Endeleg mi fyrste John Green-bok, og eg trur eg skjønnar hypen. Eg er ikkje heilt frelst, men eg er overbevist om at dette funkar, og at han har noko å komma med. Det skjønte eg vel eigentleg før eg las Alaska, men det er jo greitt å få stadfesta positive forventningar, sjølv dei som er litt avventande - for det var eg heldigvis.

Hvem er du, Alaska? handlar om Miles Halter, som flyttar frå Florida til Alabama for å gå på internatskulen Culver Creek. Heime har han ingen vener og er lite populær, og er mest oppteken av siste ord. Han håpar at den nye skulen skal opna døra til noko anna enn livet han lever no.

På Culver Creek møter han Obersten, Takumi og den vakre og fasinerande Alaska. Ho røyker for å døy, har eit heilt livsbibliotek ho vil lesa gjennom og planlegg dei beste skøyarstrekane i skulen sin historie. Miles, som dei andre, fell pladask for Alaska, men når livet plutseleg vert snudd på hovudet står han att med alle spørsmåla. Kva er historien hennar? Kvifor vel ho som ho gjer? Kven er eigentleg Alaska?

John Green ville skriva ein historie om ungdom som opplever tap, sorg og skuld. Men Hvem er du, Alaska? er òg ei historie om venskap og håp, og om at dei siste orda kanskje ikkje er dei viktigaste. Dette var debutromanen til Green, og den vart godt motteken, men den store internasjonale gjennombrotet hans kom ikkje før i 2012 med The Fault in Our Stars (Faen ta skjebnen). Den gjorde at òg hans tidlegare forfattarskap fekk merksemd - vel fortent, spør du meg.

Fyrst publisert her

Nick er den strighte bassisten i det skeive punk-bandet The Fuck Offs, nyleg dumpa av vakre Tris og spelar konsert i New York City. Etter settet vert han ståande i baren, attmed ei jente i flanell. Når Tris kjem mot han spør han jenta “Kan du vera kjærasten min i fem minuttar?” ho svarar med eit kyss. Ho heiter Norah.

Norah er den ikkje-svært-opprørske dotra i ein velståande, velkjent familie. Ho brukar laurdagane på klubbar i New york City med den vakre veninna Caroline – og med å unngå (u)veninna Tris – og med å planlegga korleis ho skal få attende eksen Tal. Det er fram til ho fyrst går med på å vera Nick sin fem-minuttar-kjæraste, og sidan fygljet hans inn i New york-natta – fordi han treng litt oppmuntring, i fylgje band-venene. Nick & Norah’s Infinite Playlist er historia om denne eine seine natta der dei to bevegar seg gjennom New York, på leit etter musikken, og på leit etter kvarandre.

Forteljinga vekslar mellom stemmene til dei to hovudpersonane, annakvart kapittel fortel deira versjon av hendingane. Dette gir oss eit innblikk i begge hovud, og skapar god avvekslinga. Historia i seg sjølv er nemleg ikkje banebrytande, og det er uvisst kor mykje karakterane eigentleg utviklar seg på desse få nattetimane. ein annan ting som bryt litt med den klassiske amerikanske ungdomsromanen er at det fysiske forholdet mellom dei to har fått ganske stor plass, og er skildra med hakket meir rett-fram-språk enn det ein gjerne finn elles – forfriskande er det iallfall.

Fyrst publisert her

Rory Deveuax flyttar til London for å gå siste år på high school på ein britisk pensjonatskule. Dagen ho landar, 31. august, har ein mordar kopiert Jack the Ripper sitt fyrste mord, og London er i opprør. Utover hausten dukkar fleire lik opp, alle kopiar av den kjente Ripper-saka. Er det ein copy cat på ferde, eller er Jack the Ripper verkeleg attende i Aust-London? Rory oppdagar at ho er den einaste som kan sjå mordaren, og ein spesiell avdeling av politiet, The Shades, fattar interesse for henne.

Konseptet er spanande – dette er ikkje typisk paranormal romance eller dystopi, so vanleg i YA-sjangrane for tida. Her har me eit heilt vanleg London (med litt fleire spøkelse enn me kanskje er vant til) og ein ganske vanleg amerikansk tenåring, ei mengd med referansar til London og britisk kultur (men ikkje så mykje som blurbar som “An unputdownable thrill ride that will leave you gasping, laughing, and dreaming of London” kan lata ein tru), og eit mysterium som både er klassisk og originalt. Og desse bitane kvar for seg er gode – Maureen Johnson skriv humoristisk, med eit utsideblikk på britisk kultur (inkludert ei Doctor Who-referanse, hurra!) og greie plot-tvistar. Men alt for mykje av boka er oppbygging, kva som skil Rory for andre blir ikkje eit tema før omlag halvvegs i boka. Og hennar flørting med Jerome, ein av gutane på skulen, er heilt utan gnistar, nesten slengt inn fordi slikt høyrer til.

