Bokelskere.no

I forlenginga av dette, må eg bare legge inn to gode sitat. Det første er frå Birgitte Steffen Nielsen si bok Den grå stemme om Tranströmer si diktning:

”Vi må undlade at erstatte allegorien med en betydning, fiktionen med en sandhed - og i stedet for sådanne oversættende, erstattende operationer forsøge at fornæmme tekstens liv” Birgitte Steffen Nielsen

Det andre er frå min all-time-favorite-lyrikar Gunnar Ekelöf, henta frå eit av essaya hans, kor han reflekterer rundt eiga dikting (Ekelöf sine essay kan forøvrig leggast til på lista over tekstar som har behandla spørsmålet ditt godt).

All konst bör vara ren sinnesnjutning. All stor konst är det. Meningen, metafysiken hör inte till konsten. En dikt betyder ingenting, dess betydelse er fullständigt oväsentlig; alla tiders surrealismer är misslyckade i den mån de presenterar känslotankar i stället för färgar och former. Allt spekulativt skall bort ur konsten till förmån för den rena lungna sinnesnjutningen. (Vilket inte utesluter att en sak som föreställer något kan vara betydligt mycket vackrare än en sak som inte föreställer något; men meningen har inte någon som helst betydelse för konstvärkets skönhet.) (Skrifter, bind 8:591).

Vi har alltid Morgenbladet liggjande på do. Det varer som regel heile veka, når det ligg der og artiklane er spennande nok til at ein føler det er eit poeng å lese. Elles har eg lokalavisa, magasiner, interiørblader og IKEA-katalogen som eg ofte blar gjennom på do, litt avhengig av kor lenge eg har tenkt å bli sittande.

Eg jobbar jo som norsklærar og blir også ofte spurt om å anbefale bøker. I begge samanhenger er det heilt sikkert viktig å skilje mellom å finne ei bok som passar til den som spør og kva som er mi personlege favorittbok. Eg er for eksempel veldig glad i modernistisk lyrikk, og Gunnar Ekelöf er ein av mine store favorittar. Han skriv slike dikt som eg aldri blir ferdig med, noko som er med på å gjere at eg synest dette er gode tekstar. Eg vil likevel ikkje gi Ekelöf sin Mölna-Elegi til ein yrkesfagelev som spør kva han kan lese for å bli betre i norsk. Han vil kanskje få Doppler eller Skyskraperengler av meg. For meg vil anbefalingar vere mottakarorientert - kven er det som spør etter eit boktips. Men spør ein kva eg liker å lese, vil eg vere langt meir meg-orientert og subjektiv. For meg er det to ulike måtar å snakke om bøker på.

Ja, det var nokon som syntest dette med fuglane var for langdrygt.

Eg meiner at boka handlar om korleis mennekser øydelegg for seg sjølv, både på eit familiært nivå og på eit globalt nivå. Og dette med fuglane, som jo sjølvsagt er svært satt på spissen, er eit eksempel på korleis mennesker er med på å øydeleggje ting rundt seg. Samtidig kan dette trekkast til tittelen, fridom, korleis bruker vi den fridommen vi har - ovanfor andre mennesker og ovanfor jordkloden?

Eg las ho på engelsk (eg foretrekker å lese bøkene slik dei er skrivne, så sant eg beherskar språket). Eg hugser også at eg har diskutert boka, men ikkje med kven. Men det kan jo hende det var med deg :)

Blind toleranse og likegyldigheit er farleg, trur eg. Alle har rett til å ha si subjektive oppleving av kva som er estetisk. Men vi må passe oss for å ende opp i ei tenking kor det å akseptere at alle har ei subjektiv oppleving blir eit hinder for meiningsutveksling. Då vil vi ikkje kunne berike kvarandre med synspunkt og vi vil heller ikkje ha eit samspill kor vi utvikler kvarandre.

Eg trur Freedom av Jonathan Franzen er den boka som har gjort sterkast inntrykk på meg denne månaden.

Nå held eg på med Olav H. Hauge og Bodil Cappelen sine brev, noko som også er ei veldig fin bok. Det er ei veldig ekte bok.

