Her imponerte du! Eg er glad i mellomaldermusikk og -litteratur, men eg kan ikkje fagspråket i litteraturen! I Alhambra-butikken på Plaza nueva i Granada får ein kjøpt plater med slik musikk.

For det aller meste: jo.

Kven var vel nærmare til å presentere den vesle familien Henrik Ibsen, Suzannah Ibsen ogSigurd Ibsen enn Bergliot - dotter til Bjørnstjerne Bjørnson og gift med Sigurd Ibsen? Var ho for nær? Boka gir fine bilete av av dei tre, og eg ville ikkje vere utan denne boka. Innfallsvinkelen min til forfattarskapen deiora er op langt nær historisk-biografisk, men det høyrer med, det høyrer med, å kunne noko om familien.

Å. det var då det suste - i 1970-åra! Eg var sterkt ueinig med Knut Johansen i ein del av urderingane hans, og mykje meir einig med Willy Dahl, men då var det standpunkt, (usaklege) diskusjonar, men i alle fall engasjement! Her er teoretiske essay om litteratur og politikk, og her er analysar av Mauritz Hansen, Hans Jæger, Dag Solstad og Tor Obrestad - pluss mykje meir. Den gongen diskuterte vi litteratur og politikk, I dag er det stilt.

Eg har sett begge, den amerikanske på dvd og den sovjetiske i fjernsynet. Eg meine rå hugse at tittelen på den beste avdei (eg liker lltid den versjonen som er tettast opp til boka) var "Дон Кихот", altså så rett fram som det kan skrivast. Russisk er greitt slikt. Ordboka mi har liste over korleis meisterverka i verdslitteraturen er skrivne på russisk - kjenneteiknet på ei god ordbok, m.a.o.

Takk! Pinseferien burde vere på tre veker - minst!

Ja, sjølvsagt burde vi ha sett på Amadís de Gaula og ikkje berre nøye oss med å lese om dette verket. Vi kan sjølvsagt finne stoff på nettet (som på Wikipedia, og (her er ein artikkel på spansk), men det blir jo ikkje det same som lese sjølv.

Verden vil bedras

Da den anerkjente kunsteksperten Viktor Kunzelmann blir funnet død i sitt atelier etter et 83 årig, eventyrlig liv, skjønner ingen noe som helst. Er det selvmord eller har noen ønsket livet av den gamle mannen? Og hvorfor i all verden er en rekke svært verdifulle malerier skåret i stykker?

Sønnen Joakim og datteren er Viktors arvinger. Joakim lever et liv som egentlig ikke tåler dagens lys. Beruset av det gode liv, som innbefatter fest og moro, pervertert sex og et forbruk som absolutt ikke står i forhold til hans inntekter, er han så forgjeldet at det egentlig ikke finnes løsninger i sikte ... Med mindre han altså kan reddes av arven etter til sin far! Men riktig så enkelt skal det vise seg at det ikke blir ...

Det viser seg nemlig at Viktor har levd et dobbeltliv uten sidestykke. Gjennom sin unike kunnskap til de gamle mestrene innenfor malekunsten, visste han alt om forfalskninger. Det var ikke den ting som unngikk hans oppmerksomhet på den fronten. Men at han skulle ha utnyttet sine kunnskaper for å bli den største bedrageren av de alle, hadde altså ikke falt noen inn. Viktors hemmeligheter spores tilbake til andre verdenskrig, hvor han før nazismens komme levde et nokså ubekymret liv i Berlin - som homofil. Etter nazismens inntreden i Tyskland ble det farlig å være homofil, og avsløringer om dette førte vedkommende rett inn i konsentrasjonsleirene. Slike avskum hadde nemlig nazistene ikke plass til i sitt perfekte tredje rike! Viktors eminente evner til å leve et dobbeltliv startet i kjølevannet av nazismens forfølgelse av bl.a. homofile, og om ikke dette var årsaken så var det i alle fall medvirkende til at hans liv skulle bestå av å forfalske alt han kom over, uten at noen fattet den minste mistanke. At han også giftet seg og fikk barn for å dekke over sin egentlige legning, hørte med til hans livs bedrageri.

