Bokelskere.no

I dag har eg lese II.34:

Hertugen og hertuginna går vidare med å lure riddaren vår, denne gongen når han skal frigjere Dulcinea frå trolldommen. Det står at at det adelege paret tok utgangspunkt i det som dQ hadde fortalt om besøket i hola til Montesino, men vår påpasselege kommentator minner oss om at det var SP som fortalde dette. Så ber det ut på villsvinjakt. Det går fram at dyret som SP reid på, ikkje var hest (W: «Sancho kledde på seg, satte seg på gråskimmelen, som han ikkje ville forlate sjølv om de ga ham en hest»). Ordet gråskimmel står ikkje i dei norske ordbøkene mine, og ikkje i den danske heller, men vi har tidlegare fått opplyst frå sidelinja at gråskimmel er ein soppsjukdom, og søk på nettet fortel meg at ordet blir brukt om fargen på dyr. Kanskje SP hadde eit esel som hadde farge som ein sjuk sopp? Fælt å spøke med han, forresten, redd som han vart da han hang på greina med hovudet ned!

Balladen

De los osos seas comido,
como Favila el nombrado

synest eg G&K klarer best; konjunktivforma seas kjem klarare fram i

Gid du blev til bjørneføde
liksom Favila den store

Enn i Ws

Av bjørner skal du bli spist,
som han med navnet Favila.

Ikkje lett, dette. Linjene er ein maldición, eit bannord eller – som her, ville eg tru – ei forbanning. LAM seier at linjene stod på trykk i i ei samling med slike ord og ordtak frå 1500-talet. Legendene fortel at kong Favila, son av don Pelayo (nei, eg har ikkje hørt om dei, eg heller, men kongen var tydelegvis godo, gotar), døydde rundt 739 i las garras - klørne - på ein bjørn. Hertugen harforresten eit poeng når han seier «La caza es una imagen de la guerra» - jakt er eit bilete på krig, utan at eg blir noko større tilhengjar av nokon av dei to aktivitetane.

SP seier at ein god guvernør bør halde seg heime med brekt bein («el buen gobernador, la pierna quebrada, y en casa»). Kva som er grunne til at G&K set dette opp som eit vers – «En god statholder holder sig hjemme,

går aldrig nogen steder,
brækkker heller benet og nyder hjemmets gleder»

– veit eg ikkje, men kona til SP brukte, seier LAM, dette ordtaket i II.5. I alle fallkjem SP med eit nytt spel, denne gongen bolas, kjegler, ved sida av kortspelet triunfo envidado, som eg står over å finne reglane for. Å styre betre enn ein gerifalte, ein jaktfalk, er eit uttrykk som òg vart brukt i II.32.

Så er vi full gang med ordtak att; hertuginna samanliknar SP med den greske kommandanten, el comendador Griego; LAM opplyser at dette viser til ei samling av ein som var kjennar av hellenistisk kultur. Etterpå diskuterer LAM bruken av ord for årstider, ettersom det står at vi er midt på sommaren (ja, var det enda så vel!), men dette legg vi oss ikkje borti.

Men det gjer vi når W fortel at «[d]ernest hørte man en uendelig rekke med muslimske krigsrop» - visst var det så, men Cervantes skriv kva desse ropa var: «Luego se oyeron infinitos lelilíes», og lelilíes, seier LAM, er ikkje anna enn «lâ Ilâha ill’ Allâh», altså at det ikkje er nokon annan gud enn Allah. G&K skriv og forklarer dette slik: «Et øieblik efter hørte man tusemstemmig maurernes feltrop ‘La-Illah-il-Allah!’», kanskje den beste måten å gjere det på.

Men her blir det alvor. Cervantes seier at det kom ein correo, ein kurer, som G&K da òg skriv, mens W bruker «forridder», som eg aldri har hørt om. Pia med den danske ordboka seier at correo òg kan tyde «narkokurer», men så gale var det vel ikkje. «Yo soy el Diablo,» seier denne bodberaren, og han skal finne dQ: «voy a buscar a don Quijote de la Mancha». Dulcinea, seier han, kjem forheksa saman med den modige – gallardo –franskmannen Montesinos, men i II.35, seier LAM, seier han at han tok feil, for han blanda saman Montesinos og Merlin. Ja, slik kan det gå, når ein ikkje kjenner trollmennene godt nok. Eg synest at dQ svarar godt for seg, for er ein fyrst djevel, bør ein så klart kunne vite at ein står rett overfor nettopp don Quijote av la Mancha. At den same djevelen reagerer ved å seie «En Dios y en mi conciencia» (W: «Ved Gud og min samvittighet»; G&K, noko overraskande: «Ja ved den levende Gud») aukar komikken – særleg når dQ tolkar dette som at det òg i helvete lyt vere gode menneske, buena gente!

G&K skriv fornuftig nok om «Hagars sønner» som skreik «La-Illah-il-Allah!» der originalen har «los lililíes agarenos» (spansk har jo ikkje /h/, så agarenos viser til Hagar, som patriarken Abraham hadde barn med (stamfaren til muslimane). Her er W meir generell.

Her kjem karar med kjerrer. Lirgandeo og Alquife kommenterte LAM i I.43, men det er for seint på kvelden til at eg vil sjå etter. Arcalaus, derimot, er som det blir sagt, ingen annan enn fienden til Amadís de Gaula, men LAM legg til at han – Arcalaus – òg er trollmann, men dette ser vi jo i teksta.

Da rakk eg litt om II.34, og så får vi ta II.35 ein annan dag, før vi gå på neste vekes økt. Dette blir spennande, skal vi tru forfattaren.