Eg har heller ikkje studert kunst- eller filosofihistorie, men eg har studert litteratur og eg synest både kunsthistorie og filosofi er spennande og les ein del av det.

Eg er heilt einig med deg i at vi ikkje kan lausrive form frå innhald. Men noko av problemet med seinare litteraturtenking er at det formelle kanskje har blitt nedvurdert til fordel for innhaldet. Og det trur eg er eit like stort feilgrep som å seie at forma er viktigare enn innhaldet. Det formelle og det innhaldsmessig - eller nærvær og meining - som Gumbrecht ville sagt, er to sider av same sak.

Les Gumbrecht - Production of Presence er veldig godt og lettfatteleg skriven. The Phenomoneolgy of Perception er litt mindre tilgjengeleg, og eg las ho med Merleau-Ponty, a guide for the perplexed ved sida av. Men begge er vel verdt å sette seg inn i.

Eg trur faktisk ikkje eg skjønner heilt kva du meiner. Slik eg oppfatta at du skreiv at Sisyfos leika Gud, og det opplever eg som eit personangrep. Og eg synest det er synd at alle diskusjonar som held seg på eit visst abstraksjonsnivå, blir avbrote av personangrep. Derav mitt svar. Eg har ikkje beskyldt deg for å vere fornærma eller noko slikt, men eg syntest svaret ditt var ufint, og kommenterte det.

Eg blir litt skremd av at folk blir beskylt for å leker litt Gud når de, som du muligens holder på med nå (?), mener at en skal ta ansvar for andres dannelse., når dei startar ein diskusjonstråd om eit av dei største og viktigaste spørsmåla i kunst- og litteraturhistorien. Viss vi skal diskutere interessante spørsmål i forlenginga av bokinteressa vi har til felles, må spørsmålet Sisyfos reiser - som forøvrig er det mest sentrale spørsmålet kunstteoretikarar og estetikkfilosofar har stild sidan Platon si tid - vere relevant og legitimt. Og det er lettare å oppretthalde interessante diskusjonar, viss ein ikkje går inn med det utgangspunktet at alt som ikkje interesserer ein sjølv er ei personleg fornærming som ein bør svare på med personangrep. Då ender vi opp med eit svært lite interessant forum.

Når det er sagt trur eg kanskje du misforstår det Sisyfos skriv om Gud. Platon reiste spørsmålet om kva er det gode, det vakre og det skjønne, 400 år før Kristus. Finnst det objektive kriterier, og i tilfeller kor er dei bunna? Han svarte med å vise til idéane. Alt mennesket opplever som vakkert, er vakkert fordi det inneheld noko frå idéen om det vakre. Idéen om det vakre er "guddommeleg" i den forstand at han er utanfor det som er sansbart for menneska her på jorda. Og når Sisyfos spør om det objektivt vakre er relatert til ein Gud, trur eg han like gjerne kunne spurt om det var relatert til ein guddommeleg idé i platonsk forstand. Kant stiller spørsmålet igjen, på 1700-talet. Han meiner at "tingen for meg" kan vere noko heilt anna enn "tingen for seg". Men eg kan bare seie noko om "tingen for meg". Han har hatt stor innflyting på det vestlege tenkesettet, og han har lagt mykje av grunnlaget for tanken om at "det som er fint for meg, treng ikkje vere fint for deg".

Sisyfos spør er det nokon guddommeleg idé som seier kva som er god litteratur, eller er det slik at boka for meg ikkje treng vere det same som boka for deg. Verken meir eller mindre.

Dette spørsmålet har jo blitt reist gjennom heile filosofihistorien. Kva er det gode, det skjønne og det vakre - og finnst det objektive kriterier som gjer at noko er godt, skjønt og vakkert.