Underveis følger vi Viktors sønn - Joakim - sine desperate handlinger for å skjule farens bedragerier, samtidig som han forsøker å melke så mye som mulig ut av farens dødsbo ... Dette blir en reise gjennom det moderne samfunns umettelige jag etter nytelse og kortvarig gevinst, og om hvordan verden aller helst vil bedras. Intet er ekte - ikke en gang skjønnheten til de kvinnene Joakim omgir seg med, oppblåst som de er av silikon, botox og hva det måtte være. Men det viktigste av alt er menneskenes tro på at det falske er ekte, uansett hvor overfladisk det hele måtte være.

Denne boka tok meg bokstavelig talt med storm fra første side! Fra før av hadde jeg lest mye negativt om boka, men jeg tenkte at jeg skulle gi den en sjanse - både fordi den handler om kunstbransjen, nazi-Tysklands behandling av de homofile samt at en av mine yndlingsopplesere Kai Remlov leser. I utgangspunktet ble jeg ikke skuffet! Det er en besnærende historie som rulles opp, og jeg vil særlig fremheve at den delen av boka som handler om andre verdenskrig og Viktors rolle i dette, var den beste. Man kan mene mye om Joakim, som fremstår som vanvittig kynisk og lite sympatisk, men han er nok like fullt uttrykk for noe som i aller høyeste grad eksisterer i vårt moderne samfunn og dets fokus på at alt skal være gøy og moro absolutt hele tiden - nær sagt for enhver pris. Helst en pris som fortrinnsvis andre må betale ...

Språklig opplevde jeg denne boka som festlig! Om det var Kai Remlovs fandenivoldske opplesning som bidro til denne opplevelsen, vet jeg ikke helt, men jeg ser ikke bort fra at dette kan ha vært bidragende. Når jeg likevel ender med å gi boka terningkast fire (et sterk sådan, riktignok!), er det fordi boka taper seg mot slutten. Det virker som om forfatteren på et eller annet tidspunkt har gått lei av hele bokprosjektet, og har forsøkt å samle trådene så godt som mulig for å bli ferdig i full fart. Likevel vil jeg si at dette er en spennende og ikke minst interessant bok om en verden innenfor kunsten som det rett og slett er moro å vite litt om. Jeg storkoste meg underveis! Og Kai Remlov fortjener terningkast seks for sin opplesning denne gangen!

Odysseen, William Shakespeare: King Lear, Miguel de Cervantes: Don Quijote, Victor Hugo: Lés Misérables og André Malraux: La condition humaine

Fint! Men dette med "hva det sjelden unnlater å gjøre" har han stole frå P.Chr. Asbjørnsen.

Ja, av dei betre, så absolutt. Nesten på linje med då vi dramatiserte eit islandsk eventyr og skulle ha enkle rekvisittar - og han som spelte Jesus, kom i sandalar.

Verkar som ein sympatisk type.

Takk for alle dei mange og positive svara så tidleg i Dickenssesongen! Eg er heilt einig i det som Strindin skriv. Eg kan prøve å kaste ut idear til hausten om korleis vi skal organisere lesinga. Og turen, Ann Christin? Her er det verre å love noko - eller kanskje "Something will turn up," som Micawber i David Copperfield ville ha sagt?

"No más; cesen mis alabanzas, porque soy enemigo de todo género de adulación," seier mannen frå La Mancha til slutt i det fyrste kapitlet i neste bolk. Lovprising og smiger vil han ikkje ha noko av, han heller.

