Eg hadde vore eitt år på ein koranskule i Damaskus. Året hadde teke frå meg alle illusjonar om islam. Eg såg på religionen som ein reiskap i hendene på despotar.

Vi irakarar liknar på ein fange i ei celle i eit horribelt fengsel. Fangen brukte tretti år på å grava ein tunnel for å røma frå fengslet til fridomen. Han grov og grov på tunnelen i tretti år heilt til han greidde det, berre for å koma til ei anna celle i det same fengslet.

Taksameteret går
Ikke tro at det står
Ikke vei dine valg
på drømmenes vekt
Ikke vent med å elske
til alt er perfekt

Himmelen i Midtausten er still og mørk. Då eg såg han i einsame stunder, kjende eg at han saug meg til seg. Ein otte fylte sjela mi. Eg kjende at det var noko gale med skulen eg var på. Særlig då vi etter ei stund tok til å høyra småsladder om dei som styrde skulen.
Trass i den fredelege fasaden var det nesten ein dagleg krig mellom dei som leidde skulen. Skulen vart styrd frå Iran, og iranarar dominerte skuleleiinga, men nokre arabiske turbanar underviste der òg og var misnøgde. Dei meinte at iranarane tente Iran, ikkje Gud, og at den store ayatollaen såg på skulen som business.

Det eine arabiske landet kasta meg utanfor grensene sine, og blod og død møter meg med det same. Kven skal eg venda meg til, kvar skal eg gå og klaga, kvar skal finna ly i eit framandt lanbd, utan ei krone i lommene mine? Eg bad til ud:
«Eg er veik og hjelpelaus under di store makt. Eg overlèt lagnaden min i dine hender. Eg er veik og overflødig i denne verda. Kvifor skapte du meg? Til liding og tortur? Er det dette livet du gav meg og som du er stolt av? Eg er ikkje takksam for denne gåva. Ta henne frå meg. Få meg til å sleppa å ta imot gåva di.»

Det var ein vanskeleg oppgåve å overtyda ein etterretningsmann frå Midtausten om eit demokratisk system med fridom til opposisjonelle meiningar. Eg kjende avmakt og vonløyse. På den eine sida skulda han meg for terrorisme mot amerikanske styrkar i Irak, og på den andre sida mistenkte han det heile som eit vestleg etterretningsopplegg. Han trudde at tilhøva i Noreg er slik dei er i Syria: Alt må styrast av etterretning.

Stakkars dei uskuldige i Syria, blodet deira vert nytta til å vekkja politiske draumar. Tyrkia vil retta opp att si store osmanske makt basert på islam, og dei gløymer ikkje å hemna seg på den arabiske nasjonale rørsla som etter den fyrste verdskrigen allierte seg med engelskmennene og franskmennene og kjempa ned den tyrkiske okkupasjonen. Tyrkarane kalla arabarane for landsforrædarar. Det er eit ståande uttrykk den dag i dag.

Alawittene var ein undertrykt minoritet, og difor isolerte dei seg. Dei løynde seg i fleire hundre år i ei fjellkjede i Syria. Dei frykta muslimane, og muslimane såg på dei som vantru fordi alawittene dyrka imamen Ali og såg på han som guddommeleg.
Ein av dei små landsbyane som kviler på eit av fjella, heiter Al-Qardaha. Der budde ein fattig mann som heitte Sulaiman. Han var bonde. Ingen kjende han. Men ein dag dukka ein tyrkisk brytar opp og vann over alle modige og sterke menn rundt i området. Tyrkaren utfordra alle arabiske menn. Ingen torde å kjempa mot brytaren. Sulaiman var den einaste: Han greidde å sigra over tyrkaren. Landsbyen vart stolt av han og kalla han for Sulaiman al-Wahsh, som tyder Monstret.
Sulaiman hadde ein son, Ali, som voks opp og hadde eigenskapane til faren: djervskap, frimod og styrke. Folka i byen kalla han for Ali al-Assad, og ordet assad tyder 'løve' på arabisk. Han vart sedd på som ein av dei viktigaste personlegdomane i byen. Ali var fattig bonde, men likevel respektert. Son hans heitte Hafez. Då den franske kolonimakta etablerte skular i Syria, var Hafez den fyrste i familien som fullførde studia sine. Han synte interesse for politikk og melde seg inn i Baath-partiet. Han var leiar for studentorganisasjonar av Baath-partiet i Latakia.
Han hadde ambisjonar om å verta lækjar, men dei fattige vilkåra som familien levde under, hindra han i å realisera draumen. På denne tida og særleg etter at dei franske kolonistane drog seg ut av Syria, fekk alawittene høve til å arbeida i den nyfødde sjølvstendige staten. Hafez verva seg til militæret og vart flygar. Han synte leiareigenskapar, fekk dei beste karakterane og vann alle konkurransar.

I 1970 tok han makta ved eit militærkupp. Han greidde å skapa eit relativt sekulært samfunn i Syria med kvinnerettar. Muslimbrørne, som var støtta av Saddam Hussein med våpen og pengar, gjorde opprør i Aleppo og Hama. Han knuste dei med brutal makt. Kven var verst? Muslimbrørne eller Hafez al-Assad? Begge nytta vald og snikmord, og begge kjempa kvarandre ned med rykte og propaganda. Midtausten er fødd av valdens livmor. Denne kulturen fortærer framtida deira.
Hafez greidde å få staten Syria til å overleva i balanse med andre land i Midtausten. Han var ikke sekterisk motivert i politikken sin. Han var nasjonalist som Saddam og Nasser. Og i staden for å byggja eit demokrati overleverte han makta til son sin.
Etter han gjekk bort, vart sonen Bashar president. Alle hadde von om at lækjaren Bashar som studerte i England og var gift med ei sunnimuslimsk kvinne, ville reformera makta i Syria. Men av manglande røynsle overlèt han landet til korrupsjon og styrde med etterretning og frykt. Alawittane, særleg den nære familien hans, sat i alle maktposisjonar. Tilhøvet hans til Iran fekk hans eige folk til å reagera. Iran har forkynningssenter i alle byar i Syria, både mellom alawitter og sunnimuslimar. Og no med den religiøse vinden som susar i Midtausten, vart Bashar sedd på som ein framandlekam i eige land. Reforma han tala om, greidde han ikkje å gjennomføra. Store ord utan handling.

I dei ustabile sekunda av livet mitt sat eg og tenkte på Syrias historie. Familien som styrer landet, høyrer til alawittene, ei sjiamuslimsk sekt som dukka opp i Latakia kring 1000-talet. Dei vart sedde på av andre muslimar som vantru fordi dei dyrka imamen Ali, profeten Muhammeds fetter som gifta seg med dotter til profeten, Fatima.

Vi køyrde til den syriske grensa. Her er alt gamalt. Gamle bilar og slitne bygningar. Mange politimenn. Eg fekk den same kjensla som då vi kryssa grensa frå Vest-Berlin til Aust-Berlin. Stalinistisk atmosfære. Du kjenner at du går førti år attende. Politimennene har utslitne uniformer. Åtferda deira uttrykkjer slit og misnøye. Alle frykter alle. Ein del av det menneskelege er fråverande her ved denne grensa.