Bokelskere.no

Det var ein vanskeleg oppgåve å overtyda ein etterretningsmann frå Midtausten om eit demokratisk system med fridom til opposisjonelle meiningar. Eg kjende avmakt og vonløyse. På den eine sida skulda han meg for terrorisme mot amerikanske styrkar i Irak, og på den andre sida mistenkte han det heile som eit vestleg etterretningsopplegg. Han trudde at tilhøva i Noreg er slik dei er i Syria: Alt må styrast av etterretning.

Stakkars dei uskuldige i Syria, blodet deira vert nytta til å vekkja politiske draumar. Tyrkia vil retta opp att si store osmanske makt basert på islam, og dei gløymer ikkje å hemna seg på den arabiske nasjonale rørsla som etter den fyrste verdskrigen allierte seg med engelskmennene og franskmennene og kjempa ned den tyrkiske okkupasjonen. Tyrkarane kalla arabarane for landsforrædarar. Det er eit ståande uttrykk den dag i dag.

Taksameteret går
Ikke tro at det står
Ikke vei dine valg
på drømmenes vekt
Ikke vent med å elske
til alt er perfekt

Alawittene var ein undertrykt minoritet, og difor isolerte dei seg. Dei løynde seg i fleire hundre år i ei fjellkjede i Syria. Dei frykta muslimane, og muslimane såg på dei som vantru fordi alawittene dyrka imamen Ali og såg på han som guddommeleg.
Ein av dei små landsbyane som kviler på eit av fjella, heiter Al-Qardaha. Der budde ein fattig mann som heitte Sulaiman. Han var bonde. Ingen kjende han. Men ein dag dukka ein tyrkisk brytar opp og vann over alle modige og sterke menn rundt i området. Tyrkaren utfordra alle arabiske menn. Ingen torde å kjempa mot brytaren. Sulaiman var den einaste: Han greidde å sigra over tyrkaren. Landsbyen vart stolt av han og kalla han for Sulaiman al-Wahsh, som tyder Monstret.
Sulaiman hadde ein son, Ali, som voks opp og hadde eigenskapane til faren: djervskap, frimod og styrke. Folka i byen kalla han for Ali al-Assad, og ordet assad tyder 'løve' på arabisk. Han vart sedd på som ein av dei viktigaste personlegdomane i byen. Ali var fattig bonde, men likevel respektert. Son hans heitte Hafez. Då den franske kolonimakta etablerte skular i Syria, var Hafez den fyrste i familien som fullførde studia sine. Han synte interesse for politikk og melde seg inn i Baath-partiet. Han var leiar for studentorganisasjonar av Baath-partiet i Latakia.
Han hadde ambisjonar om å verta lækjar, men dei fattige vilkåra som familien levde under, hindra han i å realisera draumen. På denne tida og særleg etter at dei franske kolonistane drog seg ut av Syria, fekk alawittene høve til å arbeida i den nyfødde sjølvstendige staten. Hafez verva seg til militæret og vart flygar. Han synte leiareigenskapar, fekk dei beste karakterane og vann alle konkurransar.

I 1970 tok han makta ved eit militærkupp. Han greidde å skapa eit relativt sekulært samfunn i Syria med kvinnerettar. Muslimbrørne, som var støtta av Saddam Hussein med våpen og pengar, gjorde opprør i Aleppo og Hama. Han knuste dei med brutal makt. Kven var verst? Muslimbrørne eller Hafez al-Assad? Begge nytta vald og snikmord, og begge kjempa kvarandre ned med rykte og propaganda. Midtausten er fødd av valdens livmor. Denne kulturen fortærer framtida deira.
Hafez greidde å få staten Syria til å overleva i balanse med andre land i Midtausten. Han var ikke sekterisk motivert i politikken sin. Han var nasjonalist som Saddam og Nasser. Og i staden for å byggja eit demokrati overleverte han makta til son sin.
Etter han gjekk bort, vart sonen Bashar president. Alle hadde von om at lækjaren Bashar som studerte i England og var gift med ei sunnimuslimsk kvinne, ville reformera makta i Syria. Men av manglande røynsle overlèt han landet til korrupsjon og styrde med etterretning og frykt. Alawittane, særleg den nære familien hans, sat i alle maktposisjonar. Tilhøvet hans til Iran fekk hans eige folk til å reagera. Iran har forkynningssenter i alle byar i Syria, både mellom alawitter og sunnimuslimar. Og no med den religiøse vinden som susar i Midtausten, vart Bashar sedd på som ein framandlekam i eige land. Reforma han tala om, greidde han ikkje å gjennomføra. Store ord utan handling.

I dei ustabile sekunda av livet mitt sat eg og tenkte på Syrias historie. Familien som styrer landet, høyrer til alawittene, ei sjiamuslimsk sekt som dukka opp i Latakia kring 1000-talet. Dei vart sedde på av andre muslimar som vantru fordi dei dyrka imamen Ali, profeten Muhammeds fetter som gifta seg med dotter til profeten, Fatima.

Vi køyrde til den syriske grensa. Her er alt gamalt. Gamle bilar og slitne bygningar. Mange politimenn. Eg fekk den same kjensla som då vi kryssa grensa frå Vest-Berlin til Aust-Berlin. Stalinistisk atmosfære. Du kjenner at du går førti år attende. Politimennene har utslitne uniformer. Åtferda deira uttrykkjer slit og misnøye. Alle frykter alle. Ein del av det menneskelege er fråverande her ved denne grensa.

• Eg er lei av dette livet. Eg trudde vi vart ferdige med Saddam. No er kvar irakar vorten Saddam.

• Draumen min er å sjå Saddam liggja på gata, drepen. Han har øydelagt livet mitt. Han har øydelagt moralen, generasjonen og landet!

Syster mi og dei fem borna hennar flytte til Brasil i 2006. Mannen hennar hadde alt flykta i 2004 etter å ha fått melding om at han kom til å verta drepen av pro-iranske militsar som no var ein del av makta i det nye Irak etter USA-invasjonen. Alle som hadde vore offiserar under krigen mot Iran, var i livsfare.
Men kvifor til Brasil? Av di bror hans budde i Brasil. Han hadde gift seg med ei brasiliansk dame som arbeidde på ambassaden i Bagdad. Så gjennom broren kunne han få invitasjon til Brasil. Då han kom dit, søkte han og fekk asyl. Det er ikkje mange irakarar i Brasil, men mange frå Libanon.
Dei greier seg i Brasil. Dei lever på oppsparde pengar og inntektene frå dei tre sønene. I Brasil må du kunne greia deg sjølv. Og livet er hardt.
Men eg merkar at brasilianarane er positive. Svogeren min likar dei brasilianske menneska betre enn dei irakiske. Han merkar korleis brasilianarane er mykje meir opne enn irakarar og folk i Midtausten. Dei ser ikkje alltid etter vikarierande motiv, og sanninga er ikkje alltid ei anna enn det som vert sagt. Dette er eit stort problem for mitt irakiske folk. Måtte folket mitt verta moderne og opplyst!

Klimaet i Sao Paulo liknar på humøret til Saddam. Uberekneleg, sa Mahir.