Bokelskere.no

Det var ein vanskeleg oppgåve å overtyda ein etterretningsmann frå Midtausten om eit demokratisk system med fridom til opposisjonelle meiningar. Eg kjende avmakt og vonløyse. På den eine sida skulda han meg for terrorisme mot amerikanske styrkar i Irak, og på den andre sida mistenkte han det heile som eit vestleg etterretningsopplegg. Han trudde at tilhøva i Noreg er slik dei er i Syria: Alt må styrast av etterretning.

Stakkars dei uskuldige i Syria, blodet deira vert nytta til å vekkja politiske draumar. Tyrkia vil retta opp att si store osmanske makt basert på islam, og dei gløymer ikkje å hemna seg på den arabiske nasjonale rørsla som etter den fyrste verdskrigen allierte seg med engelskmennene og franskmennene og kjempa ned den tyrkiske okkupasjonen. Tyrkarane kalla arabarane for landsforrædarar. Det er eit ståande uttrykk den dag i dag.

Taksameteret går
Ikke tro at det står
Ikke vei dine valg
på drømmenes vekt
Ikke vent med å elske
til alt er perfekt

Alawittene var ein undertrykt minoritet, og difor isolerte dei seg. Dei løynde seg i fleire hundre år i ei fjellkjede i Syria. Dei frykta muslimane, og muslimane såg på dei som vantru fordi alawittene dyrka imamen Ali og såg på han som guddommeleg.
Ein av dei små landsbyane som kviler på eit av fjella, heiter Al-Qardaha. Der budde ein fattig mann som heitte Sulaiman. Han var bonde. Ingen kjende han. Men ein dag dukka ein tyrkisk brytar opp og vann over alle modige og sterke menn rundt i området. Tyrkaren utfordra alle arabiske menn. Ingen torde å kjempa mot brytaren. Sulaiman var den einaste: Han greidde å sigra over tyrkaren. Landsbyen vart stolt av han og kalla han for Sulaiman al-Wahsh, som tyder Monstret.
Sulaiman hadde ein son, Ali, som voks opp og hadde eigenskapane til faren: djervskap, frimod og styrke. Folka i byen kalla han for Ali al-Assad, og ordet assad tyder 'løve' på arabisk. Han vart sedd på som ein av dei viktigaste personlegdomane i byen. Ali var fattig bonde, men likevel respektert. Son hans heitte Hafez. Då den franske kolonimakta etablerte skular i Syria, var Hafez den fyrste i familien som fullførde studia sine. Han synte interesse for politikk og melde seg inn i Baath-partiet. Han var leiar for studentorganisasjonar av Baath-partiet i Latakia.
Han hadde ambisjonar om å verta lækjar, men dei fattige vilkåra som familien levde under, hindra han i å realisera draumen. På denne tida og særleg etter at dei franske kolonistane drog seg ut av Syria, fekk alawittene høve til å arbeida i den nyfødde sjølvstendige staten. Hafez verva seg til militæret og vart flygar. Han synte leiareigenskapar, fekk dei beste karakterane og vann alle konkurransar.

I 1970 tok han makta ved eit militærkupp. Han greidde å skapa eit relativt sekulært samfunn i Syria med kvinnerettar. Muslimbrørne, som var støtta av Saddam Hussein med våpen og pengar, gjorde opprør i Aleppo og Hama. Han knuste dei med brutal makt. Kven var verst? Muslimbrørne eller Hafez al-Assad? Begge nytta vald og snikmord, og begge kjempa kvarandre ned med rykte og propaganda. Midtausten er fødd av valdens livmor. Denne kulturen fortærer framtida deira.
Hafez greidde å få staten Syria til å overleva i balanse med andre land i Midtausten. Han var ikke sekterisk motivert i politikken sin. Han var nasjonalist som Saddam og Nasser. Og i staden for å byggja eit demokrati overleverte han makta til son sin.
Etter han gjekk bort, vart sonen Bashar president. Alle hadde von om at lækjaren Bashar som studerte i England og var gift med ei sunnimuslimsk kvinne, ville reformera makta i Syria. Men av manglande røynsle overlèt han landet til korrupsjon og styrde med etterretning og frykt. Alawittane, særleg den nære familien hans, sat i alle maktposisjonar. Tilhøvet hans til Iran fekk hans eige folk til å reagera. Iran har forkynningssenter i alle byar i Syria, både mellom alawitter og sunnimuslimar. Og no med den religiøse vinden som susar i Midtausten, vart Bashar sedd på som ein framandlekam i eige land. Reforma han tala om, greidde han ikkje å gjennomføra. Store ord utan handling.

I dei ustabile sekunda av livet mitt sat eg og tenkte på Syrias historie. Familien som styrer landet, høyrer til alawittene, ei sjiamuslimsk sekt som dukka opp i Latakia kring 1000-talet. Dei vart sedde på av andre muslimar som vantru fordi dei dyrka imamen Ali, profeten Muhammeds fetter som gifta seg med dotter til profeten, Fatima.

Vi køyrde til den syriske grensa. Her er alt gamalt. Gamle bilar og slitne bygningar. Mange politimenn. Eg fekk den same kjensla som då vi kryssa grensa frå Vest-Berlin til Aust-Berlin. Stalinistisk atmosfære. Du kjenner at du går førti år attende. Politimennene har utslitne uniformer. Åtferda deira uttrykkjer slit og misnøye. Alle frykter alle. Ein del av det menneskelege er fråverande her ved denne grensa.

