Andre halvdel av historia om Eco sin seinmiddelalder-Sherlock Holmes, William frå Baskerville, som saman med novisen Adso frå Melk prøver å finne ut av kvifor det skjer så mange drap på klosteret der dei oppheld seg. Klosteret sitt bibliotek ser ut for å vere sentralt, problemet er berre at tilgangen til biblioteket er svært begrensa. I tillegg er det litt av ein labyrint, både sjølve biblioteket og lønngangen for å kome dit.

Historia er filmatisert. Det er ikkje ofte eg tykkjer filmen er meir givande enn boka, men denne gangen gjorde eg faktisk det. Ikkje fordi boka er så dårleg, men fordi filmen gjorde så sterkt inntrykk då eg såg den. Det var lenge sidan, under førstegangstenesta, og filmen blei satt opp i velferdshuset sin kinosal. Ei scene som ikkje har så mykje å seie for kor god eller dårleg filmen var, men som likevel festa seg i minnet, var der Adso og bondejenta reiv av seg fillene for så å kopulere på golvet i klosteret sitt kjøken (Scena kjem for øvrig frå slutten av bind 1 i denne utgjevinga). I ei forsamling på nokre hundre 19-20 åringar er det alltids nokre vittigperar som plystrar og hoiar når det blir nakenheit på kinolerretet. Men scena blei heftigare og heftigare, plystringa døydde ut, og det breidde seg ei slags kollektiv flauheit i salen. Før scena var over var det dødsens stille. Eg kan ikkje hugse at eg nokon gong har site i ei meir beklemt forsamling. Ja ja, nok om det.

Boka får ein dramatisk slutt, og for den som ikkje levde på denne tida så er det ufatteleg at bittesmå teologiske usemjer kan føre til så mykje dreping. Eller vent litt, det manglar visst ikkje døme frå vår eiga tid. Så har vi kanskje ikkje kome så mykje lenger på dette området sidan middelalderen?

Heilt til slutt i boka har forlaget tatt med Eco sine randbemerkningar til denne historia, som han publiserte nokre år etter sjølve romanen. Kanskje mest for spesielt interesserte, men har ein først tatt seg bryet med å lese boka så er det vel verdt å ta med randbemerkningane også. Kanskje blir ting ein har lurt på undervegs i boka litt klarare då?

Boka innleiast med ei historie om korleis forteljaren har kome over eit gamalt manuskript som fortel om ein Adso frå Melk og tildragelsar han var vitne til i eit kloster på 1300-talet. Forteljaren greier vidare ut om korleis han har kome over andre brotstykke av den same historia i andre manuskript, og satt det saman til ei forteljing.

Det kan virke som om forfattaren vil setje lesaren på prøve i starten av denne boka, og også innimellom undervegs. Skal lesaren tru på at Eco fortel ei historie som han har funne i gamle manuskript? Har lesaren nok kunnskap om historiske, og særleg religiøse, forhold i europeisk seinmiddelalder til å henge med i forteljinga utan nærmare forklaringar? Forstår den vyrde lesaren aldri så lite latin? Innimellom kunne dette bli smått irriterande, og eg fekk lyst til å skulde Eco for å vere ein intellektuell posør. Men eg innser at dette er snevert av meg, og at eg heller burde søke å opplyse meg sjølv. Wikipedia-oppslag, til dømes. Dessverre hadde eg berre i avgrensa grad tålmod til å gjere dette.

Det er ei forteljing med mange lag. Eg skal ikkje ta på meg å hevde kor vidt det er skalet, eller om det er eit lag nærmare kjerna, men uansett så er eit av laga ei kriminalforteljing av brukbar kvalitet. Adso er i lære hjå fransiskanarmunken William frå Baskerville. Dei kjem til eit kloster i Nord-Italia i anledning eit viktig møte som skal foregå der. Men så startar det å dukke opp lik på klostert, det gjeng ein mordar laus. At munken William kjem frå Baskerville er neppe tilfeldig, dei fleste lesarar vil assosiere namnet med Sherlock Holmes-historia Hunden frå Baskerville. Og William er langt på veg ein Sherlock Holmes i denne boka, han prøver å kome til botnar i mordgåta. Spora peiker mot biblioteket. Midt oppe i dette eventyret så møter også Adso ei freistarinne. Eller er det kjærleiken?

