Bokelskere.no

Han var ein god venn av meg, Horst Bien; han var professor i nordiske språk ved Ernts-Morirz-Arndt-Universitetet i Greifswald. Eg har den norske utgåva av hans Henrik Ibsens Realismus med handskriven helsing i, og boka er velbrukt. For forfattaren er realisme ein kunstarisk metode, ikkje ei litteraturhistorisk periode som er avgrensa av årstal. Vi kan snakke om Cervantes' og Shakespeares realisme (som eg prøver å seie litt om her), men Ibsen er ein av dei aller fremste eksponentane for den kritiske realismen. Dette viser Bien til fulle; han går gjennom heile forfattarskapen til Ibsen i lys av framsvoksteren til kapitalismen og arbeidarrørsla i Noreg, men legg naturleg nok størst vekt på Samfundets støtter, Et dukkehjem, Gengangere og En folkefiende. Her finn vi grundige analysar som både har brodd mot nykritikken og samtidig bruker nærlesingsmetodar for å vise korleis desse skodespela avdekkjer grunnleggjande sider ved det borgarlege samfunnet, ikkje minst dei mellommenneskelege forholda.

Ja, vi har i grunnen hatt dette som motto her heime, frå 1972, det året som diktet vart gitt til eksamen ...

Eg er no framme ved den delen av stykket der Maximos snakkar om det tredje riket. Når det gjeld "frihedens ... Nødvendighedens vej", viser kommentarbindet til Paulus Sbvendsens fantastisk spennande bok, i alle fall slik eg ser det, Gullalderdrøm og utviklingstro. Også Arbaces The Last Days of Pompeii, som eg dessverre ikkej har, snakkar om "Necessity" som "the ruler of all we see". Og så er eg sjølv så vidt inne på dette i dei tankane som eg for tida legg ut om King Lear ...

Om dei tre rika seier kommentarbindet m.a. dette:

Forestillingen om de tre riker er ikke bibelsk, men ble utviklet i kristen sammenheng i høymiddelalderen, særlig av Joachim av Fiore. På et tidligere stadium i Ibsens arbeid bestemmes de tre riker som: 1) 'materiens rige' (grunnlagt av slangen i kunnskapens tre), 2) 'åndens rige' (grunnlagt av profeten fra Nasaret) og 3) det rike der ånd er gjennomsyret av materien og materien av ånd [...]. I den endelige versjonen er dette blitt til: 1) et rike grunnlagt på kunnskapens tre (Adams), 2) det riket som er grunnlagt på korsets tre (Kristi), og 3) det som er grunnlagt på begge, og som står for døren. En nyplatonsk uttrykksmåte er i stor utstrekning erstattet av en kristen [her viser utgivaren til Svendsen] og bygger delvis på kristne forestillinger, jf. 1. Kor 15,22 [...]. Også et forventningens tredje rike har kristne røtter ut fra Messias-forestillingen og dkinner frem i bibelsteder som 1. Tess 4,16-17 (jf. også Åp 20-21).

Interessant nok opplyser utgivarane at "korsets træ" er eit vanleg uttrykk i kristen forkynning utan å ha grunnlag i Bibelen.

Eg skal i eit seinare innlegg komme tilbake til dei tre rika, men ein lyt jo lese litt òg, ikkje berre sitje her og skrive ...

Gode minne om dette diktet: Tolka det til det som i gamle dagar heitte examen artium i norsk ...

Eg har kanskje ikkje følgt godt nok med i det som du har publisert her, men for meg ser det ut til at dette heilt klart er det beste!

Ja, skulle berre mangle at slike bøker ikkje vart brukte i livssynsopplæringa! Og når det gjeld teiknsetjinga, hugsar eg ingen konkrete eksempel lenger, men kanskje skulle han ha brukt semikolon enkelte stader i staden for komma - og slikt både irriterer fordi det forvirrar.

Det kan vere mykje i det som du seier her, ja. Eg har lese at Cervantes kanskje lurte på å endre namnet på væpnaren - eller "våpenlangeren", som ein elev skreiv. Takk for grundig arbeid!

Jo, så var det Sancho: Eg har altså ei spansk utgåve med forord og kommentarar av Luis Andrés Murillo, som skriv at namnet Sancho vart brukt i ordtak og munnhell heilt frå mellomalderen: “Hallado ha Sacho su roςin” (“Funne har Sancho øyken sin” – men roςin kan òg tyde “fjols”), “Allá va Sancho con rocino” (“Der går Sancho med gampen sin”) og “A buen callar llaman Sancho” (som svarar til vårt “Tale er sølv, men tausheit er gull”). Ein lærer mykje av å gå i detalj om Don Quijote!

Samuel Johnson og James Boswell reiste saman - ja, så klart dei gjorde det - til det skotske høglandet og vesterhavsøyane, i 1773. Turen skildra dei på kvar sin måte, noko som er med på å gjere denne boka, med begges skildringar, ekstra interessant. Dei urbane karane kom til eit land som for dei låg utanfor folkeskikken, og dette viser seg då òg i reaksjonane ...

