Bokelskere.no

Det er nok litt vanskelig å få med seg alle sparka til Sovjet-regimet som ein må tru finnest i denne boka. Bolig-situasjonen du nevner eg ein ting eg også har festa meg ved, men eg ser for meg at der er mange andre poeng som eg gjeng glipp av.

No er eg akkurat ferdig med kapittel 15, der ei samling borgarar sit på eit teater, rett nok i Nikanor Bosoj sin draum, og blir oppmoda til å gi frå seg valutaen sin. Så langt eg kan fatte er dette den hittil klaraste raljeringa over regimet i boka.

Det er sikkert mange her inne som har lest mykje av Coelho. Er det nokon som kan fortelje meg om der har vært ein viss utvikling i forfattarskapen sidan Alkymisten, eller er alt saman stort sett i same stilen?

Sjølv har eg lest berre Alkymisten, og det vart ein skikkeleg nedtur for min del. Først og fremst var det freistnadane på å gi ei slags åndeleg veiledning som gjorde at den ikkje traff meg særleg godt. Dernest tykte eg skildringane frå Spania og Nord-Afrika var klisje-aktige og lite truverdige.

Likevel vurderer eg seriøst om eg bør gi mannen ein sjanse til. Først og fremst fordi han skriv lettlest (i alle fall var Alkymisten det). Dernest fordi han kjem med ny bok i mai, Adultério (som tyder "truløyse" / "utroskap" på dei to målformene våre), og eg skal til Brasil i juni. Det hadde jo på ein måte vært moro å lese boka på originalspråket medan eg er der nede. Men dersom det er åndeleg veiledning opp og i mente veit eg ikkje om eg orkar.

Kokken Kristin er forteljar i første person i denne historia. Odelsjente, singel, men vil korkje ha gard eller mann. Ho vil heller bryte ut og stå på eigne bein, og startar restauranten «Små Gryter» på Åndalsnes. Når ho tilset den eks-narkomane ungjenta Marta som kjøkenhjelp og servitør, vekkast omsorgsinstinktet til Kristin. Dette fører igjen til at ho re-evaluerer livet sitt, og stiller spørsmål ved ein del av vala ho har gjort så langt.

Sjølve historia om restauranten er knakande god. Her er det tydeleg at forfattaren har førstehands kunnskap om temaet (det gjeng fram av forfattaren sin internett-side at ho er utdanna kokk og har erfaring frå bransjen). Det er artig å lese korleis ein kan få til noko såpass spenstig med ungdommeleg pågangsmot og hardt arbeid, og samstundes vondt å lese korleis Kristin etter kvart må la restaurantdrifta kome i andre rekke.

Romanen handler i første rekke om mellommennesklege relasjonar, og om kva det kostar og kva ein vinn på å sleppe andre menneske tett innpå seg, anten det er familie, omgangsvenner eller som i forholdet Kristin/Marta vilt framande.

Språket i boka er lett og ledig, det er tydeleg at teksta er godt gjennomarbeida av forfattaren. Dette er roman nr. 2 frå Nisja, som hadde stor suksess med debutboka «Naken i hijab». Det er lov å vente seg fleire gode leseopplevingar frå denne kanten, det ser no ut for å vere ein trilogi frå Egypt på gang. Eg held av plass i bokhylla til denne.

Gabi Gleichmann har dikta i hop ein imponerende slektskrønike i denne boka, der den kreftsjuke og døyande hovudpersonen Ari gjer greie for ætta si, Spinoza, frå 1100-talet og fram til i dag. Ættehistoria startar på den iberiske halvøya, men tek vegen innom store deler av Sentral-Europa undervegs før den ender i Norge. Og slektningane har heile tida roller som ligg tett inntil viktige samfunnsmessige endringar og historiske personar og hendingar. Hendingane som er skildra er så langt eg kan sjå oftast basert på historiske fakta, medan Spinoza-slektningane er, også så langt eg kan sjå, anten eit «identitetstjuveri» av og vidare-diktning over verkelege, historiske personar, eller fri fantasi.

