bok mest beregna på ungdom. Etter å ha lest den kan eg trygt anbefale den også til vaksne lesarar. Eller kanskje særskilt til vaksne lesarar. Spesielt dei som hugsar at dei har vært unge. Og skulle nokon som er rundt 60 år i dag hugse at dei var unge på 1960-talet har dei ekstra god grunn til å plukke opp denne boka.

Boka tek utgangspunkt i Sauda, orsak, den fiktive industristaden Lovra, og eit knippe forteljingar om menneske og lagnadane deira som på kvar sin måte kan seiast å vere tidstypiske for ulike bolkar av 1900-talet. Forteljingane kjem i nokonlunde kronologisk rekkefølge, men dette er også omlag det einaste stringente elementet i boka. Resten er ein Fløgstad i fri dressur, eit overflødigheitshorn av fabuleringar, innfall, digresjonar og ordspel, endelause setningar med hyppige spark til makthavarar og med enkelte drypp av misjonering for marxismen.

Eit høgdepunkt i boka er etter mitt syn skildringa av Hertingen, den første av hovudpersonane vi møter, sitt møte med ryfylkingane ettar at han har vandra over fjellet frå Rjukan. Og dialogen i det dei kjem i tale er veldig Fløgstadsk:

• Kva er det den karen gjer på desse trakter?
• Eg skal frigjere menneska ved å gjera meg sjølv fri.
• Men det er umulig
• Det er mulig. Men eg vil prøva likevel

Ein annan passasje eg likte svært godt er der Fløgstad, gjennom karakteren Glenn Helle, drøftar forskjelen på det å ta feil versus det å ha rett.

Dessverre vart det litt for mykje av alt i denne boka til at den fall 100% i smak. Eg merka at entusiasmen dalte litt dei siste 150 sidene, sjølv om dei personane som har hovudrollene mot slutten kanskje er dei mest publikumsvennlege. Men alt i alt er boka godt over middels leseverdig, og dei beste passasjane byr på både god humor og store leseopplevingar.

Dette er boka eg valde ut for å teste om eg liker å høyre på lydbok, noko eg aldri har prøvd før, og då kan det vere greit å gå for ei bok som ikkje krev så mykje meir av lesaren/høyraren enn å la seg underhalde. Og dette er underhaldning til gagns.

Dei fleste kjenner vel historia, men kort oppsummert så handlar den om den steinrike ungkaren Phileas Fogg som i 1872 veddar om at han kan greie å reise jorda rundt på 80 dagar, og om alle dei fantastiske eventyra han og tenaren Passepartout opplever medan dei gjennomfører reisa. Forteljinga er både spanande og vittig, den trufaste men litt naive og impulsive Passepartout er vel kanskje den som er opphav til det meste av morskapen. I begeistringa over den sprudlande forteljinga er det lett for lesaren(høyraren) å tilgi Verne for enkelte logiske bristar undervegs, eller for å la reisefølget reise halve jorda rundt utan at dei får med seg at dei har passert datolinja. Slikt ser ein stort på.

Spørsmålet eg stiller meg er om det betydde noko for opplevinga av boka at eg høyrde på ei opplesing i staden for å lese sjølv. Svaret er tja. Eg ser poenget som har vært trekt fram i lydbok-diskusjonar om at ein god opplesar kan legge til ein dimensjon i opplevinga av boka. No er erfaringa mi avgrensa til denne eine boka, men eg tykte opplesaren gjorde ein kjempegod jobb. Men likevel, det var uvant å skulle konsentrere seg om å få med alle ord som blir sagt, og det er litt plunder å spole tilbake dersom ein er usikker på om ein fekk med seg eit poeng. Enno verre er det dersom det dukkar opp navn ein lurer på har vært nevnt tidlegare. Derfor treng eg nok litt meir lydbok-trening før eg eventuelt kan påstå at eg liker like godt å høyre på bok som det å lese sjølv.

Men dette hindrar meg på ingen måte i å trille høgaste terningkast på denne boka. Det var ein fest å få bli med på denne turen.

Du verden, for ei bok!

Machado de Assis blir rekna for å vere Brasil sin fremste forfattar, og denne boka blir reikna som starten på realismen i Brasil.