Eg valte denne boka av tre grunnar: 1. Eg har lese ei novelle /novellette av Maureen Johnson, og likte ho godt. 2. Jack the Ripper er spanande. 3. Blurbane som lokka med London. Eg veit ikkje heilt om eg er overbevist, og eg kjem ikkje til å leita etter dei neste i serien (enno ein gong med forbehold: om dei ikkje dumpar ned i fanget på meg). Men, og det er eit stort men: Johnson er ei forfriskande stemme i alt alvoret som kjem ut for ungdom. Og det er trass alt London. Med spøkelse.

Omtalen vart fyrst publisert her

Meggie på tolv år bur med far sin, Mo, og alle bøkene deira. Det er bøker på alle overflater, i stablar på golvet, i kasser under senga, på do. Mo lever av å gje bøker nye kjolar, og Meggie elskar både faren, arbeidet hans og alle bøkene. Berre ein ting forundrar henne: Mo les aldri høgt for henne. ho kan såvidt minnast at han gjorde det før mor hennar forsvann 9 år tidlegare, men ikkje etterpå. Etterpå har dei dessutan flytta mykje omkring, berre den vesle bussen deira og alle bøkene er konstante i liva deira. Ein dag tek likevel fortida dei att, i form av gjøglaren Støvfinger. Han kallar Mo “Trolltunge”, og vil ha tak i ei spesiell og sjeldan bok. Ei natt forsvinn både boka, Blekkhjerte, og Mo.

Historia i Blekkhjerte er original. Det handlar om grensene mellom fantasi og røynd, og kor mektige skrivne, og lesne, ord er. Det handlar om kjærleik mellom far og dotter, og om ein mann med eit blekksvart hjarte. Med på jakta for å finna att Mo, og etterkvart redda heile familien frå den vonde Capricorn og hans svartkledde menn, vert gamle tante Elinor, flammeslukaren Støvfinger, hans ikkje heilt tamme mår Gwin, Farid, som er lesen ut av 1001 og ei natt, og forfattaren Fenoglio. Det er kjekke, levande figurar (sjølv om ein skal vera forsiktig med å seia slikt etter å ha lese Blekkhjerte), og historia er både spanande og medrivande, sjølv om boka på sine vel 500 sider kan verka lang i utgangspunktet. Settinga, i eit moderne Europa med mobiltelefonar, minibankar og hotellovernattingar, gjer at hendingane både verkar meir fantastiske og meir truverdige. Korleis kan me vita sikkert at det ikkje finst “trolltunger” som Mo, og blå alvar i skogane i Sør-Europa?

Cornelia Funke vert nemnt av Neil Gaiman som ein av hans hjelpande vener, og ein kan merka eit visst slektskap mellom dei to både i setting og målgruppe. Blekkhjerte er plassert i skjeringspunktet mellom vår verd og fantasiverda, slik mykje av Gaiman si dikting og er, og utforskar grensene for menneskeleg fantasi. I tillegg er boka klart retta mot eit yngre publikum, med eit ganske enkelt språk og ein hovudperson på 12 år, men dramatiske hendingar, ei spanande historie og spørsmål kring dei nemnte grensene gjer at den òg passar godt for eldre lesarar, særleg dei av oss som har vakse opp med Den uendelige historie og Narnia – eller dei av oss som les Gaiman og liknande i vaksen alder

Omtalen vart fyrst publisert her.

Det er nyttårafta, og på toppen av Topper’s House sit ein avdanke TV-vert og dinglar med beina. Ei middeladrande dame kjem bak han for å få låna stigen hans og klatra over kanten. Ei ung jente spring mot avgrunnen for å hoppa. Ein amerikanar kjem med pizza. Ingen set utfor dei 15 etasjane denne kvelden.