Her ligg altså alt til rette for lesefest. Spørsmålet er om lesaren maktar å gape høgt nok til å få med seg heile måltidet. Sjølv klarte eg det berre delvis, ein del havna nok i skjegget.

Dette er ein stort anlagd roman, den første i ein trilogi, som fortel om jordmora Hillevi og etterkomarane hennar, samt om fattigguten Elis som blir landflyktig kunstnar. Men trilogien som sådan er kanskje først og fremst ei forteljing om utkant-Sverige, eller Jamtland for å vere meir spesifikk.

Lesaren møter Hillevi som nyutdanna jordmor i 1916. Ho svermar for presten Edvard Nolin, og då denne blir kalla til eit sokn i Jamtland sørger ho for å få jordmorpost i same området. Men presten er ikkje vidare begeistra for dette tiltaket, for det første kan han ikkje ha på seg at han driv med lauslivnad, og for det andre ser han nok føre seg at han skal gjere eit betre gifte. Innan det blir klart for Hillevi at presten ikkje er noko å satse på så har ho blitt så knytta til området, både til den flotte og mektige naturen og til folket som bur der, at ho berre må bli verande.

Det første jordmoroppdraget er hjå ei ungjente på eit fattig gardsbruk med knugande atmosfære. Husbonden tuktar familien hardt, og sjølv om det aular med folk i huset er det stille som i grava. Skildringa av denne fødselen er noko av det mest skakande eg har lest dei seinare åra. Den antatte barnefaren, Elis, er også berre ein unggut, og som følge av hendingar i etterkant av fødselen så vel han å flykte over til Norge. Ein stor del av boka handlar om lagnaden hans.

Ein møter mange personar i denne boka, både i Jamtland og Trøndelag og andre stadar, og det er byfolk, bygdefolk og samar. Eklund malar ut dei ulike personlegheitene med sikker penn, og utan å overforklare. Det er heile tida rom for å la lesaren tenke seg til det som manglar. Men der Eklund etter mitt syn er aller, aller best er når ho skildrar natur og landskap. Ein får kjensla av at forfattaren ikkje berre elskar, men ER dette landskapet. Ho flytta for øvrig til Valsjöbyn i Jamtland rundt 50 år gamal, og bodde der i 24 år. Det er rimeleg å anta at denne bygda har tent som modell for Svartvatn, sentrum for hendingane i denne trilogien.

Eg las denne boka saman med Lesesirkelen av 2014, takk til alle som bidro i diskusjonen undervegs.

Ei episk forteljing om den jødiske overklasseguten Judah Ben-Hur, som ved eit uhell forårsakar at famlien blir fengsla og fråtatt eigedomane sine, endar opp som galeislave, og derifrå ved mot, styrke og kløkt, samt ein porsjon heldige omstende, vinn det meste attende.

Boka har undertittelen «A Tale of the Christ». Med mindre eg har oversett eit vesentleg poeng, så er denne undertittelen delvis misvisande. Boka startar rett nok med å fortelje om dei tre vise menn som møtest for å reise til Betlehem, og Jesus dukkar opp att mot slutten av forteljinga, og blir avgjerande for retninga livet til Judah Ben-Hur tek etter korsfestinga. Men i det store og heile så handlar boka ganske lite om Jesus. Vismennene, derimot, dukkar opp i litt større monn.

Boka er heller ei eventyrleg skildring av urett og hevn, svik og kjærleik, elende og rikdom, og i ein samanheng som fell saman med delar av bibelsoga. Eg gjeng ut frå at forfattaren har hatt omfattande kunskap om historie, levesett og natur i midtausten og austlege del av Middelhavet rundt Kristi tid. I alle fall er forteljinga spekka med detaljar og skildringar som virkar overtydande for ein lesar som ikkje er spesialist på området. Og dette var for underteikna kanskje det største plusset ved boka, at ein fekk kjensla av å bli med på ei reise attende i tida og til framande himmelstrok.

Svetlana Aleksijevitsj har samla inn vitnesbyrd frå overlevande frå krigshendingar i Sovjetunionen, overlevande som var born den gongen. Den gongen er 2. verdskrigen, eller Den store fedrelandskrigen som den kallast der borte. 101 små bitar av ein barndom, enkelte er berre vage minne, andre er meir samanhengande attgjevingar av ting dei har opplevd. Men felles for dei alle ar at kvart enkelt av bidraga romer tilstrekkeleg med materiale til at det kunne skrivast ein roman over det.