Gracias. Eg prøver å trenge inn i eit vanskeleg kunstverk, og denne veka kjørte eg tog slik at eg rakk både å lese og notere mykje. Eg kan garantere at ikkje alle innlegga mine blir like grundige! Heldigvis har initiativet til annelingua ført til at eg lyt skjerpe meg når eg les. Eg ser at andre lesarar, som du, får med moment som eg ikkje hadde tenkt ver, og på denne måten blir felleslesinga viktig for meg - medlesarar utdjupar viktige sider ved eit verk det er lett å gå seg vill i.

Ja, vi er ferdige med bok III, "tercera parte". Vi er framleis i Sierra Morena, fjellkjeda nord i Andalucía (“reiseruta” til DQ, "la ruta de Don Quijote", er eit kjent omgrep i Spania). Før eg skriv om dagens bolk, vil eg berre skyte inn at brevet frå “el audacísimo caballero” (den aller dristigaste riddaren) Don Quijote til Dulcinea i førre leseøkt er ein parodi på eit tilsvarande brev i den romanen som vi no har fått fleire referansar til, Amadis de Gaula, nærmare bestemt bind II, seier redaktøren av utgåva mi, Luis Andrés Murillo. Resten av innlegget mitt, bortsett frå eit par opplysningar, har eg henta frå “min eigen hjerne”, som enkelte elevar skriv når dei skal føre opp kjelder (ja, eg arbeider som lærar, men eg er det ikkje). Namnet Dulcinea har vi kanskje heller ikkje kommentert: adjektivet dulce på spansk tyder “søt” og “yndig” – “sukkertøy” heiter forresten dulces (og det å vere på galeien, guiritana, har så absolutt med galei å gjere; eg meiner å ha lese at denne spesielle bruken av namnet på skipet fyrst vart brukt av Molière, men eg veite ikkje kvar).

For meg er det heilt greitt at denne forteljinga appellerer til lesarane på ulike måtar; interessante for meg denne gongen er kva innblikk kapitla gir i det spanske samfunnet ved inngangen til ei ny tid. No ja, døra stod berre så vidt på gløtt ganske lenge – det var føydale produksjonsforhold som Franco og størstedelen av kyrkja ville forsvare så seint som i 1936. Men dette er – nesten – bokstavleg talt ei anna historie.

Don Quijote er ein hidalgo, ein lågadelsmann, nedst i hierarkiet i eit lagdelt samfunn. Her er keisaren på toppen, men det kan vere så som så med den intellektuelle ballasten hans; å vere keisar passar best for den som er “más valiente que estudiante” – det rimar på spansk dette, å vere meir tapper enn lærd”. Så får utsegna større slagkraft. I grunnen er rollene fastlagde; soknepresten prøver å kle seg ut “en habito de doncella andante”, som ei reisande dame. Han låner både kjole og slør (“una saya y unas tocas”), skulle ha likt å sjå han, men han finn til slutt ut at dette vil bli å gå ut av den fastsette rolla. Forteljaren viser til “tiempo del rey Bamba” (denne Wamba, som vi helst seier, var ein gotisk konge i Spania som har fått namnet sitt med i eit fast uttrykk) – “frå Arilds tid”, ville vel vi – feilaktig (for vi snakkar ikkje om nokon Arild, men vi har mistolka eit norrønt uttrykk - ár alda) - ha sagt.