A Long Way Down handlar om Martin, Maureen, Jess og JJ, som alle har sine ting å stri med, og som alle har tenkt å ta livet av seg denne kvelden. Men møtet stoppar dei, iallefall for ei stund. Spørsmålet er om det er nok, om dei har noko å leva for, om dei eigentleg har grunn nok til å dø. Romanen er morosam, tankevekkande og til tider gripande, men tippar aldri over verken i det sentimentale eller det verkeleg kloke – til det er hovudpersonane for munnrappe, hendingane dei vert utsett for for rare, og stilen til Hornby for lett.

Historia er fortalt i fyrste person frå dei fire hovudpersonane, noko som gjer at den både får eit episodisk preg, at ein ser dei ulike hendingane frå ulike sider, og vert kjent med fire svært ulike personar. Eg høyrte denne som lydbok frå Peguin, og denne vert lesen av fire ulike stemmer, som gjer ein strålande jobb. Eg ser for meg personane som om dei skulle stått framfor meg, og særleg Pauline McLynn og Beattie Edmondson overbeviser som Jess og Maureen.

A Long Way Down er ikkje Nick Hornby sin best kjende roman, men har mange av trekka dei andre bøkene hans har. Musikken er kanskje nedtona, men dei einsame – og likandes – personane, leitingi etter seg sjølv, dei tapte draumane og humoren er til stades. Dette er ein roman som ikkje kan anna enn å få ein i godt humør, trass det sørgelege utgangspunktet.

Omtalen vart fyrst publisert her.

I høve Hovland sine seksti år, tok Tokvam og Folgerø med seg forfattaren til Berlin, og utførte eit tredagars intervju på kafeen zur Rose i gamle Aust-belrin, over varm sjokolade og baileys, medan Hovland alltid var den som bestilte nytt til dei. Slik fekk Tokvam og Folgerø eit nytt innblikk i ting dei ikkje visste om sin gamle helt – og det får lesarane òg.

I mange år arrangerte vi Hovland-seminaret, parallelt med Vossajazz.
Vi var dei to einaste deltakarane, der vi sat nede ved Vangsvatnet med
pappvin og Hovland-tekstar.

No inviterer dei fleire med på Hovland-seminar, og sjølv om eg mangla pappvin fekk eg både ny kunnskap og nokre nye hovland-tekstar i denne boka. Og bilete eg aldri før har sett av Hovland som bjørnen Alfred, med Jon Fosse som hunden Samuel. Det seier seg sjølv at dette er ei bok som gir lesaren det meste.

Vel bør ein kanskje kjenna til iallfall Hovland før ein les ei tredagars intervju med han. Helst bør ein kanskje kjenna til Tokvam og Folgerø òg for å ta alle (dei fleste?) referansane og den personlege humoren. for dette er ikkje berre eit møte med Hovland. Det er til dels òg eit møte med lesarane til Hovland, og mellom dei eit par av hans største fans, og deira veg til å finna ut sanninga om forfattaren.

Skal ein oppsummera Ler dei no, så har eg vunne må det vera at den er mangslungen. Den er både humoristisk og lettlest, men tek med dei tyngre sidene av livet til Hovland. Den er springande og leikande, men likevel strukturert – mellom anna vert bøkene til Hovland lista i kronologisk rekkefylgje med forfattaren sine eigne kommentarar. Og ho har gitt meg enno meir lyst til å fortsetja mitt Hovland-prosjekt, sjølv om eg skjønte to ting gjennom denne lesinga: med 40 utgjevne bøker bør eg kanskje få opp farten skal eg rekka alle før det har gått for mange år – og eg er glad Hovland ikkje strauk med på 90-talet, for då hadde me gått glipp av eit par favorittar som 1964 og Stille natt.

Fyrst publisert her

Ein middelaldrande mann reiser heim til staden han vaks opp for å gå i ei gravferd. Når stemninga vert for trykka set han seg i bilen og køyrer til banrdomsheimen, og til Hempstock-garden i enden av vegen. Medan han sit ved andedammen, som barndomsveninna Lettie kalla Havet før ho flytta til Australia, hugsar han barndommen. Ein barndom med meir magi og spanande hendingar enn han kunne sett føre seg.

The Ocean at the End of the Lane byrjar som ein eldre mann sine memoarar, men det viser seg snart at dette ikkje berre er Neil Gaiman i kjent stil, men på høggir. Han fortel frå ein sjuåring sin ståstad med overbevisning og innlevelse, samtidig som det heilt klart er ein roman for vaksne lesarar. Dette er både ein rein fantasy-roman med magi, parallelle verder og monster skumlare enn dei som gøymer seg i mørkret, og ein roman om minne – kva me hugsar, kva me vel å hugsa, kva som er sant og kva som er fantasi – og kva me gløymer.