Gleichmann sin samanblanding av fakta og fiksjon minner meg på mange måtar om Kjartan Fløgstad. Hjå begge finn eg det vanskeleg å trekke opp skiljet. Eg kan tru at ein person eller ei hending i boka er for merkelig til å vere sann, men når eg sjekker så har det rot i virkeligheita (for eksempel opptrykk av hundretusendollar-setlar i Gleichmann sin bok). Når eg ikkje greier å finne informasjon om ting eg lurer på, sit eg derfor heile tida med ei kjensle av at det KAN vere sant. Men innimellom finn eg jo klare prov på at personar og hendingar er oppdikta. Artig er det uansett.

Gleichmann sjølv er jøde, og det er også ei jødisk slektshistorie som blir fortalt. Ein får dermed innblikk i jødane sine levekår i ulike land og i ulike tidsepokar, og dette er stort sett forstemmende lesing. Djupast sett handler det vel om menneska sin hang til å vere mistenksame mot dei som tenker og handlar annleis enn seg sjølve.

Enkelte liker, andre liker ikkje, bøker der handlinga hoppar fram og attende i tid. Sjølv liker eg slike sprang særs godt. I denne boka er det slik at hovudlinja i forteljinga gjeng strengt kronologisk, ættledd etter ættledd, medan der er gjort eit forteljarmessig grep ved at Ari flettar inn historier frå sin eigen barndom, og hendingar frå dei nærmaste slektningane sine liv, inn i hovudlinja i forteljinga. Såpass må det nesten vere for å bryte opp i det som ellers fort kunne blitt ei monoton oppramsing av personar og hendingar.

Eg har ein kjensle av at "borger"-tiltalen nyttast omlag som "min gode mann" på norsk, overfladisk sett ganske høfleg, men ofte nytta i ein lett nedsetjande tone.

Eg tenker også på bruken av tiltaleforma "borger" som gjeng att fleire gangar i forteljinga. Eg hadde inntrykk av at sovjet-borgarar omtalte einannan som "kameratar", og at "borger" antyder ei klassetilhøyrighiet som ikkje passar inn i det kommunistiske idealsamfunnet.

På nettstaden http://www.masterandmargarita.eu finn eg denne interessante forklaringa:
"Forms of address are significant in the Soviet Union. Soviets were addressed as comrade unless they were suspected of a crime, in which case they became citizen."

Tyder det at det nærmast er ei fornærmelse å tiltale nokon som "borgar"?

Det stundast mot våren, det er ikkje tvil
Kva bok skal eg velge meg no i april?
Eg les Porselenspiken, starten er fin
Men veksling av sjanger er bra medisin
Mot snill realisme så finst det ein kur
Med Mesteren og Margarita på lur

Dersom ein måler kulheit ut frå kor mange kultbøker ein har lest, så skårer eg no drygt 3 på ein skala frå 1 til 50. I overskueleg framtid så kjem eg nok heller ikkje til å lese meir enn 4-5 av dei øvrige. Så tenåringsdattera mi har nok rett; eg kjem aldri til å bli særlig kul.

Eg har ei kjensle av at der er mange gode poeng som flyg meg hus forbi fordi eg ikkje forstår kva navna til dei involverte tyder. Som eksempel, ca midt i kapittel 5 (på side 68 i mi utgåve) nevnast "de mest fremstående representanter for Massolits poesiseksjon, det vil si Bavianov, Blasfemskij, Sladkij, Sjpitsjkin og Adelfina Budziak"

Eg har vondt for å tru at Bavianov og Blasfemskij er anna enn morosame og lett nedsetjande navn som forfattaren har dikta opp. Men dei andre då, er dei også morosame og netsetjande? Nett no er det dumt å ikkje kunne russisk.

Pr dato er det 370 bokelskerer som følger boka. Det er jo ikkje all verden, eg trur du trygt kan foreslå den når vi kjem så langt. Men det er jo nokre veker til enno.

Eg høyrde den på ordflyt-app på mobiltelefonen, heilt gratis.

Keiseren av Portugallien av Selma Lagerlöf, utan tvil.

I følge wikipedia stammer tradisjonen frå eit PR-stunt for ei krim-bok rett før påska i 1923.

Apropos reklame, eg spytta nyleg i ein slump pengar til wikipedia for å halde sidene reklamefrie og uavhengige. Eg oppmodar andre bokelskarar til å gjere det same.