Kvart vesle stykke innleiast med ei nøkkelsetning frå forteljinga, namnet til den som fortel, alder til barnet då hendinga skjedde, og yrket i dag. Det mest gledelege ved boka er at det ser ut for å ha gått brukbart med dei fleste av desse borna seinare i livet, yrkesnemningane tyder i alle fall på det. Men desse skrekkelege opplevingane frå barnåra må jo ha satt spor på ein eller annan måte, utan at ein får vite noko om det her.

Det er som nevnt stort sprik i detaljrikdom og innhald i forteljingane. Forteljartrangen til dei enkelte varierer også noko. Likevel er det ei slags heilheit over denne samlinga. Intervjuaren er jo usynleg, tilsynelatande ikkje ein part i denne overleveringa av barndomsminne til lesaren. Men ho må jo nødvendigvis skrive ned desse forteljingane, og det er vel i den prosessen (samt oversetjinga til norsk) at denne kjensla av heilheit stammar frå. Det er først når eg tenker over dette i etterkant at det slår meg at Alekseijevitsj også har del i desse forteljingane.

Siste del av forteljinga om Pelle, som no har kome seg til København og jobbar som skomakar. Han lever i trange kår, men har stor stå-på vilje og vil gjerne gjere noko for samfunnet rundt seg i tillegg til å ta seg av sin eigen familie. Arbeidarrørsla er i framvekst, og Pelle blir snart ein leiarskikkelse. Han har store visjonar for korleis samfunnet skal vere og jobbar utrøytteleg for å nå fram til målet, men han møter sjølvsagt motgang. Sjølvsagt, både fordi pengemakta har interesse av å halde arbeidarklassen nede, og fordi det litterært sett ville vere vanskeleg å lage ei god historie utan at helten kjem i vanskar.

Men etter den gode opplevinga eg hadde med bind 1 av dette verket så opplever eg denne delen som eit mageplask. Delar av handlinga virkar fryktelig skjematisk, og det er vanskeleg å få grep på kva slags aktivitetar Pelle egentlig gir seg inn på. Jau, han er med og organiserer arbeidarrørsla, men ein får frykteleg lite innblikk i korleis denne organiseringa gjeng føre seg. I det heile gjev boka inntrykk av å vere eit propagandaskrift for klassekamp og visjonen om eit rettvist samfunn, og det er sjølvsagt både forbilledleg og flott, men når det gjeng utover dei øvrige litterære kvalitetane i forteljinga så kan eg ikkje anna enn å trille eit middels terningkast på boka.

Frå før har eg lest Ditte menneskebarn av Nexø. Eg opplevde noko av det same der, at forteljinga starta velidg bra og dala i kvalitet utover i verket. Skal tru om dette er noko som gjeng att i fleire av bøkene hans? Eg ser ikkje vekk frå at eg kjem til å finne ut av det ved å lese fleire Nexø-bøker, men det har ingen hast.

Nok ei bok i ein av favorittsjangerane mine, oppvekstskildring. Pelle er ein fattig gutunge som innvandrar til Bornholm frå Sverige saman med faren sin på slutten av 1800-talet. Det er ikkje så lett å klare seg på Bornholm heller, men faren klarar å få seg plass hjå den gjerrigaste landeigaren på øya. Her veks Pelle opp, og ein lærer å kjenne miljøet på øya på godt og på vondt. Der er mykje fattigdom, og som innvandrar stiller han nederst på rangsstigen. Likevel, trass trange kår får ein kjensla av at der også er eit og anna streif av lukkeleg barndom.

Forfattaren Nexø hadde sjølv delar av oppveksten på Borhnolm, og var nok ikkje stort meir velståande enn Pelle i boka. Det er uklart for meg om nokon av hendingane i boka er tufta på forfattaren sitt eige liv, men miljøet må heilt klart vere Nexø sine barndoms- og ungdomsminne. Det er så levande og varmt skildra, både folk og natur, at det er nesten som å vere der sjølv. Eg måtte ta meg fleire «køyreturar» på Google Streetview for å utforske øya vidare. Eg har lenge tenkt at Bornholm må vere ein kjekk plass å reise til, og lysta blei ikkje mindre etter denne boka.

