Bokelskere.no

Men på den andre sida så er det jo det. Heilt all right som eit utval. Flott og fint, tekster ein kan fundere på. Kankje medan ein sit i ein båt? For Odd Børretzen likte jo båtar, i det minste så likte han å skrive om at han likte båtar. Eller kanskje ikkje alle båtar, men i det minste sin eigen båt. Men utan forfattaren si røyst blir det ikkje heilt det same, på papiret må tekstane liksom segle sin eigen sjø. På den andre sida er der bilete. Det var dårleg med bilete på radioen og på grammafonplater kan det vere plass til nokre på omslaget, men i boka er det mange. Og teikningar, eg trur Odd Børretzen må ha likt å teikne. Men han likte ikkje måsar, det skreiv han fleire gangar. Eller meir presist, han skreiv at han hata måsar. Eg skaut ein måse ein gang i ungdomen, med hagle. Det var unødvendig av meg, det var ganske stygt, og eg angrar. Eg trur ikkje Odd Børretzen heller ville ha likt det. Sjølv om han hata måsar. Men livet har han tenkt ganske mykje på. Og han har satt mange fine ord på det. Livet altså. Og i denne boka.

Boka burde heller heite «Essay om Tundals visjon», for sjølve visjonen utgjer berre ca 40% av boka. Slik er sideinndelinga:

Innleiande essay: 41 sider
Tundals visjon: 66 sider
Oversetjaren sitt etterord: 55 sider
og i tillegg er der nokre sider med notar, litteraturliste etc.

Helidigvis var dei to essaya også ganske interessante. Medan eg las det innleiande essayet var eg litt uroleg for at det tematisk skulle overlappe for mykje med etterordet. Men det var ingen grunn til å uroe seg, dei utfylte kvarandre veldig fint.

Så til sjølve visjonen. Tundal var ein rik men lastefull irsk mann, som i 1149 fekk eit illebefinnende og fall i uvit medan han var ute for å krevje inn pengar etter ein hestehandel. Han var skinndaud i tre døgn, i denne tida var sjela løyst frå kroppen og fekk ei omvising, med litt «prøvesmaking», i helvete og himmelen. Det var ganske eksplisitt valdspornografi i helvetes-turen, og umåteleg flott i dei ulike nivåa av himmelriket. Opplevinga hadde sjølvsagt sterk virkning på Tundal, som blei ein from mann etterpå, og det var nok meininga at lesarane av visjonen også skulle bli fromme.

Tundals visjon har truleg vært ei av inspirasjonskjeldene til Dante sin Guddommelege komedie. Det eg ikkje visste, er at der er ein heil skog av nedteikna visjonar om helvete og/eller himmel frå denne tida, så mange at det nesten er å reikne som ein eigen litterær genre. Men sjølv om det var moro å få vere med på denne turen, så trur eg ikkje eg kjem til å utforske genra i særleg monn. Dante med tid og stunder, så tenkjer eg det greier seg.

Eg høyrer ganske lite på radio. Derfor har eg ikkje noko forhold til radioprogrammet «Misjonen» på P4, der innholdet i denne boka i følge omslaget er henta frå. Men eg veit jo at eg har sett både Atle Antonsen og Johan Golden på TV, og eg har til og med eit oppfatning om at dei har vært vittige. Derfor er det god grunn til å tru at det kan vere moro å bla igjennom denne boka med rundt 100 pussige avisutklipp, stort sett frå lokalaviser rundt omkring i landet, og innsendt til programredaksjonen av tipsarar rundt omkring.

Og jaudå, det er mange humoristiske poeng her. Antonsen og/eller Golden har forfatta ein liten kommentar til kvart av utklippa, og av og til treff dei ganske bra. I forordet hevdast det at samlinga eigentleg er ein hyllest til hardtarbeidande journalistar i lokalavisene rundt omkring. Men enkelte av kommentarane virkar meir som ei latterleggjering av nyheitsbiletet (eller mangel på nyheitsbilete) i distrikta. Då kan det vere greit å skule litt til hovudstadsavisene og kjendis-stoffet dei serverer lesarane sine. For å vere heilt ærleg tykkjer et at t.d. Laagendalsposten sitt oppslag «Gjørmegriseri på Fauleplass» (side 79) har langt meir nyheitsverdi enn VG sin melding om at Paradise-Iselin skal synge ein sang om kva julenissen gjer på om sommaren Men det er vel eit spørsmål om perspektiv.

Skal ein dømme etter den geografiske spreiinga av artiklane, så er nyhenda rarare i enkelte bygder/byar enn andre, der er eit knippe aviser som er solide gjengangarar. Men eg har ein mistanke om at saka heller er at enkelte bygder har ivrigare tipsarar enn andre. Og jaudå, boka var stort sett morosam den. Morosam nok til at eg også kjem til å skaffe meg oppfølgaren, Ny hylle på Prix.