Å, men gråskimmel - og bare skimmel for den del - hadde jeg hørt om før! Nå slo jeg opp på skimmel i Store Norske Leksikon - der står det om "gråskimmelgenet" også, tessmers *("tessmers" er et fabelaktig ord jeg har fra vognmann Ondursen i Barbra Rings første bok om Peik, er det ok at jeg faller for fristelsen til å bruke det i blant?). Det finnes TO typer skimler, leser jeg i SNL: gråskimmel og konstantskimmel. Ja, dere, hva man lærer!!! "Hei gutter, sjekk den konstantskimmelen som går og gresser der borte, 'a!"

Jeg lurte også på han der Avila, jeg mener Favila - fint at LAM kunne hjelpe oss igjen.

Det var grenseløst interessant å høre hva de krigsropene egentlig bestod i - mildt sagt underlig at Worren unngår å fortelle det i klartekst, da? Og den "forridderen" hans imponerte meg heller ikke synderlig. (Mye bra i Worren, for all del, jeg mener ikke å rakke ned på summen av alt arbeidet hans. Dette er mest en frustrasjon over at jeg ikke er sterk nok i spansk til å lese originalen!)

Super gjennomgang, KjellG - og jeg ser at du har mer lenger nede i tråden. Så nå skal jeg lese dét!

KjellG, kunne du rette opp overskriften på denne tråden?

Det er antagelig min skyld, som ikke hadde lagt lenker i leseplanen for DQ del II på pinlig lenge - jeg vil tro at du bare har kopiert bolkebenevnelsen på den første bolken uten blålenke i leseplanen - jeg bøter på dette nå. Denne diskusjonstråden dreier seg i røynda om

(i Worren) Kap. XXXIV-XXXV (s. 660-672).

Har prøvd å rette overskrifta. Vanskeleg å gå inn i andre folks hjerne ...

Heldigvis for oss lesarar har ikkje II.35 så mange utfordringar; LAM har faktisk nesten ikkje kommentarar til det lange diktet, som derfor ser ut til å vere skrive av Cervantes utan allusjonar og referansar.

W skriv at det var ein pønitent i kvar vogn; G&K bruker «en der gjør kirkebod». Dette er i og for seg greie omsetjingar av «un diciplinante de luz», men lesarane går på denne måten glipp av det LAM seier er forskjellen mellom en «un diciplinante de luz»(«lys») og «un diciplinante de sangre» («blod»). Dei sist nemnde angrande syndarane ber altså ikkje lys og faklar, men blir piska. I følgjet ser vi òg «una ninfa» og ein kar med spesielt fine og lange klede, rozagantes, som er «la mesma figura de la muerte», «selveste dødens ansikt».

Balladen opnar med «Yo soy Merlín», men LAM gjer oss merksame på at i II.23 var det Merlin som i hola forheksa Durandarte og Belerma, men her er Merlin den vismannen som seier korleis dei skal løysast frå forheksinga.

Men eg tenkte at eg skulle undersøkje litt om dei skjellorda som dQ lèt hagle over SP: W skriv

Å, du ulykkelige væpner, du hjernetomme sjel med hjerte hårdt som korkek og et forherdet indre dekket med kampesten og flintesten!

G&K har

O du elendige våbendrager, din pjalt, din ufølsomme hund, dit uhyre!

Cervantes vil sikkert ha eit ord med i laget, han òg:

¡Oh malaventurado escudero, alma de cántaro, corazón de alcornoque, de entreñas guijeñas y apedernaladas!

Éin ting er at G&K verkar litt raske på labben her med å slå saman uttrykk og vere friare enn W. Men kva seier dQ eigentleg etter å ha vendt seg til den elendige våpendragaren? Hjernetom eller pjalt – det er spørsmålet. Han blir altså kalla alma de cántara, og alma er «sjel», så kva slags sjel har eller er han? Substantivet cántara tyder «(mælke)junge», det kan vere eit rommål («godt 16 liter») og det kan vere det same som cántaro: «stor hankekrukke; vandkrukke», ikkje nokon kompliment i noko tilfelle, sikkert. CLAVE seier det same, presiserer at målet er 16,1 liter og fortel at ordet kjem av det latinske cantharus, beger med to hankar, men seier ingenting om det som skjellsord. G&Ks pjalt har eg heller ikkje hørt som skjellord, men eg ville ikkje like å bli kalla det. Meiner Cervantes at dQ samanliknar sjela til væpnaren med ei tom krukke, og er det derfor W seier «hjernedød»? Kanskje er det ikkje så dum ei løysing – i alle høve betre enn «pjalt».

Andre som har idear? Eg skal lufte saka for henne som eg har slege pjaltane mine saman med, min praktiske livsledsagar.

Gleder meg til senere, når jeg faktisk skal lese Don Q. og kan slå opp her og finne all slags betraktninger om innholdet og hva som kan utledes av ulike oversettingsmuligheter. Det kan faktisk hende at det blir før jo heller.

Oi - nå var det så få kommentarer her at diskusjonen allerede var forsvunnet fra forsida... Jeg var i rute med lesinga, men dagene forsvant inn i vurderingsbunkene for meg etterpå. Ikke rart du ikke rekker mer, KjellG - så detaljert som du går til verks! Digger at du gjør den jobben. Mine observasjoner: SP går aldri opp for ordtak, og denne gangen har han all grunn til å måtte uttrykke seg, for han må visstnok slå seg selv 3000 ganger for at dQ skal få se sin Dulcinea. SP skriver brev til sin kone der han omtaler dQ som en klok galning og morsom sinnsyk - det kan jeg skrive under på :) Nå må jeg tilbake til bunken - men jeg er fortsatt med, og gleder meg til SP skal bli guvernør :)

Corremos la misma suerte ...