Nexø skreiv 4 bøker om Pelle.. Det er dei to første, «Barndom» og «Læreår» som er med i denne utgjevinga frå Bokklubben. Nexø hadde ein klar sosialistisk ståstad i det litterære prosjektet sitt, der han skildrar dei vanskelege kåra til den undertrykte arbeidarklassa. Dette gjorde Nexø til ein betydeleg meir etterspurd forfattar i DDR og Sovjetunionen enn han var i Danmark. Men sjølv om sympatien med dei fattige er tydeleg i denne boka, så framstend den ikkje som noko kampskrift for sosialismen. Då er det verre med framhaldet i denne forteljinga, men det kjem eg attende til i neste bokomtale.

Det er vel ikkje heilt feil å seie at Alf R. Jacobsen har spesialisert seg på sakprosabøker om 2. verdskrigen? Best kjend er kanskje boka Kongens nei, som blei filmatisert for ikkje så lenge sidan. Men han har også skrive ein og annan kriminalromanen, slik som denne boka frå 2014. Men har du sett, handlinga er lagt til tida rundt andre verdskrigen, og den ligg tett opptil hendingar som han har skildra i nokre av sakprosabøkene sine.

Dette var nok eit lurt grep, for sjølve krim-delen av historia var ikkje all verdens. Det som likevel gjer boka verd å lese er den truverdige og velskildra rama rundt det heile. Eg tvilar ikkje ein augneblink på at Jacobsen kan dette stoffet til fingerspissane. Mange av romanfigurane er henta frå historiebøkene, og for den som ikkje har visst særleg mykje om Litsafronten og krigsdramaet i traktene mellom Finnmark og Kola-halvøya så er her mykje å lære (Kjartan Fløgstad har også gitt desse hendingane stor plass i boka si Grense Jakobselv.)

Kvifor djevelens kobber? Ein viktig motivasjon for maktkampen i nord var tilgangen på nikkel. Namnet «nikkel» kjem av det tyske «nickel», som var ein slags mellomting mellom bergnisse og djevel. Tyske gruverarbeidarar var nemleg frå gamalt av kjende med ein type koparmalm som det var uråd å utvinne kopar frå. Derfor meinte dei at denne malmen var forgjord av djevelen. Seinare fann ein ut at denne malmen inneheldt eit anna metall, som då fekk namnet nikkel. Sånn, det er utruleg kva ein kan plukke opp av å lese krimbøker.

Forbrukssamfunnet er i ferd med å gå i metning. Byane er fulle. Den økonomiske voksteren har stogga. Ein mann ser teikna i tida før dei fleste andre, og tek med seg kona og sonen ut av byen og til den einaste staden i nærleiken der det er rikeleg med ressursar for å livberge seg: byen sin søppelfylling.

Den fiktive byen i boka heiter Sweetwater, ut frå dei sparsame hinta om geografi forestiller eg meg at det er ein storby på austkysten av USA. Etter som bysamfunnet gradvis kollapsar veks det fram eit mindre samfunn på søppelfyllinga, eit samfunn som nok har mykje til felles med jeger- og samlesamfunna til dei fjerne forfedrene våre. Hovudpersonen Allan har berre eit mål for auge; å overleve. Derfor gjeng han ikkje av vegen for noko for å auke sjansane sine. Det handlar om kven som får vere med, og kven som ikkje får vere med, i flokken hans.

Det er internasjonalt format over denne boka, er det lov å seie det? Hadde eg lest denne boka på slutten av 70-talet eller byrjinga på 80-talet, og hugs at denne perioda var ei endelaus rekke av audmjukingar med Tor Røste Fossen som landslagssjef i fotball og hyppige sisteplassar i Melodi Grand Prix, og at det mentalt sett var det lysår igjen til Gro Harlem Bruntland sitt forløysande «Det er typisk norsk å være god» i 1992, så ville eg ha tenkt «kan ein norsk forfattar verkeleg skrive så bra?». No nøyer eg meg med å slå fast: Faldbakken skreiv verkeleg bra på starten av 70-talet. Eg har ikkje lest nyare bøker av han, så eg veit ikkje korvidt han heldt fram med det.

I del to av dette fantastiske verket av Knut Faldbakken så er livet på søppelfyllinga i ferd med å bli vanskeleg. Sidan samfunnet i millionbyen Sweetwater har kollapsa så har også tilførselen av nye ressursar til søppelfyllinga stogga. Allan og flokken hans tek derfor til med å trekke innover mot byen igjen, for å sjå om sjansane for å overleve er betre der.