Når eg byrja på Ocean var eg innstilt på ei Gaiman-oppleving, men med Neverwhere, min nye favoritt, ferskt i minne tok det omlag halve boki før eg var heilt gripen. Dei siste timane med lytting gjekk derimot unna alt for fort, og vakre – og sanne – skildringar av barndommen veksla med skremmande bilete av udyr berre barndommens mareritt kan skapa. Eg valte ei innspeling der Gaiman les, og denne karen kan lesa! Det er ikkje alltid “forfattaren sjølv les” gir dei beste innspelingane, men det gjeld ikkje Gaiman. Historia er både personleg, biografisk og full av Gaiman sin kjente galskap, og å høyra det fortalt med hans stemme passar godt. Dessutan er han både engasjerande og behageleg – den stemma kunne ha rugga meg i søvn kva kveld som helst (sjølv om eg då antakeleg hadde vakna med hovudet fullt av Hunger Birds og store osean).

Fyrst publisert her

Eg plasserte fyrst Hulda Garborg. Forfattaren og feministen i samlinga “Biografiar og memoarar”, men oppdaga fort at den måtte over i “Om litteratur”-kategorien. Sigrid Bø Grønstøl, forskar og forfattar, har ikkje skrive noko historie om Hulda Garborg sitt liv. Derimot har ho lese, og lese nøye, dei vel 40 bøkene Garborg ga ut, i tillegg til grunnlagsmateriale og idear i tida – Garborg si, og Grønstøl si.

Min måte å respektera og beundra Hulda Garborg har vore å lesa bøkene
hennar nøye, ta ideologien på alvor, prøva å forstå henne ut frå
hennar eiga tid og analysera og kommentera dette ut frå
hundreårsdistansen oss imellom.

Grønstøl har lese ideologien til Garborg ut frå bøkene hennar, og sjølv om det òg kan vera på kanten reint forskingsmessig (alt kan vera på kanten når det gjeld litteraturforsking), gir det eit interessant innblikk i og ei idehistorisk plassering av ein forfattarskap som var overveldande og svært populær for 100 år sidan, men knapt lesen no. Hulda og Arne Garborg var eit mektig par, og Hulda ikkje den stillaste av dei, sjølv om det er Arne me les om i litteraturhistorien.

Garborg (Hulda) sto for eit kvinnesyn og kjempa ein kvinnekamp som braut med mange av dei rådande i tida, og Grønstøl plasserer dette synet både i Garborg si samtid og i kvinnekampens strategi. Forskjellsfeminismen Garborg sto for var basert i Rosseau si forståing av naturen, i det gamle bondesamfunnet og i ein tanke om at kvinna har ein eigenverdi vel så viktig som mannen – kvinna kan veksa gjennom kjærleiksforhold og morsforhold. Men Garborg talte ikkje for ei lausriving frå kjønnsroller og å vera lik mannen, det går gale med dei av Garborg sine kvinner som vel vekk barnet sitt, og det er få til ingen av Garborg sine kvinner som både lever i kjærleiksforhold og lever ut kunstnarlivet. Garborg talte for likestilling med mannen, ikkje likskap med han.

Med dette standpunktet, romantisk kjærleik med kvinnevri, argumenterte
Hulda Garborg mot tidas splitta kvinnebilde og for “den store Eros” i
samtidas debattfrontar: mot undertrykking av erotikken gjennom askese
og “hanskemoral” i sedskapsdebatten, mot overidealisert askese og
overseksualisert prostitusjon, mot lettsindig flørting med
seksualiteten i bohemavantgarden og mot hore/madonna-tematikken i
kjønnsideologien.
.

Grønstøl er forsiktig med å trekka linjer mellom Garborg sitt liv og hennar virke -

Å lesa skjønnlitteratur som biografi er å bryta den innebygde
sjangerkontrakten mellom forfattar og lesar.

men ho gjer det likevel. Ho samanstiller i eit kort kapittel trekk ved kvinnekarakterane til Garborg og Garborg sitt eige liv og hennar erfaringar. I nokre av heltane er det spor av Arne, i nokre av kvinnene erfaringar Garborg gjorde seg i eit opplevelsesrikt liv. Men som nemnt er ikkje dette nokon biografi, og for å vera heilt ærleg er det kanskje nettopp denne biografiske delen som er den svakaste delen av Grønstøl si bok. Eg er heller ikkje heilt overtydd om at siste kapittel, der Garborg sin feminisme vert sett som ein del av kvinnekampshistoria, er naudsynt – men for meg som kan lite om feminisme er det ei god oppsummering og oppklåring av det som måtte ha vore uklårt før.