Det er merkelig korleis bøker på uventa vis kan henge saman, eller i det minste ha uventa "kontaktpunkt". Dei 4 siste bøkene eg les/har lest er
- Nostradamus' testamente (Tom Egeland)
- Drømmen og hjulet (Jens Bjørneboe)
- Udødelighetens elixir (Gabi Gleichmann)
- Mesteren og Margarita (Michail Bulgakov)
og der er hendingar, stadar eller personar som gjeng att i desse fire bøkene trass i at dei er svært ulike. Eller, når eg tenker etter, det er vel først og fremst Udødelighetens elixir som knyter dei saman.

Døme:
- Galileo Galilei sin grav i Santa Croce i Firenze dukkar opp både i Udødelighetens Elixir og i Nostradamus' testamente.
- Dei europeiske revolusjonane av 1848 er eit element i innleiinga av Drømmen og hjulet, og er også baka inn i handlinga i Udødelighetens elixir
- Den russiske diktaren Aleksandr Pusjkin dukkar opp både i Mesteren og Margarita og i Udødelighetens Elixir.

Kvar for seg er ikkje desse kontaktpunkta så underlege, men at alle dei fire siste bøkene eg les/har lest heng saman på denne måten finn eg litt pussig. Eller i det minste artig.

Under internett-søk på ting eg lurer på frå boka, kom eg over denne fantastiske sida som burde vere til god hjelp. Eit overflødigheitshorn av informasjon med relevans for boka. Der er mellom anna sider med merknadar til kvart kapittel, noko eg finn nyttig.

Faren med å nytte desse sidene er at ein kanskje i mindre grad spekulerer på eiga hand. Får prøve å finne ein balanse i dette.

Kapittel 4 - Jakten
Når Ivan leiter etter professoren, som har forsvunne frå han, nyttar han innfallsmetoden, med ganske absurde utfall. Scena der han tek seg inn i eit framandt hus vekte sterke assosiasjonar til Kafka sin Josef K der han også ved fleire høve tek seg inn i ukjende hus på jakt etter advokatar eller dommarar som kan hjelpe han vidare i prosessen sin.

Kart over ruta til Ivan under jakta.

Ikkje at det betyr noko (vel, ein veit jo aldri med denne boka) men det var vel berre den første som var trikkefører, den andre var konduktør.

Bjørneboe bodde ei periode i Enebakk og let seg inspirere av historia til forfattaren Ragnhild Jølsen, datter av godseigar Holm Jølsen til bruket Ekeberg. Bjørneboe diktar nok ein del vidare på historiske fakta, og boka er meir av ein roman enn av ein biografi. Det hevdast også at Bjørneboe projiserer mykje av seg sjølv inn i framstillinga av Ragnhild.

Holm hadde tru på den teknologiske utviklinga, og hadde ambisjonar som industibyggar. Han bygde fleire fabrikkar i tilknytning til bruket, og i den vesle avsidesliggande bygda vaks det fram ein arbeider-by med tusenvis av innbyggarar. Bjørneboe skildrar på ein overtydande måte dei sosiale tilhøva i arbeidarbyen, med fattigdom, umoral, syfilis og tuberkulose, og med framvekst av arbeidarrørsla. Etter kvart gjekk det over styr med fabrikkane, og byen blei etter kvart også borte.

Ragnhild skildrast som ei sjølvstendig og ukonvensjonell jente med eit plaga men mottakeleg sinn. Ho har ein dragning mot det mørke og det erotiske, og som vaksen finn ho ro i utstrakt sjølvmedisinering med opium. Figurane ho diktar om i romanane er levande for henne, ho møter dei fører samtaler med dei. Etter å ha hatt ein viss suksess med dei første bokutgjevingane reiste ho til Italia, men vendte attende til Norge grunna sviktande helse, eller graviditet, eller begge deler. Tilbake i Enebakk døyr ho, berre 32 år gamal.

Som gut/ungdom var eg så heldig å jevnlig få vere nokre dagar av sommerferiane på ein husmannsplass i skogen som ligg under garden Ekeberg. Det var derfor litt spesielt å gjenoppleve dette landskapet sett med Bjørneboe og Jølsen sine auge, og minnast varme sommardagar der eg sykla på stiar i dei same skogane som Ragnhild kjende slik dragning mot. Og når eg skulle snope så gjekk vegen til butikken forbi hovudgarden. Men det slo meg aldri at det på denne staden hadde vært ein fabrikkby. Ved neste høve lyt eg nesten ta ein sving innom Enebakk og sjå om det er råd å finne spor etter denne fascinerende historia.