Nok om det, i denne omgangen. Poenget er den faste strukturen som så vidt har begynt å rakne (Mønsteret rakner er vel den norske tittelen på Chinua Achebes roman Things Fall Apart, som eg skulle ha likt å lese). For meg blir den viktigaste funksjonen til Dorotea at ho listar opp føydalsamfunnet for oss: På toppen i lokalsamfunnet er ein duque, ein hertug, av det som i Spania blir kalla grandes; etter det ordboka mi seier om uttrykket grande de España, er “persona que tiene el grado máximo de la nobleza española”, altså ein person som har den øvste graden i den spanske adelen. Foreldra hennes es vasallos under denne hertugen, “humildes en linaje”, - “labradores, gente llana”, av fattig bondeætt, altså. Gammaltruande – eit uttrykk som eg tidlegare berre kjente frå russiskortodoks kyrkjehistorie, er dei òg, cristianos viejos ranciosos, som i Spania, seier kjelda mi, heldt blodet “reint” (huff!) hos bondeklassa, som altså, på same måten som adelen, ikkje hadde blanda seg med jødar og arabarar. Blant hidalgoane, derimot, kunne det vere mange etterkommarar av cristianos nuevos, “nykristne”, som var jødiske konvertittar. Til orientering: Då det katolske kongeparet Fernando og Isabela i 1492 hadde vunne over den siste arabiske kongen på den iberiske halvøya, var det – bokstavleg talt – over eller ut for jødar og arabarar. Åndsfridom og toleranse var altså ikkje noko kjenneteikn på tilstanden i landet som Don Quijote og Sancho Panza reiste rundt i (det Franco fyrst og fremst gjekk til kamp mot, var jordreformene til dei folkevalde regjeringane i fyrste halvdelen av 1930-åra).

Dette – eksemplifisert gjennom historia til Dorotea – er det samfunnet som kong Lear hos Shakespeare ikkje vil føre vidare. Don Quijote, ja – han er der enno; han lurer på kva for ein av dei to riddarromanheltane Amadís og Roldáhan vil etterlikne. På ny er prosjektet klart: Han vil “resucitar y volver al mundo la ya perdida y casi muerta orden de la andante caballería”, få liv i og rette opp att ordenen til den vandrande riddarskapen, ein orden som alt var tapt og nesten daud. Ja, som alt – ya på spansk – var tapt. Spansk litteratur er – eg har kanskje sagt det før – full av reaksjonar på at noko er i ferd med å gå tapt – det er ei Welt von gestern (Stefan Zweig) dei lengtar til, slik vi ser denne verda gå til grunne i William Shakespeares King Lear, Llorenç Villalongas Bearn, Giuseppe Tomasi di Lampedusas Il Gattopardo og Anton Tsjekhovs Вишнёвый сад (“Kirsebærhagen”) – for berre å nemne somme relevante titlar: Ein mellomalder her, er imperium der, ein barndom og ei livsform.

Her blir det visst digresjonar. Men på den måten er eg faktisk i godt selskap, for soknepresten høyrer ei ny historie, som fører oss tilbake til forteljinga om Cardenio, Don Fernando og Lucinda, som vi får høyre resten av. Denne forteljinga har ein base real, seier Murillo: Namnet Cardenio skal vere ei omskriving av Cárdenas de Córdoba, og don Fernando er don Pedro Girón, andre sonen til hertugen av Osuna (i romanen står det ordrett: “el hijo menor del duque”) og fødd i 1557, og Dorotea er doña María de Torres, som vart forført av don Pedro. Hertugen av Osuna kan derfor vere modell for han som står øvst på den føydale pyramiden der Dorotea stammar frå.

Eg synest at eg høyrer eit lite ekko av King Lear når Dorotea til Don Fernando seier “Tu vasallo soy, pero no tu esclava”: “Eg er di undergjevne, ja, men ikkje slaven din.” “I love your Majesty according to my bond, no more, nor less,” seier Cordelia til far sin, kong Lear. Situasjonen er ikkje akkurat den same, men begge replikkane vitnar om eit gryande opprør – det skulle komme til å ta lang tid, og det er ikkje avslutta enno! – mot det faste mønsteret og dei mellommenneskelege forholda under føydalismen. Ei anna jente hos Shakespeare, Julia, er vel den som sterkast går mot tradisjonar og faste mønster. Ho bryt med familien – mens Lucinda godtek kjærleikslaust ekteskap “por no salir de la obediencia de sus padres”, for ikkje å vere ulydig mot foreldra sine. Ein del av bokelskarane er langt inne i Gengangere i Ibsen-lesinga si; tenk på den pliktmoralen som pastor Manders står for (vi har ingen rett til lykke, seier han til fru Alving, som går inn i tragedien fordi ho ikkje følgde hjarta sitt – “vi skal gjøre vår plikt,” held han fram.