So, kor plasserer ein eigentleg Grønstøl si Garborg-bok? Den ligg midt mellom for dei som er interesserte i Garborg-familien, i kvinnesakshistorie eller i litteratur ingen lenger les. Men ho er lettlest og interessant, og nerden i meg – som er interessert i iallefall Garborg og obskur litteratur – koste seg.

Fyrst publisert her

Fran vaknar opp på 30-årsdagen sin, med mannen i sitt liv ved sida av seg og utsiktene til ei forfremjing på jobb. Eit knapt døgn seinare er ho deprimert, singel og vil lite anna enn å gå i hi og spionera på ekskjærasten sin nye flamme. Heldigvis for henne vil venene hennar – sexgale Leonie, den mystiske Stefania og trygge Dave – det anleis. Ho skal i løpet av dei neste nitti dagane gå gjennom minst 8 datar med ukjente menn, og på den måten kanskje komma over eksen.

Historia om Fran hoppar fint mellom notid og fortid, noko som gjer at ein får innblikk både i kjærleiks- og venskapsforhold frå ulike vinklar. Robinson skriv òg rått, humoristisk og har skapt ein hovudperson som på mange måtar er sterk, sjølvstendig og flink, trass nokre “tragic flaws” – som eit litt for dominerande følelsesliv (iallfall om lesaren er litt kynisk innstilt) og noko manglande impulskontroll. Bipersonane er òg interessante, sjølv om dei er karikaturar er dei ikkje typar, til det har Robinson funne for originale trekk til dei.

Når ein har lese ein Lucy Robinson-roman før, som eg har gjort, er det ikkje so vanskeleg å sjå kor dette skal enda. Men det er kjekt å vera med på ferdi dit, i ein lettbeint og lettliva kjærleiksroman.

Fyrst publisert her.

Park er den einaste koreansk-amerikanaren i nabolaget. Han driv med taekwondo fordi faren likar det, men er dårlegare enn vetlebroren. Helst vil han lesa teikneseriar og høyra musikk, og sig lenger ned i bussetet kvar gong det er fare for at naboguten leitar etter nokon å pirka på.

Eleanor er stor, raudhåra og grønøygd. Ho flyttar til nabolaget for å dela hus med den dysfunksjonelle og fattige familien, småsysken som ikkje let henne ha noko eige, ei mor som ikkje forsvarar henne og ein stefar ho hatar. Den fyrste dagen på den nye skulebussen er det berre setet attmed Park som er ledig.

Dei to ungdomane, som begge leitar etter seg sjølv, etter sin plass og fridom frå familie og forventingar, finn kvarandre. Dei deler til å byrja med teikneseriesider og miks-kasettar, før dei byrjar å dela andre deler av livet. Men noko står alltid i vegen, det er hemmelegehitar som ikkje kan delast, ikkje ein gong med den fyrste kjærleiken.

Eleanor & Park vert fortalt vekselvis frå kvar av hovudpersonane sin synsvinkel, og det gir oss eit godt innblikk i tankane og kjenslene til begge partar. Nokre gonger tippar romanen over til å bli litt vel søt, men på den andre sida er det gjerne dette som kjennetiknar den fyrste kjærleiken? Litt vel søt, men akk so djuptgripande. Romanen tek og opp mange alvorlege tema på ein mild måte – her møter me kroppspress, overgrep, fattigdom og negative sjølvbilete.

Eg les Eleanor & Park etter anbefaling frå skulebibliotekaren, og kjem nok fort til å anbefala den vidare både til elevar og til lærarar som treng tips til lesestoff i t.d. engelsk. Boki er lettlesen, humoristisk og engasjerande, men det er òg mykje å ta tak i for både unge og eldre lesarar.

Rainbow Rowell bur i Nebraska. Ho gav ut si fyrste bok, vaksenromanen Attachments, i 2011, medan ungdomsromanane Fangirl og Eleanor & Park begge kom i 2013. Denne vart valt som beste young adult-roman av nettsamfunnet Goodreads i 2013.

Fyrst publisert her.