Det er eit fantastisk skræmebilete av ein herja og nær avfolka by som blir mana fram i denne boka. Sjølv om der sjeldan er folk å sjå lyt ein alltid vere på vakt, for alle er desperate etter mat. Derfor gjeld det å leve så usynleg som mogleg. Slik kjem ein til den bisarre situasjonen at livet i ein folketom storby, der det er rikeleg med plass, blir ei klaustrofobisk affære.

Forteljinga sorterer nok under sjangeren «Dystopi». Eg har også sett den omtala som «science fiction», men det meiner eg blir feil. Det er frykteleg lite i boka som antyder ei teknologisk utvikling vidare frå 1970-talsnivå, og forteljinga kviler heller ikkje på vitskaplege føresetnadar. Men uansett kva merkelapp ein vel å setje på den, så var det ei stor oppleving å bli med på Faldbakken sin skrekkvisjon. Boka blei også filmatisert i 1988, med tittelen «Sweetwater». Eg har til gode å sjå filmen, men byr det seg eit høve så blir eg sikkert å benke meg framom TV’en. Om den er skulle vere berre halvparten så god som bøkene, så ville den likevel vere verdt tida det tek å sjå den.

Denne boka har kome på norsk med to titlar, Mitt søtappelsintre og Når jeg engang blir stor. Det er ei oppvekstforteljing, dette er ein favorittsjanger for underteikna. Og boka fall godt i smak, men mangla likevel litt for at eg ville trille eit av dei høgaste terningkasta.

Vi møter Zezé, ein gut i ei fattig familie i ein Rio-forstad, som femåring og følgjer han nokre få år av oppveksten. Far er arbeidsledig, mor jobbar dobbelt (fabrikk og heime), storesøstrene sjefar i huset og Zezé gjer sitt beste for å flykte frå situasjonen. Dette gjer han på fleire måtar, mellom anna skapar han eit lime-tre i hagen om til ein levande fantasiven som han kan prate med om alt mogleg. Eit anna tiltak er å gjere rampestrekar. Dette er han ganske god til, og endar opp med å få ganske mykje juling heime. Såpass mykje at det er rystande å lese om.

Når ein rik vaksen mann gjer seg til vens med ein fattig gutunge så ringer det nokre alarmbjeller i hovudet mitt. Men det ser ikkje ut for at vedkomande vaksne i denne boka hadde vikarierande motiv for venskapet, så får eg heller sitje att med skamma over å ha vært misteksam.

Forfattaren skal ha basert denne boka på opplevingar frå sin eigen oppvekst (det er vel ikkje uvanleg at forfattarar gjer dette). Det er levande og gode skildringar frå livet i eit fattig nabolag, og det er uråd å ikkje bli glad i den livlege, fantasifulle og kvikke hovudpersonen.

Jaudå, Johan Golden og Atle Antonsen er artige karar. Sidan eg så godt som aldri høyrer på radio (og det hjelp ikkje at makta prøver å tre DAB nedover øyrene på meg) så har eg ikkje noko forhold til radioprogrammet deira som denne boka er tufta på. Men eg tykkjer dette dykket inn i lokalavisjournalistikken sine raritetar er ein god ide. Det er klart at når ein har ei avis å fylle med stoff, og det er lite som skjer, så må ein vere litt kreativ. Og det er der mange døme på i boka.

Som i den førre boka over same lest, Statsråd vant spekeskinke, så leverer komikarduoen humoristiske kommentarar til dei enkelte avisoppslaga. Med fare for å virke hårsår, så kan det synest som om enkelte av kommentarane er farga av eit noko stereotypt bilete av distriktsnorge og folk som bur der. Men å spele på stereotypar eg også humor, så det får ein berre leve med.

Det ser ikkje ut for at det kjem fleire bøker i denne serien, og det kan hende det er nok med to. Men det skulle vere rom for fleire bøker, og med ein litt annan vri. For når ein ser på alle dei meiningslause overskriftene og nyhendesakene som florerer i nasjonale media så er det lov å lure på kva slags folkeferd vi eigentleg er som tilsynelatande er meir opptatt av sladder om C-kjendisar enn av statsbudsjett, utanrikspolitikk og andre naturkatastrofer. Så eg skulle frykteleg gjerne sett ei liknande bok med dette som utgangspunkt. Vi får sjå.