I boka fortel Brás Cubas, ungkar frå ei velståande familie i Rio de Janeiro, om livet sitt. Det spesielle er at forteljaren er avliden og han fortel dermed frå det hinsidige, noko som gjer at han kan vere absolutt ærleg om alle hendingar, og tankar han har hatt omkring dei, i livslaupet. Han avslører mellom anna på finurlege måtar korleis velgjerningar eigentleg er styrt av forfengeligheit, som t.d. når han gjer eit stort nummer av å finne den rette eigaren av ein gullmynt han har funne, samstudes som han ikkje bryr seg det minste om det same når han seinare finn ein større pengesum.

Ein vesentleg del av boka handlar om kjærleiksforholdet til Virgília, som er gift med ein ambisiøs politikar. Trekantdrama er visst ein vesentlig ingrediens i realismen etter det eg har forstått.

Det mest tiltalande med boka er dei mange krumspringa, der forteljaren vekslar mellom å skildre hendingar han hugsar, kvasi-filosofiske betraktningar, og dialog (?) med lesaren. Hadde eg levd for 133 år sidan, då boka kom ut, ville eg kanskje ha meint at dette var det mest forfriskande eg nokongong hadde lest. Men sidan eg lever i ei anna tid, og er påvirka av andre impulsar, er den subjektive leseopplevinga slik at eg gir ein sterk 4'er til denne. (Eg vil anta at lesarar med vidare litteraturkunnskap enn meg sjølv vil vurdere den høgare)

Boka skal straks kome ut i norsk utgåve. Det slo meg under lesinga at det må vere ei formidabel oppgåve for oversetjaren å få fram alle dei finurlege poenga i forteljinga på ein overtydande måte. Eg heier på Brás Cubas og oversetjaren Christian Rugstad, lykke til!

Skulle det bli mageplask så finnest det eit botemiddel: "Brás Cubas' medisin mot melankoli"!

Margaret Atwood har ikkje berre skrive ei bok, ho har skapt ein religion. Komplett med helgenar og salmebok og alt som høyrer til. Til å begynne med syntes eg det var godt oppdikta, men dess meir eg las av boka, og etter å ha lest litt om Atwood, så fekk eg meir og meir kjensla av at dette ikkje berre er noko ho diktar om, men også ei tru ho bekjenner seg til sjølv.

Boka startar bra. Lesaren får servert brotstykker av historiene til Toby og Ren, ei henholdvis godt vaksen og ei ung dame som har tilknytning til sekta Guds Gartnere. Denne sekta er opptatt av berekraftig sjølvberging i ei post-apokalyptisk framtid, og spår at det skal kome ei ny syndeflod, den vasslause flaumen, som skal radere ut dei fleste av menneska. Hovudkapitla i boka blir innleia med ei preike av Adam En, leiaren i Guds Gartnere, og deretter ein salme. Forteljinga vekslar fint mellom Toby sin historie (som blir fortalt i 3. person) og Ren sin historie (i 1. person), og historiene er ikkje kronologisk fortalt men hoppar ein del i tid. Alt dette er forteljarmessige grep som fell godt i smak hjå meg.

Noko som øydela litt for leseopplevinga mi var teksta på smussomslaget. Her gjeng det fram at boka skal handle om det som skjer etter katastrofen, men det viser seg at storparten av boka, ganske nøyaktig 3/4 av den, bygger opp til denne. Smussomslaget hevder også at «Ren og Toby legger ut på hver sin ensomme vandring på leting etter andre som kan ha overlevd». Nei, det gjer dei ikkje. Er det ingen krav til dei som skriv desse tekstane at dei skal vite nokonlunde kva boka handlar om?

Eg veit ikkje om det berre var på grunn av forventningane frå smussomslaget, men etter å ha lest ei stund fekk eg kjensla av at forteljinga blei feilproporsjonert. Det tok rett og slett for lang tid, og det blei for omstendelig mala ut kva for samfunn hovudpersonane lever i, før flaumen kom. Men når den først kom så var resten av boka ein fornøyelse (i den grad ein kan nytte eit slikt ord om såpass dystre framtidsskildringar) å lese.

Pensão Riso da Noite (Pensjonat Latter i Natta) er ein bordell i småbyen Caruaru i delstaten Pernambuco i nordaust-Brasil. Byen er verkeleg nok, men eg gjeng ut frå at bordellen er oppdikta. Forfattaren José Condé var fødd og oppvaksen i denne byen, og har henta inspirasjon til fleire av bøkene sine herifrå.