Nei, ingen grunn til arrestasjon - tenkte berre på at dei begge, altså Hjalmar og DQ, har eit livsprosjekt som ikkje er knytt til realitetane si verd. Eg skal finne det som står om namnet Sancho, ja.

Ei perle av eit skodespel, dette, eller kanskje heller ei kruttynne; politisk sprengstoff er det i alle høve: Men "politisk" litteratur verkar berre i tråd med intensjonen når utforminga grip lesaren, når form og innhald smeltar saman. Som her: Dario Fo bruker element frå dei elleville farsane i italiensk teatertradisjon for å hengje ut styresmaktene i stykket om ein anarkists "tilfeldige" død, bygt på faktiske hendingar i nær, italiensk historie. For latteren er eit farleg våpen. Her startar ablegøyane tidleg, for hovudpersonen heiter Matto, og det tyder sprø. Så når han blir spurd om han er sprø, kan han trygt svare ja, og dermed byrjar forviklingane. Byrålratiet får passet sitt påskrive når Matto slår til med den livsviktige funksjonen som eit komma har, og etterpå insisterre på å snakke om ordklasser og syntaks under forhøret, iblanda ironiske politiske spark om at han er tryggare hos politiet enn ute i trafikken. Vel, dette lyt ein berre oppleve sjølv, helst både i bokform og på scena, for å forstå humoren og sprengstoffet (ja, det er ei farleg bombe med i stykket). Heldigvis har eg gjort begge delar.

;-) Jeg elsker jo bøker om jødiske miljøer, samt at jeg liker å lese bøker om innvandrermiljøer. Denne boka hadde en lun og varm humor som jeg falt helt pladask for. Jeg prøver også forgjeves å begrense mine bokkjøp, men sprekker gang på gang. ;-)

Eg har vore borte nokre dagar – og ser til mi glede at her var det mange gode og interessante innlegg! Eg var i Danmark og såg rett så mange vindmøller! Dette tenkte eg blant vindmøller, sanddyner og målarkunst:

Ikkje mange sidene var det å lese denne gongen, men dei fyrste kapitla i bolken er heilt nødvendige: På ny ser vi at fortidas tankegods gjer folk galne; dei veit ikkje kvar dei høyrer heime. Og Cervantes går grundig til verks; han lèt prest og barber diskutere eit dusin titlar på riddarromanar og hyrderomanar og diktsamlingar som alle er eksempel på høgst reell litteratur. Kommentaren min seier at titlane viser at Quijote helst vil lese litteratur av det fantasifulle slaget og poetisert historie, som han – Luis Andrés Murillo – kallar det. Derimot finst det ikkje eksempel på historiebøker i samlinga, heller ikkje teologiske verk. No burde vi helst ha lese Ariosto òg, for å kunne samanlikne Orlando og Don Quijote, slik mange har gjort før oss, men det får vente … Ariostos Orlando furioso vart forresten ramma av den portugisiske inkvisisjonen! Bokbrenning var ikkje noko som Hitler fann på!

Hushjelpa er ingen bokelskar, nei: det å gjere seg til diktar, seier ho at folk meiner er “enfermedad incurable y pegadiza” – ein smittsam sjukdom som ikkje kan lækjast. Mens vi snakkar om bokelskarar: Eg har sett at enkelte av oss har diskutert intertekstualitet, men her ser vi at ein forfattar - vår venn Cervantes – blir trekt inn i si eiga bok: “La Galatea, de Miguel de Cervantes, dijo el barbero.” Tøft, dette her. Og Sanchos drøym om eiga øy skal, etter det kommentatoren seier, vere eit gammalt motiv i litteraturen; eg for min del får assosiasjonar til drøymeøya i Shakespeare’s The Tempest … Sancho er forresten eit namn som vart brukte mykje i ordtak og faste vendingar i mellomalderen. Han viser seg som langt meir jordnær enn herren sin både her og seinare.

Det er i denne delen, som så mange har vore inne på, at den mest kjende episoden opptrer: Kampen mot vindmøller. Det er her vi har uttrykket frå – og det lever vidare, som her!

Eg tenkte, særleg i samband med kap. VIII, at Ibsens Hjalmar Ekdal må ha lånt trekk frå Don Quijote, men eg kan ikkje hugse å ha lese at andre har vore inne på dette. Vi kan ta det opp att når vi Ibsen-lesarane kjem til Vildanden!

Etterpå snakkar Don Quijote om trollmenn, noko som det faktisk ikkje var uvanleg å tru på sjølv på denne tida (jf. allusjonane i Shakespeares Macbeth til heksetrua til kongen – “Three witches …”).

Og så var det “el segundo autor” – den andre forfattaren: Vi såg ho heilt i starten at Cervantes snakkar om fleire forfattarar av historia om Don Quijote, men det blir altså denne her som han kjem til å trekkje inn – som parodi på forteljarteknikken i riddarromanane.

Løp og kjøp, sier jeg! Jeg storkoste meg med boka! ;-)