Det tok nokre år, men sanneleg kom eg over eit tilbod på denne siste boka i Viktoria Bergman-trilogien, så dermed kunne eg få lest slutten på denne historia. Ulempa var berre at det er så lenge sidan eg las bok nummer 1 og 2, så det tok litt tid før eg kom inn i historia igjen. Men det gjekk seg til nokonlunde brukbart likevel.

Eg hadde begrensa forventningar til denne boka (og det var nok derfor eg ikkje la meg meir i selen for å få tak i den), men den blei ei positiv overrasking. Sjølve historia er rimeleg beksvart, noko fargevalet på omslaga til denne serien hintar om. Det er få ting som er meir opprørande å lese om enn overgrep mot barn, og når det i tillegg verkar å vere satt i system så blir det ekstra ille. Undervegs i boka så er det til dels uklart kvar skiljet gjeng mellom røyndom og fantasi. Då kan det vere godt å halde fast ved at det som gjeng føre seg innanfor permane er fantasi alt saman, og satse på at verda på utsida av permane er hakket trivelegare.

Alt i alt ei grei avslutning på trilogien. Det er ikkje alt eg får til å henge saman, noko som kanskje skuldast det lange avbrekket mellom bok 2 og 3. Men for øvrige lesarar som måtte ha lest berre dei to første bøkene, eller kanskje berre den første, i serien og tykte dei/den var nokonlunde brukbar(e) så er meininga mi at det er bryet verdt å fullføre den.

Edvard Hoem har dikta opp att historia til nokre av slektningane sine frå tidlegare ætteledd. Tidsromet er siste delen av 1800-talet. På ingen måte berre fri fantasi, han har tatt i bruk kjelder så langt det er råd, både når det gjeld personane sjølve og omgjevnadane dei lever i. Men i staden for å gi ei dokumentarisk framstilling av personar og hendingar, så bles han heller liv i dei, forsyner dei med tankar, kjensler og dialog. Eller togn, når det er det som trengs.

Ein møter mange personar i denne boka, men hovudpersonen er nok først og fremst slåttekaren Knut Nesje, som på fritida driv og ryddar seg jord i liene ovanfor Molde. Kona har døydd frå han, men han treff ei ny, Serianna. Det blir fort ungar av slikt. Og det var harde tak for ein fattig husmann å forsørge ein veksande ungeflokk. Den yngre søstara til Serianna, Gjertine, får også etter kvart ei avgjerande rolle i boka, då ho som den første i slekta vandrar ut til Amerika. Dame med tak i, denne Gjertine. Ein ser vel også at skikk og bruk har endra seg noko på dei siste 130-140 åra. Måten Ola, bror til Serianna og Gjertine, hente seg kone i Malmedalen på hadde vel neppe passert i dag. Eller hadde den det?

Det er godt gjort av Hoem å skape ei slik levande forteljing ut av det materialet han har hatt tilgjengeleg. Lesaren blir sugd inn i historia, og det er lett å lage sitt indre kinolerret der orda i boka blir til landskap, bygningar og levande personar. Noko av dette kan nok tilskrivast at sjølve språket i boka er særs godt. Og boka er for øvrig ganske lettlest. Dette er første boka i det som så langt har blitt ein slektskrønike på 4 bind. Det er berre å lese vidare, for dette er bra.

Denne boka er noko nær innpå ein kriminalroman. Men ikkje heilt. Mest av alt er det Fløgstad, med underfundigheiter, skråblikk på eit og hint, spark til høgre og den vante dosa med blødmer. Og for den som liker Fløgstad er dette midt i blinken.

Då boka kom ut var eg student ved ein utdanningsinstitusjon som blir gjort aldri så lite narr av av Fløgstad. Det blei, om ikkje rabalder, så i allefall merkbar indigjasjon i miljøet. Når eg les den aktuelle passasjen no så må eg seie at det kan framstå som noko hårsårt å reagere på dette. For min eigen del blei det i alle fall rikeleg med øl og hornmusikk i løpet av studietida. To av tre er ikkje så verst. Ja ja, nok om det.