Pensão Riso da Noite kom ut i 1966, men handlinga er lagt til 1927. Eller handlingane. Boka har nemleg karakter av ei samling noveller, og med ulike hovudpersonar i alle novellene. Enkelte hovudpersonar treff ein berre i ei novelle, andre får bi- eller statistroller i andre av novellene. Det er eit fargerikt og interessant persongaleri som blir skildra i boka, og dei enkelte historiene kan svinge frå farse til tristesse. Bordellen har ei perifer rolle i historiene, med unntak av dei to siste der den er sentral.

Den første, og lengste, historia handlar om trigamisten Quequé, ein handlesreisende som har gifta seg med tre svært ulike damer i tre delstatar. Denne historia har gitt opphav til TV-miniserien "Rabo de Saia" ("Skjørtejeger" kan vere ei teneleg norsk overstjing, sjølv om det ikkje er heilt rett), som gjorde stor suksess i Brasil i 1984.

Av andre historier kan ein nemne den brutale og smådumme lensmannen som ynskjer han kunne vere prest, den gamle enka som før fram ein geitekilling som blir alkoholikar (geita, altså), gammeljomfrua som er så desperat etter mannfolk at den fromme søstera hennar henter presten slik at ho kan få hjelp (og det får ho), og om den natta då horene gjeng til streik.

Alt i alt ei mangefasettert bok, som kallar både på smilet, gapskratten og ettertanken.

Boka finnest også i tysk oversetjing (1968).

Boka handlar om Aksel Hjelle, tater, uteseilar, og ein likandes kar men som likevel kjenner seg dømd til å leve på utsida av den etablerte normalen i samfunnet. Han var ei kort periode tolk og altmuligmann ved det presumptivt fiktive Hotel Eldorado i Malaga som var under etablering i eit samarbeid mellom Braathens SAFE og diverse reisebyrå i 1961. 40 år seinare er den nyskilde Miguel i ferd med å restaurere hotellet, Aksel dukkar opp og hjelper til med oppussinga, og deler livshistoria si med Miguel. Det er ei livshistorie prega av overgrep, både direkte mot Aksel men mest mot mange som har stått han nær i livslaupet. Grunnen til at Aksel dukkar opp nettopp her etter så lang tid kjem fram mot slutten av boka.

Forfattaren Svanes er fantastisk flink til å male ut scenene i boka, det er nesten slik at ein kjenner å vere til stades sjølv. Detaljerte skildringar gjer at ein får inntrykk av at Svanes har framifrå kunnskap om sjøfart, om flislegging, om Braathens SAFE, om byen Malaga, om barnevernet i Norge på 1930-talet og diverse andre tema. Men det glepp litt enkelte stadar. For eksempel er flyskrog laga av aluminium, ikkje av stål som Svanes påstår minst 3 stadar i boka.

Handlinga gjer både store og små sprang i tid og stad, noko eg likar godt, og historia blir bygd opp på ein tiltalande måte. Eg har litt meir problem med dialogen og enkelte av tankestraumane i boka. Det virkar som om det er meininga å underfortelje, som kan vere eit godt grep, men når eg ikkje alltid greier å følge same tankebanene, eller gjere same assosiasjonene, som hovudpersonane i boka så blir eg innimellom hekta av.

Niccolò Machiavelli levde i Firenze under renessansen, og hadde ei periode ei karriere som statsmann i denne bystaten. Han hadde også omfattande historiekunnskapar. I boka «Fyrsten» gjer han ein analyse av ulike måtar å kome til makta over ein by eller eit landområde på, og av kva for styresett som historisk sett har vist seg å vere hensiktsmessig for å bygge eit stabilt og framgangsrik rike (eller ein stat). Han nyttar i rikt monn både historiske eksempel frå antikken og eksempel frå si eiga nære fortid for å underbygge poenga sine.

Boka er stila som ein serie praktiske råd til ein komande herskar, eller «fyrste», og enkelte av råda kan virke trivielle og opplagde, som t.d. å ta hand om problem i det dei oppstår og utan å nøle, og dermed unngå at problema får vekse seg store. Andre råd er kanskje ikkje fullt så opplagde, men tydeleg velfunderte som t.d. vurderingane av kva som er best av leigesoldatar, hjelpetropper og eigne soldatar. Men dei råda som har fått størst merksemd, og ikkje nødvendigvis positiv merksemd, er nok dei som gjeng på tvers av alminneleg moralsk oppfatning. Machiavelli sin tekst tek nemlig ikkje omsyn til anna en kva som er hensiktsmessig for å oppretthalde makta, styresettet eller staten, og gjeng ikkje av vegen for å gi råd om under kva slags situasjonar ein bør bryte løfter ein har gitt, øydelegge ein by eller ta livet av motstandarane sine.