• Eg er lei av dette livet. Eg trudde vi vart ferdige med Saddam. No er kvar irakar vorten Saddam.

• Draumen min er å sjå Saddam liggja på gata, drepen. Han har øydelagt livet mitt. Han har øydelagt moralen, generasjonen og landet!

Syster mi og dei fem borna hennar flytte til Brasil i 2006. Mannen hennar hadde alt flykta i 2004 etter å ha fått melding om at han kom til å verta drepen av pro-iranske militsar som no var ein del av makta i det nye Irak etter USA-invasjonen. Alle som hadde vore offiserar under krigen mot Iran, var i livsfare.
Men kvifor til Brasil? Av di bror hans budde i Brasil. Han hadde gift seg med ei brasiliansk dame som arbeidde på ambassaden i Bagdad. Så gjennom broren kunne han få invitasjon til Brasil. Då han kom dit, søkte han og fekk asyl. Det er ikkje mange irakarar i Brasil, men mange frå Libanon.
Dei greier seg i Brasil. Dei lever på oppsparde pengar og inntektene frå dei tre sønene. I Brasil må du kunne greia deg sjølv. Og livet er hardt.
Men eg merkar at brasilianarane er positive. Svogeren min likar dei brasilianske menneska betre enn dei irakiske. Han merkar korleis brasilianarane er mykje meir opne enn irakarar og folk i Midtausten. Dei ser ikkje alltid etter vikarierande motiv, og sanninga er ikkje alltid ei anna enn det som vert sagt. Dette er eit stort problem for mitt irakiske folk. Måtte folket mitt verta moderne og opplyst!

Klimaet i Sao Paulo liknar på humøret til Saddam. Uberekneleg, sa Mahir.

Familien min skulle dei neste ti åra få eit splitta tilhøve til Saddam og regimet hans. Men no i 1980 var Saddam Hussein ei stjerne mellom folk. Etter at han nasjonaliserte oljen, vart Irak eit rikt land. Saddam tedde seg som eigar av landet. Han delte ut store summar av inntektene til folket og byrja å byggja popularitet: Han vitja folk heime. Med eitt kom nokon og banka på døra og bad om å få koma inn. Dei opna døra, og der var Saddam!

Då eg flykta, var Irak eit anna land. Irakarane dreiv ap med dei korrupte landa i Midtausten. Folk i Irak såg muting som ein leivning frå den osmanske korrupsjonen. På den tida var Irak eit rikt land. Ein trong ikkje korrupsjon, og straffa for slikt var hard.

• Flagget, det irakiske flagget! svara eg og peika på det, medan eg kjende det som at eg førde meg sjølv til avrettingsstaden. Irakarane som flykta frå Irak eller deserterte, vart dømde til døden etter irakisk lov. Frykt for regimet får meg til å gløyma at eg er norsk statsborgar no, og ikkje irakisk lenger. I den augneblinken angrar eg at eg tok oppdraget frå Dag og Tid med å reisa tilbake til Irak og skrive om situasjonen der.

Han gifte seg med ni kvinner i laupet av livet sitt, så han skulle få mange born og bøta for den manglande stønaden frå si eiga stamme med eigne etterkomarar. Men han skipa ei stamme for fyrste gong I Irak som ikkje var tufta på slekt og blod.

Området Kubaisi ligg i, var busett av arabiske nomadefolk. I denne store øydemarka rådde stammetradisjonen sterkare enn lovene til sentralmakta. Mange europeiske reisande meinte at lovløyse og kaos rådde i området, men for folk som budde i ørkenen, var det ikke kaos som rådde, men stammelover og ørkentradisjonar som dei kjende og kjende seg trygge med. Men lovene var ikke tufta på den franske revolusjonen. Mange menneske leid under manglane til stammelova.

Det verka som om eg hadde hamna på ein annan klote. Denne smilande mannen kunne ikkje vera ein politimann? Eg hadde aldri sett ein politimann som smiler. I mi verd kan ein politimann smila hånleg til meg, men ikkje eit venleg smil.
Ordet «politimann» er eit skjellsord i kulturen og litteraturen vår.

Eg ville at heile dette systemet skulle døy – i staden for å liggja hundreår etter hundreår på dødsleiet og torturera menneska år etter år. Denne verda mangla skaparglede som gjorde at ho var ute av stand til å fornya seg. Denne verda hadde gjort meg sjuk på sinnet – og eg ville forlata henne endå om heile familien min budde her.
Eg kjende med fingeren på eit barberblad som låg i jakkelomma. Det hadde eg alt planlagt. Om dei sende meg tilbake frå Noreg, ville eg skjera over pulsåra, slik at eg kom tilbake til Midtausten att som eit kadaver.

Det eine arabiske landet kasta meg utanfor grensene sine, og blod og død møter meg med det same. Kven skal eg venda meg til, kvar skal eg gå og klaga, kvar skal finna ly i eit framandt lanbd, utan ei krone i lommene mine? Eg bad til ud:
«Eg er veik og hjelpelaus under di store makt. Eg overlèt lagnaden min i dine hender. Eg er veik og overflødig i denne verda. Kvifor skapte du meg? Til liding og tortur? Er det dette livet du gav meg og som du er stolt av? Eg er ikkje takksam for denne gåva. Ta henne frå meg. Få meg til å sleppa å ta imot gåva di.»