Krimroman-aspektet er alt nemnt. Her er drap og andre lovbrot, det manglar ikkje på det. Likevel så er ikkje dette det sentrale ved forteljinga. Det er heller slik at forteljinga tener som eit bereverk for ei satirisk framstilling av samfunnet, og med fokus på fråveret av moral i dei høgare sjikta, og gjerne dei i dei austlege stroka av landet. Ein artig detalj er at Fløgstad let eit knippe av romanpersonane gjere om lag same fjellvandringa som Hertingen i si tid gjorde i Fyr og flamme, men motsett veg. Eg har spekulert litt på om det ligg ei eiga meining i dette, men som med mykje av det andre Fløgstad skriv så er det ikkje alltid så lett å bli klok på. Men klok eller ikkje, eg kosa meg storleg med boka.

Naivistisk og småmorosam forteljing om ein vellukka familiefar frå Oslo som finn ut at han heller skal bli einebuar i skogen. Hovudpersonen, Andreas Doppler, fortel i første person. Han har samla opp ein god del frustrasjon over A4-livet han lever, og dødsfallet til faren i kombinasjon med ein smell i hovudet under ein sykkeltur i marka er det som skal til for at han vinkar farvel til sivilisasjonen. Men heilt farvel blir det likevel ikkje, det er trass alt ein del ting han treng som han ikkje kan finne i skogen. Skumma mjølk, til dømes.

Det er ikkje godt å vite kor djup Loe ynskjer å vere i denne boka. Er det berre overfladisk fjas og løyer, eller prøver han å seie noko grunnleggjande om framandgjeringa av menneske i urbane strok, og om lengten attende til naturen? Sjølv høyrer eg til dei som meiner at natur er best på TV, og dermed har eg naturlegvis litt tungt for å tru på hovudpersonen sine val. For ikkje å snakke om at det finnest såpass tålmodige koner som det Doppler har.

Det har kome to bøker til om Andreas Doppler. Men i den grad eg kjem til å lese fleire bøker av Loe, og det kjem eg nok ganske sikkert til å gjere, så vil eg nok i første omgang satse på to av dei tidlegaste bøkene hans, Tatt av kvinnen og Naiv. Super.. Dette er bøker eg har tenkt å lese i over 20 år no, og før eller seinare må eg vel gjere alvor av det.

Det er umogleg å lese denne boka utan å sjå for seg Bør i Rolf Wesenlund sin tolking frå musikkspelfilmen frå 1974. Og dermed er det uråd å unngå å kome i godt humør. Eg trur nok fort at denne mentale koblinga kan ha bidratt til minst eit halvt auge ekstra på terningen.

I denne stutte romanen raljerer Falkberget over sjølvhøgtidlege oppkomlingar, det var sikkert ein del av dei rundt 1920 også. Ein møter unge Bør Børson jr. medan han er på veg heim frå Trondheim, orsak, Trondhjem for å åpne landhandel på faren sin gard i Olderdalen. Junior har plukka opp mykje i byen, både språk og fakter, og legg planar for å slå seg fram i verda. Så kan det også hende at verda finn på å slå attende.

Det er litt av nokre sprell lesaren får vere med på, både innanfor bygda sine ramer, i det meir urbane sosietetslivet samt i pengespekulasjonar. Bør jr. er ein forfengelig jålebukk og opptatt av pengar og makt, men på botnen er han likevel godhjarta. Godhjarta var nok Falkberget også, som skreiv han ut av den eine knipa etter den andre og sørga for at alt ordnar seg til slutt.

Eg gjeng ut frå at «Feelgood-roman» er eit omgrep som er nyare enn Falkberget sin forfattarskap, men denne boka kan kanskje passe i kategorien? Eg kjende meg i allefall både glad og nøgd medan eg las, og etterpå også. Så dersom nokon treng å muntre seg opp litt nokre kveldstimar, så er det berre å finne fram denne boka.

Avsluttande bok i Kairo-trilogien, og dette var nok den boka eg likte best av dei tre. Tidsmessig startar den nokre år før andre verdskrigen, og nærmar seg etter kvart forfattaren sin samtid. Det er barnebarna til patriarken Ahmed Abd el-Gawwad som ber det meste av handlinga, i tillegg til yngstesonen Kamal. Sjølvsagt tek ein del i dei ulike tildragelsane i familia. Ei og anna damehistorie er der, men sanneleg er der ikkje også ein som gir seg inn i eit homofilt forhold. Er det sneversynt av meg å lure på om dette skapte oppstandelse i Egypt på 1950-talet? Eller er forholdet såpass innsvøpt i eufemistiske omskrivingar at folk flest ikkje festa seg ved det?