Teksta er overraskande enkel og lettlest, og til tider også underhaldande. Den største underhaldningsverdien finn ein nok i dei passasjane der Machiavelli raljerer, anten det er over mennesket sine veikskapar, dugløysa til leigesoldatar eller andre tema. Utgåva eg har, i Jon Bingen si omsetjing, er også rikelig utstyrt med Bingen sine notar, som greier ut om aktuelle hendingar eller personar som Machiavelli nemner i teksta, og ellers set teksta inn i det historiske perspektivet. Desse notane løfta leseopplevinga vesentlig. Boka avsluttast med eit lengre essay av Isaiah Berlin om Machiavelli sin originalitet. Dette opplever eg å vere skrive av ein spesialist for særskilt interesserte, og det var berre unntaksvis at eg kjende meg på høgde med drøftingane som blei gjort.

Utgåva mi av «Fyrsten» har undertittelen «Illustrert praktutgave» og er nettopp det. Boka er rikt illustrert med renessansekunst som på den eine eller andre måten har relevans for Machiavelli sin tekst, og eg satte stor pris på denne visuelle berikinga av leseopplevinga.

Avslutningsvis, så må eg nemne at eg las «Botticellis Hemmelighet» av Marina Fiorato for kort tid sidan. Firoato sin roman har i stor grad trekt inn verkelege historiske personar i handlinga, og det var moro å kunne finne att mellom andre Lorenzo dei Medici (il Magnifico) av Firenze, Ludvig Sforza (il Moro) av Milano og kong Ferdinand av Aragon og Napoli i «Fyrsten». Til og med Lorenzo dei Medici sin sjiraff som kort er omtalt av Fiorato dukkar opp i eit av maleria som er valt ut til å illustrere «Fyrsten». Då måtte eg glise litt.

Boka er eit djupdykk inn i tankegods frå konspirasjonsteoriar og nyreligiøse rørsler. Lesaren blir tatt med inn i framveksten av, og etter kvart avviklinga av, eit kollektiv som førebur seg på endetida.

Forteljarstilen er tiltalande, det er i hovudsak fire stemmer som veklser på å drive forteljinga framover, tre høyrer til medlemmene Gro, Ine og Ove som kjem til kollektivet nokonlunde samstundes, medan kollektivet er i ein vekstfase, og den fjerde er den karismtatiske leiaren Biv (er det tilfeldig at alle har fornavn på tre bokstavar? Skal eg starte min eigen konspirasjonsteori om dette?). Gro og Ine sine forteljingar kjem gjennom blogginnlegg, e-postutveksling og notat, Ove sin forteljing er i form av eit bokmanuskript, medan Biv greier ut om idegrunnlaget for kollektivet gjennom ein serie foredrag.

Frå andre omtaler av boka var eg førebudd på ein skuffande slutt, og er dermed ikkje så negativ til slutten som eg kanskje ellers ville blitt. Likevel kjende eg på ein dalande entusiasme for boka, frå knakande bra i starten til omlag middels god på slutten. Kanskje er dette i seg sjølv eit godt bilete på nyreligiøse rørsler? At det virkar som ein god ide i starten, men kokar ned til noko ganske ordinært etter kvart?

Etter å ha lest denne boka tør eg nesten ikkje anna enn å trille terningkast 6 på alle bøker eg les framover …. men det får stå sin prøve.

Nina Faber er ein halv-kjend lyrikar som kjem ut med ny diktsamling etter fleire års tørke. Mottakinga i pressa er dårleg, og når ein bokhandel der ho skal halde opplesing kansellerer avtalen under påskot av at dei skal ha vareopptelling bestemmer ho seg for å konfrontere bokhandelen og etter kvart også ein av kritikarane. Det gjeng på ein måte bra, men på dei fleste andre måtar gjeng det ikkje bra.

Tittelen «Vareopptelling» spelar både på påskotet til bokhandelen for å kansellere høgtlesinga, og på det at Nina reflekterer over stoda i sitt eige liv undervegs i boka. Loe kjem med treffsikre karakteristikkar av dei ulike personane i boka, og mange av dei litt for tøysete innfalla i enkelte av dei andre bøkene hans er skrella bort. Totalt er dette den Loe-boka eg liker best av dei eg har lest til no.