Siste boka om utvandrarane frå Ljuder i Sverige, og lagnaden deira i det nye landet. Og der kom den. Konflikten med indianarane som har blitt trengt bort frå jaktmarkane sine, og fått stendig dårlegare vilkår for levesettet sitt. Og det blei blodig og fælt. Rystande skildringar av morbide detaljar i indianarane sin framferd. Så lyt ein hugse på at skildringane er sett frå nybyggarane sin ståstad, ein får i mindre grad greie på detaljane i dei kvite sin framferd mot indianarane.

Etter kvart som bokserien skrid fram får dei øvrige i reisefølget mindre og mindre merksemd, no er det nesten berre Karl Oskar og Kristina det handlar om. Kristina har hatt varierende helse, og no er det slutt, etter nær 20 års ekteskap og 12 år i Amerika. Einsemda til Karl Oskar etterpå blir glimrande skildra, han nærmast isolerer seg frå dei andre i bygda. I tillegg blir ungeflokken vaksne, nokre giftar seg og reiser bort, og dei som blir att har funne seg ikkje-svenske ektemakar. Det blir ein heil bøling med barnebarn etter kvart, og Karl Oskar reflekterer litt over dette med at han har tatt med seg slekta ut av Sverige.

Eg må trekke litt stilpoeng for eit par forhold undervegs; det blir for mykje repetisjon av same poenget. Dette har vært tilfellet i enkelte av dei andre bøkene også, men dette var kanskje den boka der det var tydelegast. I tillegg er enkelte av dei triste scenene litt for tilgjort melodramatiske. Moberg berre dyngar på med grine-effektar, men det får då vere grenser, tenkte eg undervegs.

Likevel må eg seie at det har vært ein særs triveleg bokserie å følge. Symboltungt nok så har eg lest dei frå vår til vinter dette året, og etter 1940 sider i lag så er det ikkje til å unngå at ein blir ganske glad i hovudpersonane. Takk for følget, Karl Oskar og Kristina, og tusen takk til Vilhelm Moberg for å ha skapt denne bokserien.

Eg legg inn ei lenke til valtråden for En5 her, eg, det ser ikkje ut for at det er lenka til den frå hovudtråden enno.

Der er forøvrig ei bok som skil seg litt ut i teten, men det er enno tre dagar att av røystinga.

Oi, det høyrest ut som at dette er eit prosjekt som er liv laga.

Eg har ingen er faring med å vere testlesar for skjønnliteratur, men har korrekturlest ein del faglitteratur (avhandlingar, tidsskriftartiklar, rapportar etc.) Skulle "grinete middelaldrande menn" vere i målgruppa for romanen, så kan eg alltids prøve. Eg har uansett veldig sansen for oppvekstskildringar. Men la meg advare om at eg er frykteleg dårleg på tidsfristar, det er ein viss risiko for at ei eventuell tilbakemelding kjem 2 veker etter at romanen er gått til trykkeriet ...

Det var nok først og fremst fordi boka stod øverst på lista at eg tippa på den. Pluss at du i ein annan tråd framheva ei anna av Hovland sine bøker som favorittar i 2016.

Så må eg innrømme at eg blei fryktelig nyfiken på romanen du har skrive. Er den på manuskript-stadiet, eller har den kome ut? Er det lov å spørje kva den heiter?

Scenariet er eit tenkt opprør mot dei styrande kvite i Sør-Afrika i 1980. (Boka kom ut i 1981.) Opprøret får militær støtte frå fleire nabostatar, og det fryktast at alle kvite anten kjem til å bli drepne eller jaga ut av landet.

Hovudpersonane i boka, Bam og Maureen, høyrer til dei liberale kvite om egentlig er imot apartheid, og som egentlig har oppført seg anstengig mot dei svarte tenarane sine, og som no er på flukt med dei tre småbarna sine frå valdshandlingane i Johannesburg. Det er tenaren deira gjennom 15 år, Juli, som har tatt dei med til heimstaden sin ute i bushen, der han meiner det vil vere trygt for dei. Her blir dei installert i ei leirhytte som Juli har fått satt opp til mora si, mora må mellombels flytte ut.

Boka har ingrediensar som burde kunne gi topp-score hjå denne lesaren. Mellom anna det at forteljinga gradvis blir avdekka fragment for fragment er noko som vanlegvis tiltalar meg. Men her blir det for mange halvkveda viser, og Gordimer legg opp til mange assosiasjonar som eg ikkje greier å henge med på. Av hovudpersonane er det i størst grad Maureen sine tankar og kjensler som får plass i boka, og dei framstend som ganske kaotiske. Det er sikkert realistisk, men dei er altså ikkje så lette å forstå for denne lesaren.

Det som kanskje gjorde sterkast inntrykk er korleis dei tre ungane sklir nærmast friksjonsfritt inn i det nye miljøet, medan foreldra blir isolert av mange barrierer som t.d. språk og manglande kunnskap om korleis ein ordnar seg i ei hytte i bushen. Nettop borna sin evne til assimliering er det einaste ljospunktet å sjå i denne boka, som ellers skisserer uoverstigelege skiljer mellom dei svarte og dei kvite innbyggarane i landet. Så får ein vone at framtida til landet ser litt ljosere ut frå eit 2016-perspektiv enn frå eit 1980-perspektiv.