Åkke som, det beste grepet i boka er likevel at Mahfouz let to av den yngre generasjonen representere krefter som prøver å forme utviklinga til Egypt vidare inn i framtida: Abd el Monem som finn meiningia i livet ved å vende seg til fundamentalistisk Islam, og Ahmed som har meir tru på kommunismen. Langs ein annan akse, kanskje ein slags moralsk ein, har Mahfouz stilt opp to andre ytterpunkt, den intellektuelle og filosofiske Kamal og den opportunistiske og maktsøkjande Ridwan.

Som i dei førre bøkene i trilogien er det gode miljøskildringar og personkarakteristikkar, samt rikelege moglegheiter til å lære meir om nyare Egyptisk historie (sjølv om ein nok også i tillegg må stø seg til wikipedia eller andre oppslagsverk). Men denne boka dveler i mindre grad ved daglegdagse scener, noko som passa meg bra. God trilogi, eg er glad for at eg las den.

Det er ufatteleg kva folk kan finne på. Tøme byar for folk og sende dei ut på landsbygda for å dyrke mat er sikkert effektivt for å jevne ut sosiale ulikheiter, men når resultatet er at alle får dårlegare levekår så er det begrensa trøyst i at det er meir likt for alle enn det var før. Og når i tillegg store delar av innbyggarane i landet døyr i prosessen, så skal man vere ganske radikal for å kunne forsvare den. Legg til etnisk rensing samt utrensking av intellektuelle og andre potensielle motstandarar av regimet så har ein ei kort oppsummering av kva Raude Khmer dreiv på med i Kambodsja på 70-talet. Det var sikkert godt meint i utgangspunktet, men det blei altså frykteleg gale.

Denne boka er vitnesbyrdet til ei ung jente frå ein privilegert familie som kom seg levande igjennom desse åra og etter kvart greidde å flykte frå landet. Forteljinga er ein roman, men hendingane er tufta på forfattaren sine eigne opplevingar. Det er ingen analyser eller drøftingar i boka, og forteljinga er forbløffande likefram og fri for direkte anklager mot overgriparane. Det er faktisk ein slåande kontrast mellom den nøytrale forteljarstilen og dei grusome hendingane som blir skildra.

Språkleg er boka lettlest, sjølv om det er tungt å ta inn over seg at folk kan gjere slikt mot einannan. Eg er usikker på kor verdfull boka er for innsikt i Raude Khmer sitt styre som sådan, men som døme på kor gale slike sosiale eksperiment kan bere i veg så er den framifrå.

Boka handlar om Ida Ramundo, ei ung enke, og lagnaden hennar og til barna hennar i og rundt Roma under og rett etter den andre verdskrigen. Ida er delvis av jødisk opphav, og lever i angst for at nazistane skal finne ut av dette. I det heile er ho opptatt av å vere usynleg, av å stikke seg fram så lite som mogleg, ja, ho er nærmast sjølvutslettande. Ein får kjensla av at dette er eit karaktertrekk som ville vært framtredande hjå henne uansett ytre omstende.

Ein får servert eit overtydande tidsbilete av livet i Italia på denne tida. Skildringane blir så nære og tydelege at det er lett å sjå for seg dei ulike scenene. Enkelte hendingar gjer sterkt inntrykk, slik som tøminga av jødekvartalet i byen, og lagnaden til gutane hennar. Der er også lyspunkt i historia, ein kan til dømes ikkje anna enn glede seg over forholdet mellom yngsteguten Useppe og hunden Bella. Men totalt sett er boka i ein pessimistisk tone.

Dette er ei lang og innhaldsrik bok. Den er delt opp i 8 bolkar, og kvar bolk startar med eit oversyn over viktige hendingar i verda i denne tidsepoka. Siden desse hendingane er av negativ karakter så heng dei som eit dårleg varsel ved inngangen til kvar bolk av forteljinga om familien Ramundo. Ein får kjensla av at historia er ein malstraum, som dreg menneska under uansett kor gode eller dårlege dei måtte vere. Sjølv om eg for min eigen del har ei litt meir optimistisk innstilling til livet så var det likevel givande å bli med på denne reisa.

Vi hadde denne boka som felleslesing i Lesesirkelen av 2014. Det blei ein lang og god diskusjonstråd.