Kate og systera Georgia flyttar til besteforeldra i Paris etter at dei har mista foreldra. Kate slit med å finna attende til kvardagslivet, medan Georgia hiv seg ut i eit sosialt liv utan sidestykke. Men det er Kate som, på ein gatekafe i St. Germaine, møter den faktastisk flotte Vincent. Den fantastisk flotte Vincent med den store hemmelegheiten og det farlege livet. Snart er Kate, trass motstand frå både Vincent sine vener og si eiga fornuft, djupt innblanda, både med hjarta og liv.

Die for me går rett inn i den store straumen av paranormal romance som har komme for ungdom dei siste åra. Og til liks med mykje av denne litteraturen, er også denne boka høgst forgløymeleg. Vel har Plum funne eit nytt fantastisk vesen å skriva om – Vincent er ein revenant, ein udød, og dermed verken vampyr eller varulv eller engel – men elles har me lese dette før, og til og med i betre utgåver. Paris som plassering gjer det sjølvsagt hakket meir tiltrekkande, men for ein gongs skuld kjem eg ikkje til å leita opp dei neste bøkene i serien – om dei då ikkje plutseleg skulle befinna seg rett framfor nasen min, sjølvsagt. Grei underhaldning, men det er det.

Omtalen vart fyrst publisert her.

Når NASA nesten førti år etter førre månelanding treng ein grunn til å returnera til månen, loddar dei ut tre plassar til tre ungdommar. Ungdomane som vinn turen skal melda attende til jorda, og skapa blest – og pengar – til NASA. dei heldige har lite til felles, utanom at dei ikkje er særleg interesserte i romfart, men heller ser månen som ein moglegheit til å komma seg vekk frå sine vanlege liv. Midori frå Japan, Antoine frå Frankrike og Mia frå Stavanger, Noreg er dei heldige. Eller, heldige? DARLAH 2, den forlatte måndebasen ingen før har høyrt om, inneheld nemleg hemmelegheitar ingen, utanom ein senil vaktmeistar frå Area 51, kan tenkja seg.

Forfattar Johan Harstad skriv i etterordet at han var inspirert av seriar som Lost og Twin Peaks, og filmar som Alien og the Exorcist. Det merkast. Det som kunne ha vore ein historie om statshemmelegheiter og restar av romkappløpet viser seg å vera noko ingen kunne sjå føre seg – mykje som nemnte filmar og seriar. Illustrasjonane i boka, kart over romstasjonar og bilete frå øvingsrom og flyplassar, gir boka eit dokumentarisk preg, sjølv om historia er fortalt gjennom dei tre ungdommane og dermed plasserer den klårt i fiksjonen.

Historia er spanande og medrivande, og sjølv om språket og karakterane til tider verkar noko enkle og overfladiske er dette ein spaningsroman, grøssar og science fiction-roman som kan halda ein vaken om natta. Om månen verka mystisk og tiltrekkande før – ja, då er den enno meir mystisk etter 172 timar på DARLAH.

Fyrst publisert på bokbloggen til skulebiblioteka i Hordaland, og her.

På 90- og 2000-talet var Ragnar Hovland seniorkonsulent i Samlaget. Han hadde kontordag onsdag og torsdag, og desse dagane var mange i Samlaget sine høgdepunkt, for då kunne det fort komma forbrukarundersøkingar, tankesprang og nyhende frå Luster frå 4. høgd til alle innboksane på huset. Dei dagane Hovland var fråverande tok ein humørsjuk fråversassistent seg av korrespondansen.

Ingen av e-postane er særleg djupe, men ein del er svært morosame, og e-postar i utval gir eit innblikk i ein heilt annan del av Hovland sin forfattarskap enn romanane og novellene. For alle som likar Hovland (eller Samlaget, nynorske forfattarar eller Luster for den del) er Frå Ragnar til alle eit kjekt avbrekk, om ikkje eit must. Einaste innvending eg har mot boki er at ho er for kort...

Fyrst publisert her

Ivar er 40 år, arbeidar i bank og har gitt ut eit par diktsamlingar på eige forlag. Dessutan har han svært lyst å gifta seg, og fell for alle kvinner som kjem hans veg. Derfor er det ikkje lett når han, på grunn av si stilling som publisert forfattar, blir beden om å halda skrivekurs for to eks-narkomane og deira veninne. Ivar går i gang med jobben med stor ansvarskjensle, og gjer nok meir enn det som kan ventast av ein lærar i skrivekunst.