Eg personleg har veldig sansen for dei fenomenologiske kuntfilosofane, særleg Maurice Merleau-Ponty og Hans Ulrich Gumbrecht. Merleau-Ponty er oppteken av måten mennesket sansar og persiperer verda på, i The Phenomenolgy of Perception. Han vil at kunsten, også litteraturen, skal sjå verda på ein opprinneleg måte og dermed sjå verda slik ho eigentleg er. Han brukar malaren sitt blikk som eksempel. Malaren ser tingen og gjenskaper han, og må dermed sjå tingen som han er. Malaren sitt blikk skil seg frå kvardagsmennesket sitt blikk, fordi i kvardagen ser vi tingen for å sette han inn i ein samanheng og skape ei meining rundt tingen. Mennesket har ofte hastverk med å skape meining rundt tingen, og dette i hastverket gløymer vi å sjå tingen slik han er. Overført til litteraturen kan den lyriske skildringa vere ei hjelp til å sjå ting som dei er, ikkje bare å sette dei inn i ei meiningssamanheng. Dermed er den estetiske opplevinga knytta til det einskilde mennesket si sansing og persepsjon av tingen, utan at det er heilt kriterielaust. Gumbrecht vender seg også mot sansane når han skal forklare kva kunsten er i Production of Presence. What meaning cannot convey. Han kritiserer den vestlege metafysikken for å vere for fokusert på å leite etter meining i kunsten, til at det reine nærveret kjem fram. Gjennom å fokusere på nærver, altså dei intense augeblikka av oppleving som ein opplever i møte med objektet eller teksten, vil ein ikkje lengre bare vere oppteken av å leite etter det som er under overflata, men også i stand til å oppleve det som overflata er. Dermed får dei lydlege og klanglege elementa i lyrikken for eksempel ein eigenverdi. Dei er ikkje lenger bare formelle krav som skal fyllast, men dei kan stå som element som er med på å bygge opp om eit nærvær som kan opplevast.

Begge desse filosofane har ei tilnærming til "den subjektive opplevinga" som er sett i system, og som derfor ikkje er relativistisk. Sjølv om det er subjektivt kva ein sansar og kva ein opplever som vakkert, kan det likevel relaterast til noko i sjølve verket. Dette er teoriar eg liker i stor grad støtter meg til når eg skal svare på dette spørsmålet.

Eg liker at du skreiv dette innlegget, Sisyfos. Du reiser veldig interessante spørsmål, som eg meiner det er viktig å tenke gjennom.

Morgenbladet sin er fantastisk!

Hånda er mottat :) Det blei ikkje misforstått, og eg uttrykte meg kanskje litt uklart sjølv. Eg meinte bare å seie at ingenting er enten svart eller kvitt, og at det at vi er ueinige om nokre bøker treng ikkje betyr at vi ikkje kan vere einige om andre.

Det er vel ikkje slik at nokon enten har heilt lik eller heilt ulik smak, vel? Sjølv om eg ikkje liker Drageløperen, meiner eg ikkje at det kvalifiserer til ein plass i klubben for alle som ikkje liker Drageløperen. Eg er ein kritisk og kresen lystlesar, som seier kva eg meiner om dei bøkene eg les ;)

Nemlig. Ein må spørre direkte.

Eg synest konseptet er utruleg morsomt, eg! Både bøkene og ideen om å vere anonym. Og svar av typen - jeg har et balalaika-orkester- synest eg bare er festlege. Men det kan jo hende det er eg som har rar humor.

Eg digger i alle fall Anonym like mykje som Knut Nærum. Og eg trur ikkje dei er den same personen.

Ja, men han har lova at viss nokon spør "Er du anonym?" skal han svare ja, så det betyr jo at det ikkje er nokon som har spurt rette personen ennå. Når folk spør "Er du Finn Bjelke?" svarar han "Det må du spørre Finn Bjelke om". Så premissene er jo veldig klare.

Eg kan godt like å bla i ei bok med vakre fotografier av te-koppar. Eg opplever fotokunst som kunst, og ser ikkje heilt problemet med at det blir solgt.

Det er litt som det som blir sagt om sakprosa under - det er forskjell på sakprosa-bøker, fotokunstbøker og skjønnlitteratur. Det eine treng ikkje utelukke det andre.

Både han og forlaget har lenge sagt at han ikkje lyg, dersom han blir spurt direkte.

Det var eit skuffande nettmøte, sjølv om eg lo godt av mange av svara!

Nei, han har bare sagt at han er ein mann, og at han vil svare ved direkte spørsmål. Så når nokon spør er du han, svarar han "Det må du spørre han om".