Det som i første rekke gjer denne reiseskildringa interessant, er at den blei nedteikna i 935. Adelsmannen Ki no Tsurayuki har vært guvernør i provinsen Tosa, og blir løyst av av ein ny guvernør slik at han kan reise attende til hovudstaden Kyoto saman med følget sitt. Reisa gjeng sjøvegen, men den maritime evna var ganske begrensa på denne tida, dei fleste av reisedagane var det landligge med sake og poesi medan dei venta på betre ver.

Poesi var høgt verdsatt, i alle fall av forfattaren og omgangskretsen hans, og det gav status å kunne lage gode tanka-vers. Mange slike vers er tatt med i reiseskildringa, og oversetjaren William N. Porter, som oversatte teksta til engelsk i 1912, har gjort ein framifå jobb med å få fram poenga i versa og samstundes halde på tanka-rytma. Oversetjaren har også lagt til mange fotnotar, der han gjer greie for språklege nyansar og i enkelte høve aspekt ved samfunnslivet i Japan i det 10. århundret.

Tsurayuki mista ei datter medan han var i Tosa, og mange av versa er om sorga og saknet etter dattera. Når ein les desse versa er det som om 1000 år i tid og eit hav av kulturforskjelar er viska bort, versa set ord på så universelle kjensler at dei kunne like gjerne vært skrive i dag.

Den ytre rama for forteljinga er det provinsielle Russland på midten av 1800-talet, og to studentar frå overklassa som nyttar sommaren til å slynge rundt i diverse selskap, vitje spanande damer og ellers forfekte det nihilistiske tankesettet.

Sjølve rama for forteljinga appellerte ikkje til meg. Det blei for fjernt. Eg vil tru at nokon med meir kunnskap om, og interesse for, russisk historie, og som også evner å lese skildringar av overklasseliv utan å irritere seg over gagnløysa, vil ha større glede av denne sida av forteljinga.

Men der er andre aspekt av boka som er særs bra. Naturskildringar og dialog har vært trekt fram i andre omtaler, og det er eg heilt samd i. Turgenjev skildrar også på ein framifrå måte ungdomen sin leiting etter ein eigen identitet. Ungdomane i boka kalla seg nihilistar og fremja idear som gjorde foreldregenerasjonen fælsne. Hadde Basarof og Arkadi levd hundre år seinare hadde dei truleg vært hippiar. Og kva hadde dei vært i dagens samfunn? Forslag?

Boka fekk meg trass alt til å tenke ein del undervegs i lesinga, og det er eit av kjenneteikna på ei bra bok.

Boka er forteljinga om ei betydningsfull storfamilie i den fiktive iranske byen Sandjān. Familien bor vegg i vegg med ein viktig moske, og har også styringa av denne. Gjennom små og store hendingar i familien får lesaren eit lite gløtt av iransk samfunnsliv, og korleis dette endra seg frå sjahen sitt styre via dramatiske hendingar under den iranske revolusjonen og i tida etter. Undervegs i boka blir perspektivet i forteljinga utvida frå huslege scener til internasjonal politikk, og forfattaren skildrar mellom anna ayatollah Khomeini og kretsen rundt han (eg lurer stendig på kor mykje som er fiksjon i denne delen av forteljinga) i tida rundt revolusjonen. Frå min ståstad verkar det ganske tydeleg at det er ein dårleg ide å la ein fanatisk geistlig take over styringa i eit land.

Familieoverhovudet Āqa Djān er ein rettvis og mild mann som har høg status i byen. Men ettersom tidene endrar seg mister han gradvis statusen, og ettersom den religiøse fanatismen breier om seg i landet (og der det einaste som dyrkast like intenst som religionen er Amerika-hatet) mister han også innflytelsen over moskeen. Ulike familiemedlemmer vel, eller trekkast inn i, ulike sider eller roller under revolusjonen, og dette gjer at familien rivast i stykker. Klimaet betrar seg heldigvis litt mot slutten av boka.

Eg lurer på om sjølve huset og moskeen kan lesast som eit bilete på det iranske samfunnet, der huset (det sekulære) og moskeen (religionen) var ei eining før revolusjonen, men der religionen tok så stor plass etter revolusjonen at den nærmast utsletta alle andre aspekt av samfunnslivet.

Alt i alt likte eg boka godt, nesten godt nok til å trille ein 5’er men berre nesten.