Tittelen på boka seier mykje om resten av innhaldet. Det er humoristisk, naivt, litt flaut og alltid om damer. Naiviteten til Ivar gjennomsyrar heile skrivestilen, og sjølv når det vert skummelt, når torpedoar på innkreving føl vår helt og hans veninner til den spanske solkysten, når ei lita jente vert trua på livet og Ivar burde oppdaga at livet ikkje er so snilt som han skulle håpa – ja, då er det likevel naiviteten som reddar både han og boki som heilskap. Det er lettlese, med enkle og verknadsfulle illustrasjonar og ein hovudperson ein ikkje kan unngå å verta glad i – men med eit underliggande stikk til alle som er single, sjølvstendige og sjølvrealiserte. For kva gjer ein ikkje for medmenneska sine når ein trur på kjærleiken og ekteskapet, og forelskar seg i alle kvinner ein er åleine med?

Fyrst publisert her

Fleirspråklegheit er ikkje rart, men derimot normalen ute i verda. I Noreg har det ikkje vore slikt fokus på fleirspråklegheit, men forskingsmiljø ved fleire institusjonar arbeidar med dette no – og Språkåret 2013 var eit heilt jubileumsår som òg skulle fokusera på rikdommen ved fleirspråklegheit. Denne boki er eit av dei få handgriplege resultat av året, og viser nettopp fleirspråklegheit og alle dei ulike formene den kjem i.

Boki er vakker å sjå på – bileta til Oddleiv Apneseth er humoristiske og stemningsskapande – og vakker å lesa. Ho presenterer folki bak språket, historiane bak folki, med respekt og på deira premissar. Det vitskaplege alibiet kjem til slutt, òg det svært positivt til fleirspråklegheit – kanskje meir positivt enn boki elles legg grunnen for? Historiane i denne boki viser nemleg at det ikkje alltid er like lett å manøvrera mellom ulike språk – men dei aller fleste ser det likevel som ein styrke. Boki viser òg at fleirspråklegheit lever midt mellom oss, i innvandrarspråk, i framandspråk, i minoritetsspråk og i våre to norske skriftspråk. Boki står att som eit høgdepunkt frå Språkåret – eg skulle berre ynskja at det hadde vore fleire slike høgdepunkt frå i fjor.

Fyrst publisert her

Kortprosa, står det når ein søker opp tittelen på denne samlinga i bibliotekbasar og internettkjelder. Og det er det, til tider kort-kort prosa. Ikkje mange av stykka går over tre sider, nokre dekker berre ei halv. Likevel er dei få sidene tettpakka med liv og lagnar og gode historiar fortalt med berre akkurat so mange ord som trengs. Her kan ein lesa om han som vert forleten, om han som skal forlata, om han som kan drepa med blikket, han som tek toget heim og han som endeleg har funne noko som plagar han nok til å unna seg ein godbit på ein kvardag.

Sortland skriv ikkje noveller som gjer at ein sit att med ein klump i halsen. Kanskje heller tvert i mot, ein sit att med eit lite smil og tenkjer at "eg kjenner denne personen". Og so vert det gjerne litt urovekkande òg, for Sortland viser oss litt kva heilt vanlege folk, personar me kjenner, ber inni seg - og alt er ikkje like vakkert som turen med Bergensbana eller utsikta over ein by ein snart skal reisa frå.

Fyrst publisert her

Nobody Owens er ein ganske vanleg gut. Han er nysgjerrig, likar å leika med jamnaldrande og synes ikkje alt lærarane har å fortelja er like interessant. Men på den andre sida er han ikkje ein heilt vanleg gut. Nysgjerrigheiten fører han ned i krypter og inn i andre verder, dei jamaldrande vert aldri eldre, og lærarane er ikkje av den typen ein møter på landsbyskulen – dei er varulvar og vampyrar, utplassert for å passa på vesle Bod Owens medan han veks opp på den nedlagte kyrkjegarden etter at resten av familien vart drepne av den mystiske Jack.

Eg har sett skildringar av denne boka som kallar den “den beste Gaiman har skrive til no”. Eg vil ikkje dra det so langt, personleg likte eg vel so godt Neverwhere, men det heng vel litt saman med at Gaiman sjeldan skuffar. Heller ikkje her, i ei barne- eller ungdomsbok som like gjerne kunne vore for vaksne. Bod Owens er kanskje vaksnare enn meg, sjølv som seksåring, men sett reint vekk frå det er karakterane både sjarmerande, skumle og truverdige, og historia har den rette blandinga av realisme og fantastiske hendingar. Gaiman plasserer ofte historiane sine rett i utkanten av det som kunne vore – under London i Neverwhere og bortanfor muren i Stardust - og det gjer han her òg: ein heilt vanleg by i England, på ein heilt vanleg kyrkjegard, utspinn historiar og eventyr me med mindre fantasi ikkje kunne førestilla oss. Slik flaks at me har Gaiman som kan fortelja oss om dei då!