Vi tek ein ny digresjon: For også Spania har sin Romeo og si Julie, i La Celestina, og som eg så vidt har omtala her; det er frå den interessante overgangsperioden mellom mellomalderen og renessansen. Dei to elskande, Calisto og Melibea, som dei heiter, har til og med fått ein eigen park i Salamanca!

Når det gjeld forteljarteknikk og synsvinkel, er det interessant å merke seg at Cervantes fortel historia si på den same måten som vi kjenner frå våre eigne Mauritz Hansen og Camilla Collett: “Og nu, kjære Læser” heitte det enno til langt ut på 1800-talet, der det var ideologisk fellesskap mellom forfattar og lesar. “Y será bien dejalle envulto entre sus suspiros y versos por contar lo que avino a Sancho Panza en su mandería,” heiter det her - vi skal forlate DQ for å fortelje kva som skjedde med SP.

Eg var forresten spent på korleis Grønvold og Kjær ville klare å omsetje diktet i kap. XXVI, særleg med tanke på kva dei ville la rime på Dulcinea. Her har originalen vanlege, spanske ord som sea, ralea og correa - og omsetjarane slår til med gode rim som “ei heller kje’ a’”, “end at le a’” og “som det riktig sve’a”. Men stilbrot blir det; berre så det er sagt …

Språkleg sett har Cervantes kasta perler også her. Don Quijote, som ikkje er rådvill, laga seg ein rosekrans av skjorteflaket sitt: “rasgó una gran tira de las faldas de la camisa”. Han var “medio abajo desnudo y de medio arribo vestido”, naken frå midja og ned, og påkledd frå midja og opp. Utsegna “Pero, ¿quién hay en el mundo que se pueda alabar que ha penetrado y sabido el confuso pensamiento y condición mudable de una mujer” (“Men finst det nokon i verda som kan rose seg av å ha trengt igjennom og skjønt den forvirra og omskiftelege hugen til ei kvinne?”) skal eg ikkje kommentere på anna vis enn å minne om gjenklangen hos Verdi (“La donna è mobile”). Og Cardenio bryt ut: “¡Oh, memoria, enemiga mortal de mi descanso!” – minnet er dødsfienden til hjartefreden … Slik er det når ein tenkjer på den som ein elskar, støtt og stadig!

Til neste år, i 2012, er det to hundre år sidan Charles Dickens vart fødd. Som ledd i førebuinga av feiringa har eg meldt meg inn i Dickens Fellowship og har nettopp fått medlemskort, tidsskriftet The Dickensian (som kjem ut tre gonger i året), London Particular. The Dickens Fellowship Newsletter (som "appears as necessary") og trykksaka med den herlege tittelen Mr Dick's Kite, som tre gonger årleg kjem med smånytt om livet og forfattarskapen.

Eg kunne ha lyst til å markere jubileet med i alle fall å lese The Pickwick Papers, med eitt kapittel i veka. Elles varierer det vel kva bokelskarane har lese frå før og ønskjer å lese, og vi vil ikkje rekkje alt i lag. Kva kan vi makte? Flinke folk som kjellk og annelingua har drege i gang felles lesing av respektive Ibsens skodespel og Don Quijote. Skal vi ta Dickens frå desember og framover?

Elles håper eg å kunne dra til England sommaren 2012 og sjå på stader som er knytte til forfattaren og diktinga hans (som Rochester) ...

Jo, eg hører på (som regel gode) opplesingar av desse bøkene - som kjem litt raskare enn eg helst vil. Eg prøver å hugse på å bruke mp3-spelaren når eg er på treningsstudio, slår plenen, måker snø og gjer reint i huset (burde kanskje drive med slike aktivitetar oftare?). Eg trur nok at du har ein del å sjå - eller lytte - deg fram til her, ja!

;-)

Akkurat. At eg ser bort frå ein forfattarskap, inneber ikkje at eg ser ned på han. Fint at du er på plass!