Fyrst publisert her

Kaptein Laurence har sitt eige skip, sitt eige mannskap og patruljerer Atlanteren for å halda franskmennene frå livet. Når skipet hans tek eit fransk skip er det nett som einkvar anna (god) dag, heilt til dei ser kva det franske skipet er lasta med: eit drageegg - eit drageegg som skal til å klekka. Når dragen kjem ut og skal kledast i seletøy, er det Laurence han vel - og kaptein Laurence går frå å vera kaptein i den britiske marine til å vera flygar i det britiske luftforsvaret, ombord på dragen Temeraire.

Bøkene om Temeraire, som His Majesty's Dragon er fyrste del av, er både fantasy og alternativ historie. Det er historien om kva som kunne ha skjedd med ein drage og kapteinen hans dersom ein brukte dragar under Napoleonskrigane. Korleis flyvåpenet var bygd opp, korleis treninga gjekk føre seg, kva dragane og kapteinane deira snakka om under måltida (vel, akkurat under måltida var vel dragane opptekne med å ta livet av feet dei fekk servert, men etterpå konverserte dei gjerne) og korleis kampane kunne sjå ut. Ideen er både absurd og svært god, og karakterane, både folk og fantasifigurar, sympatiske bekjentskapar. Kanskje for sympatiske, det vert nesten uinteressant når Laurence so klart føl plikta si, og når Temeraire er so overlegen dei fleste motstandarar. Men konseptet er godt nok til at eg kjem til å fylgja dragen og kapteinen vidare.

Fyrst publisert her

Holly rømmer frå romkameratane frå (eit svært reint) helvete, og flytter inn saman med bestekameraten Josh, arbeidsnarkomanen Kath og den usynlege Addison, datanerd med ikkje-eksisterande døgnrytme og sosial angst. Holly er blomsterdekoratør, men har hatt dårleg hell på jobbmarknaden, og på kjærleiksfronten. No ventar ein jobb som assistent under ein 19-åring som søv seg til topps i rocke-bransjen, og eit val mellom data-nerden Addison (dersom han berre oppdagar henne) og fysikk-nerden Finn (dersom ho berre oppdagar han).

Romanen er leiken, med karakterar som ikkje går gjennom dei store aha-opplevingane, men som jamnt over lærer noko, veks litt og tilbyr god underhaldning undervegs. Dette er den andre romanen av Colgan eg har lese, og i høve Meet Me at the Cupcake Cafe synes eg dette var eit lite steg opp – rett og slett fordi det smittande humøret til Holly er – vel – smittande.

Fyrst publisert her

Det ser ut til å verta ei heilt vanleg jul. Jubilee skal feira julafta med kjærasten, og fyrstedags morgon skal ho opna gåver med foreldri. Men då foreldri vert arrestert for uro i butikkø, vert julefeiringi ei heilt anna enn venta – særleg når toget på veg til Florida strandar i ei snøfonn i byen Gracetown, og Jubilee går av i forsøket på å sleppa unna 14 heiagjengleiarar.

Og det er berre byrjingi på fyrste forteljing.

Let It Snow (2008) er ei samling av tre ulike kjærleikshistoriar skrive av tre ulike forfattarar om den same juli, den same byen og til dels dei same folki. Eg var ikkje innstilt på at ho skulle vera om sekstanåringar, men sett reint vekk frå den feilslutningi er underhaldningsverdien stor – kanskje særleg for sekstanåringar med romantiske draumar og ein forkjærleik for jul. Og oss andre som ikkje heilt har komme over det stadiet på nesten like mange år.

Historiane deler den same humoren, men eg må innrømma at eg synes kvaliteten dalar litt frå Maureen Johnson sin morosame og søte The Jubilee Express via John Green sin A Cheertastic Christmas Miracle (som reddar seg på nokre sympatiske bipersonar) til Lauren Myracle sin, enkelt moraliserande, The Patron Saint of Pigs. Men som underhaldning i juli? Ja, Let It Snow funkar til sitt bruk.

Fyrst publisert her